ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف

ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف
ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف
	تصویر نمادین جنگ صفین
نام کامل	ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف
جنسیت	مرد
از قبیله	بنی‌زهره
پدر	عبدالرحمان بن عوف
مادر	ام کلثوم بنت عقبة بن ابی معیط
همسر	ام‌القاسم; ام‌کلثوم بنت سعد بن ابی وقاص; سکینه دختر امام حسین;
پسر	سعد; صالح; عبدالله; ولید; مسور;
درگذشت	۹۶ هجری
طول عمر	۷۵ سال
از اصحاب	پیامبر خاتم
حضور در جنگ	جنگ صفین
	v; t; e;

مقدمه

از تیره بنی زهره. پدرش صحابی مشهور و عضو شورای شش نفره است که با رأی او، عثمان به خلافت رسید. مادر ابراهیم، ام کلثوم دختر عقبة بن ابی معیط است. ابونعیم^[۱]، ابن عبدالبر^[۲] و برخی دیگر، بر اساس روایاتی، ابراهیم را در شمار صحابه دانسته‌اند. وقتی زهری اصحابی را که دیده بود برمی‌شمرد، به او گفتند: ابراهیم خبر درگذشت پیامبر را نیز نقل کرده است. منظور از تذکر این مطلب این بود که ابراهیم که از مشایخ زهری است، از صحابه است^[۳].

اما عجلی^[۴]، ابن حبان^[۵]، بخاری، مسلم^[۶] و برخی دیگر، او را از طبقه نخست تابعان برشمرده‌اند و بخاری، آن روایات را صحیح ندانسته است؛ زیرا پدرش پس از فتح مکه با ام کلثوم ازدواج کرده و معلوم نیست ابراهیم، پیامبر را دیده باشد^[۷] براساس قاعده کلی که رسم صحابه پیامبر این بود که کودکان خود را برای تبرک و نامگذاری نزد پیامبر می‌آوردند، ابراهیم را در بخش دوم حرف «الف» آورده که به کودکان صحابه اختصاص دارد.

سال درگذشت ابراهیم یعنی ۹۵ با ۹۶ در ۷۵ سالگی^[۸] موضوعی است که پذیرش هر دو نظریه را دشوار می‌کند؛ زیرا بر اساس این تاریخ، ابراهیم سال ۲۰ با ۲۱ به دنیا آمده است و این با تولد او پیش از رحلت پیامبر و نیز قرار گرفتن نام او در طبقه نخست تابعان سازش ندارد. ممکن است عبارت «تسعین» با «سبعین» تصحیف شده باشد؛ زیرا ابن سعد^[۹] و ابن حجر^[۱۰] سال درگذشت ابراهیم را سال ۷۶ و در ۷۵ سالگی نقل کرده‌اند. ابونعیم^[۱۱] و ابن عبدالبر^[۱۲] این تصحیف را تنها در سن او دانسته‌اند که ابراهیم هنگام وفات، ۹۵ ساله بوده است و این را شاهد و دلیل بر تولد وی در اول هجرت آورده‌اند. اما ابن اثیر و ابن حجر این نظریه را رد کرده‌اند؛ زیرا ام کلثوم پس از شهادت همسرش زید بن حارثه در سال هشتم و ازدواج با زبیر و طلاق از او، با عبدالرحمان بن عوف ازدواج کرده است. بنابراین، به یقین ابراهیم در اواخر عمر پیامبر به دنیا آمده است^[۱۳].

شاید با توجه به این تعارض‌ها، ذهبی^[۱۴] در تعبیری دقیق‌تر بیان کرده است که ابراهیم در سال ۹۶ در سن بالا درگذشته است و احتمال داده که در زمان حیات پیامبر به دنیا آمده باشد. وی در تجرید اسماء الصحابه^[۱۵] بر اساس ازدواج والدین او، سال تولد ابراهیم را دهم هجری یا پس از آن معین کرده است.

ابراهیم برخلاف پدرش، مردی کوتاه قد بود^[۱۶]. وی با ام‌القاسم و پس از او با ام‌کلثوم، دختران سعد بن ابی وقاص ازدواج کرد^[۱۷]. همچنین با سکینه دختر امام حسین (ع) ازدواج نمود، ولی به دلیل مخالفت بنی هاشم، او را طلاق داد^[۱۸].

ابراهیم هنگام محاصره خانه عثمان، در کنار او بود^[۱۹]. او در جنگ صفین حضور داشت و بدون اینکه به درستی معلوم شود در سپاه علی (ع) یا معاویه بوده، سخنان مشهور عمار را در واپسین لحظات عمر خود روایت کرده است^[۲۰]. او در میان خاندان عبدالرحمان بن عوف، به سیدالقوم ملقب بود^[۲۱] و از او به امام فقیه تعبیر شده است^[۲۲]، وی از پدرش، عمر، عثمان، امام علی (ع)، سعد بن ابی وقاص، طلحه، أبوبکره، صهیب و جبیر بن مطعم روایت کرده، و بخاری، مسلم، ابوداوود، نسائی و ابن ماجه، روایات او را در کتاب‌های حدیثی خود آورده‌اند.

بیشتر فرزندان ابراهیم مانند سعد، صالح، عبدالله، ولید و مسور، از محدثان، فقیهان و صاحب منصبان بوده‌اند^[۲۳]. همچنین نوادگان او، از جمله ابراهیم بن سعد و فرزندش یعقوب بن ابراهیم بن سعد، به اخبار سیره نبوی آگاه و در نقل آنها فعال بودند^[۲۴]. برخی از نوادگان ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف، در سمرقند ساکن شدند، از جمله محمد بن عزیز بن ولید بن ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف^[۲۵]^[۲۶]

جستارهای وابسته

عبدالرحمن بن عوف (پدر)
سعد بن ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف (فرزند)
صالح بن ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف (فرزند)
عبدالله بن ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف (فرزند)
ولید بن ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف (فرزند)
مسور بن ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف (فرزند)
ابراهیم بن سعد بن ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف (نواده)
یعقوب بن ابراهیم بن سعد بن ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف (نواده)
محمد بن عزیز بن ولید بن ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف (نواده)

منابع

هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف»، دانشنامه سیره نبوی ج۱

پانویس

↑ ابونعیم، ج۱، ص۲۱۲ به نقل از واقدی.
↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۵۸.
↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۲۱۹.
↑ عجلی، ص۵۳.
↑ ابن حبان، ج۴، ص۴.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۲۳.
↑ همو، تهذیب، ج۱، ص۱۲۱؛ الاصابه، ج۱، ص۳۲۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۱۲۵.
↑ ابن حبان، ج۴، ص۴؛ ابن قتیبه، ص۲۳۷؛ خلیفة بن خیاط، ص۴۲۲؛ ابن جوزی، ج۷، ص۱۷۶؛ ابن اثیر، الکامل، ج۴، ص۲۹۹؛ ذهبی، العبر، ج۱، ص۸۴.
↑ ابن سعد، ج۵، ص۴۲.
↑ الاصابه، ج۱، ص۳۲۳.
↑ ابونعیم، ج۱، ص۲۱۲.
↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۵۸.
↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۱۵۸؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۲۳۲.
↑ سیر أعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۲.
↑ الصحابه، ج۱، ص۲.
↑ ابن قتیبه، ص۲۳۷ و ۵۹۴.
↑ ابن سعد، ج۵، ص۴۱.
↑ ابن قتیبه، ص۲۱۴ و ۵۹۴؛ ابن جوزی، ج۷، ص۱۷۶.
↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۲.
↑ هیثمی، ج۹، ص۲۹۵.
↑ ابن قتیبه، ص۲۳۷.
↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۲.
↑ ابن قتیبه، ص۲۳۷؛ مزی، ج۱۰، ص۲۴۰؛ ذهبی سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۲؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱، ص۱۰۶.
↑ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۳۳؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱، ص۱۰۶ و ج۱۱، ص۳۳۳.
↑ ابن حجر، تهذیب، ج۹، ص۳۵۱.
↑ هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۰۰.

[1] ابونعیم، ج۱، ص۲۱۲ به نقل از واقدی.

[2] ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۵۸.

[3] ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۲۱۹.

[4] عجلی، ص۵۳.

[5] ابن حبان، ج۴، ص۴.

[6] ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۳۲۳.

[7] همو، تهذیب، ج۱، ص۱۲۱؛ الاصابه، ج۱، ص۳۲۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۱۲۵.

[8] ابن حبان، ج۴، ص۴؛ ابن قتیبه، ص۲۳۷؛ خلیفة بن خیاط، ص۴۲۲؛ ابن جوزی، ج۷، ص۱۷۶؛ ابن اثیر، الکامل، ج۴، ص۲۹۹؛ ذهبی، العبر، ج۱، ص۸۴.

[9] ابن سعد، ج۵، ص۴۲.

[10] الاصابه، ج۱، ص۳۲۳.

[11] ابونعیم، ج۱، ص۲۱۲.

[12] ابن عبدالبر، ج۱، ص۱۵۸.

[13] ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۱۵۸؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۲۳۲.

[14] سیر أعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۲.

[15] الصحابه، ج۱، ص۲.

[16] ابن قتیبه، ص۲۳۷ و ۵۹۴.

[17] ابن سعد، ج۵، ص۴۱.

[18] ابن قتیبه، ص۲۱۴ و ۵۹۴؛ ابن جوزی، ج۷، ص۱۷۶.

[19] ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۲.

[20] هیثمی، ج۹، ص۲۹۵.

[21] ابن قتیبه، ص۲۳۷.

[22] ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۲.

[23] ابن قتیبه، ص۲۳۷؛ مزی، ج۱۰، ص۲۴۰؛ ذهبی سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۲۹۲؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱، ص۱۰۶.

[24] ذهبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۳۳؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱، ص۱۰۶ و ج۱۱، ص۳۳۳.

[25] ابن حجر، تهذیب، ج۹، ص۳۵۱.

[26] هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۰۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]