پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)

پژوهشی در عصمت معصومان (ع)، کتابی است که با زبان فارسی به تشریح و تبیین مبانی عصمت معصومان (ع) می‌پردازد. این کتاب اثر حسن یوسفیان و احمد حسین شریفی است و انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نشر آن را به عهده داشته‌‌ است.

پژوهشی در عصمت معصومان (ع)
زبان	فارسی
نویسندگان	حسن یوسفیان، احمد حسین شریفی
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۸۸ ش
تعداد صفحه	۳۹۰
شابک	‭۹۷۸-۹۶۴-۲۹۸۲-۷۱-۴
شماره ملی	‭م‌۸۱-۳۷۳۳۸

دربارهٔ کتاب

• در معرفی کتاب آمده است: «این کتاب با بیانی تحلیلی به بررسی دلایل عقلی و نقلی عصمت انبیاء (ع) پرداخته است. مهمترین مباحث مطرح شده در این کتاب عبارت‌اند از: معنا و حقیقت عصمت، امکان عصمت، عصمت و اختیار، عصمت و موهبت، عصمت در دوران طفولیت، تاریخچه عصمت در ادیان مختلف و در میان مسلمانان، بررسی شبهاتی درباره مبدأ اندیشه عصمت، عصمت انبیا (ع) در مقام تلقی و ابلاغ وحی، دلایل عقلی و نقلی عصمت در مقام تلقی و ابلاغ وحی، عصمت در اعتقادات و دلایل این نوع از عصمت، بررسی شبهات ناظر به عصمت عملی پیامبران، عصمت در خطا و نسیان، عصمت در مذاهب و مکاتب دیگر، عصمت اهل بیت (ع) و دلایل عقلی و نقلی آن، بررسی آیات اولی‌الامر و تطهیر در این زمینه، عصمت فرشتگان و ادله عقلی و نقلی آن».

طرح جلد دیگری از این کتاب

فهرست کتاب

• پیشگفتار
• مقدمه

بخش اول: کلیات

فصل اول: معنا و حقیقت عصمت

• عصمت در لغت
• عصمت در اصطلاح

1. لطف الهی
2. عدم آفرینش گناه
3. توانایی بر اطاعت
4. ملکه نفسانی

• مبدا پیدایش اصطلاح عصمت
• واژه‌های معادل عصمت

1. تنزیه
2. توفیق
3. صدق، امانت و تبلیغ

فصل دوم: امکان عصمت

• «انسان برتر» نه «برتر از انسان»
• غریزه نه گناه
• تعدیل قوا، نه سرکوب آن ها
• بررسی سخن غزالی

فصل سوم: عصمت و اختیار

• منشا جبری دانستن عصمت

1. بشر بودن معصومان
2. واژه عصمت و معصوم
3. آیات و روایات

• پیامدهای جبری انگاشتن عصمت

1. سقوط از ارزش انسانی
2. عدم شایستگی برای الگو شدن
3. برتری نداشتن بر سایرین
4. ناسازگاری با تکلیف
5. بی معنا بودن عصمت
6. عدم استحقاق پاداش

• منشا اختیاری عصمت

1. اسباب چهارگانه لطف
2. علم به مفاسد گناهان
3. محبت الهی
4. نیروی خرد
5. اراده و انتخاب
6. علم و اراده

• عصمت و موهبت

1. وراثت، تربیت و عواملی ناشناخته
2. استعداد خاص
3. شایستگی‌های اختیاری

• جمع‌بندی نظریات
• اختیار و عصمت در طفولیت
• اختیار و عصمت از سهو و نسیان

فصل چهارم: تاریخچه عصمت

• عصمت در یهودیت
• عصمت در مسیحیت
• عصمت در دین اسلام
• عصمت در روایات پیامبر(ص)
• عصمت در میان مسلمین صدر اسلام

1. مذاکرات پیرامون جنگ بدر
2. ذوالشهادتین
3. صلح حدیبیه
4. تقسیم غنایم حنین
5. خطبه خلیفه اول

• شبهاتی پیرامون مبدا اندیشه عصمت

1. عدم عصمت پیامبر در منابع اولیه اسلامی
2. عصمت، بدعتی از اهل کتاب
3. تأثیر فرهنگ ایران باستان
4. نقش متصوفه در پیدایش اندیشه عصمت
5. تشیع، مبتکر اندیشه عصمت
6. آموزه‌های زرتشتی

بخش دوم: عصمت انبیا

فصل اول: عصمت در مقام تلقی و ابلاغ وحی

• شرح چند اصطلاح

1. تلقی
2. ابلاغ
3. وحی

• چگونگی دلایل عصمت در تلقی و تبلیغ
• دلایل عقلی

1. بعثت و عصمت
2. معجزه و عصمت
3. هدایت تکوینی و عصمت

• قرآن و عصمت انبیا در مقام تلقی و ابلاغ

1. عصمت و رفع اختلاف
2. حراست از پیام الهی
3. وحی رحمانی؛ نه خواهش نفسانی
4. اطاعت بی‌قید و شرط

• چگونگی مصونیت وحی
• بررسی چند شبهه

1. واکنش پیامبر در هنگام بعثت
2. تردید انبیا در وحی
3. افسانه غرانیق
4. دخالت در تشریع
5. وحی و تجربه دینی

• تحولات وحی در مغرب زمین
• تجربه دینی و خطاپذیری
• تأثیرپذیری برخی از مسلمین
• تجربه دینی و عصمت در ابلاغ وحی

فصل دوم: عصمت در اعتقادات

• بیان اقوال

1. نظریه ازارقه
2. نظریه حشویه
3. نظریه مشهور

• بررسی نظریه منسوب به شیعه
• دلایل نظریه مشهور
• عهد الهی
• مقصود از عهد الهی
• دامنه صدق عنوان ظالم
• مناظره امیرالمؤمنین(ع) با عالم یهودی
• رابطه عصمت اعتقادی و هدایت
• شبهات

1. تردید ابراهیم(ع) در ربوبیت
2. انبیا و امکان شرک
3. شک در قدرت خدا
4. شریعت پیامبر اسلام قبل از بعثت

فصل سوم: عصمت در اعمال

• چند نکته

1. معنای گناه
2. مراحل و مراتب گناه
3. بررسی الفاظ دلالت کننده بر وقوع گناه
4. زمان تکلیف معصومین
5. عصمت در حوزه شریعیت
6. ویژگی دلایل عصمت از گناه

• دلایل عقلی

1. نقض غرض
2. تربیت
3. لطف
4. معجزه

• دلایل نقلی

1. مخلصین
2. مطهرین
3. عهد الهی
4. اطاعت و عصمت
5. هدایت و عصمت

• چند شبهه و پاسخ

1. عصیان آدم(ع)
2. دروغ ابراهیم(ع)
3. یوسف و زلیخا
4. توبیخ پیامبر(ص)
5. گناه پیشین و پسین پیامبر
6. افسانه عشق به زینب
7. فلسفه ازدواج‌های پیامبر(ص)

فصل چهارم: عصمت از خطا و نسیان

• رابطه علم با عصمت از خطا
• ادله عصمت از هرگونه خطا
• عصمت از خطا در تلقی و ابلاغ وحی
• عصمت از سهو و نسیان در عبادت
  • روایات مربوط به وقوع سهو در نماز پیامبر
  • نقد و بررسی روایات
  • نظریه اسهاء
  • تعمد در سهو
• عصمت از خطا در قضاوت
• ارتکاب سهوی گناه
  • قضا شدن نماز پیامبر(ص)
• عصمت از خطا در امور عادی

بخش سوم: عصمت در غیر انبیا

مقدمه

• عصمت اولیا و اقطاب صوفیه
• عصمت رهبران مارکسیسم
• عصمت اجماع
• عصمت حضرت مریم

فصل اول: عصمت اهل بیت(ع)

• برهان عقلی عصمت امام

1. وظایف پیامبر گرامی اسلام
2. سرنوشت این وظایف بعد از رحلت پیامبر
3. معنای امام
   1. رهبری اجتماع
   2. مرجعیت دینی

• نتیجه
• قرآن و عصمت امام

1. معنای ظلم
2. امامت ابراهیم بعد از نبوت

• نتیجه: دلالت آیه بر عصمت امام
• گستره صدق عنوان ظالم
• مراد از امامت
• تعیین معصومین در قرآن و سنت
• آیه اولی الامر

1. عصمت اولی الامر
   1. معنای اطاعت از خدا و پیامبر
   2. کنار هم آمدن اطاعت از پیامبر و اولی الامر
   3. اطلاق اطاعت
   4. اشکال بر اطلاق اطاعت
2. منظور از اولوالامر

آیه تطهیر

1. مقصود از اراده
2. معنای رجس

• بررسی چند اشکال

1. اراده تکوینی و اختیار
2. منافات اراده تکوینی با دعای پیامبر
3. دلالت آیه بر عدم عصمت

• مراد از اهل بیت
• منشأ توهم شمول اهل بیت نسبت به همسران پیامبر

1. روایات و تفاسیر منقول از عکرمه، عروه و مقاتل
2. وحدت سیاق

• چگونگی دلالت آیه بر عصمت سایر ائمه
• روایات

1. اهل بیت، همراه و همتای قرآن
2. علی بن ابی طالب، مدار و معیار حق
3. رستگاری، در پیروی از اهل بیت
4. اهل بیت، مرجع حل اختلافات
5. تفاخر دو فرشته امیرالمؤمنین(ع)
6. غضب خدا برای غضب فاطمه

• شبهات

1. استغفار اهل بیت
2. رابطه مصایب دنیوی و گناه
3. دوری از اجتماع، منشأ اعتقاد به عصمت ائمه

فصل دوم: عصمت فرشتگان

• ذکر اقوال
• عصمت فرشتگان وحی

1. براهین عقلی
2. براهین نقلی

• عصمت سایر فرشتگان

1. آیات قرآن کریم
2. روایات

• منشأ عصمت فرشتگان
• چند شبهه

1. اعتراض به خلقت آدم
2. سرپیچی ابلیس از سجده بر آدم

دربارهٔ پدیدآورندگان

حسن یوسفیان (پدیدآورنده)

حسن یوسفیان آقای دکتر حسن یوسفیان (متولد ۱۳۴۷ ش، تهران)، در کنار دروس متداول حوزوی، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع دکتری کلام با گرایش فلسفه دین و مسائل جدید دانشکده تربیت مدرس دانشگاه قم به اتمام رساند. عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی به راهنمایی، مشاوره و داوری پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «انسان راه و راهنماشناسی»، «وحی و انکشاف الاهی»، «صحیفه عصمت»، «پژوهشی در عصمت معصومان»، «عقل و وحی»، «نیاز به دین»، «نگاهی به پدیده وحی»، «علم غیب امام»، «اهل بیت»، «وحی و انکشاف الهی» و «بعثت و نبوت ازدیدگاه امام على (ع)» برخی از این آثار است.

احمد حسین شریفی (پدیدآورنده)

احمد حسین شریفی حجت الاسلام و المسلمین دکتر احمد حسین شریفی (متولد ۱۳۴۹ش، نهاوند)، تحصیلات حوزوی خود را در محضر اساتیدی همچون حضرات آیات: ناصر مکارم شیرازی، حسین وحید خراسانی و جعفر سبحانی پیگیری کرد. او تحصیلات آکادمیک خود را در مقطع دکتری فلسفه تطبیقی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی به اتمام رساند. معاونت آموزشی و معاونت پژوهشی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، عضویت در هیئت تحریریه نشریه‌های معرفت اخلاقی، معرفت ادیان و معرفت کلامی از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «فلسفه اخلاق با تکیه بر مباحث تربیتی»، «پژوهشی در عصمت معصومان»، «آیین زندگی (اخلاق کاربردی)»، «انسان راه و راهنماشناسی»، «خردورزی از چشم‌انداز امام علی (ع)» و «عقل و وحی» برخی از این آثار است.