ابوحبه بدری
مقدمه
در کنیه و نام وی اختلاف زیادی است[۱]. نام وی را به اختلاف، مالک بن عمرو بن ثابت[۲]، مالک بن عمرو بن کلدة بن ثعلبة بن عمرو[۳]، عامر بن عبد عمرو بن عمیر بن ثابت[۴]، ثابت بن نعمان بن امرؤ القیس بن ثعلبة بن عمرو، عمرو بن ثابت[۵]، عامر بن ثابت، عامر بن عبد عمرو بن ثابت[۶]، عامر بن عبد عمرو[۷] عامر بن عمرو بن ثابت[۸] و عمیر بن ثابت بن کفله[۹] ذکر کرده‌اند. کنیه وی را ابوحیه و ابوحنه نیز گفته‌اند[۱۰]. آشفتگی گزارش‌های منابع، نتیجه‌گیری قطعی درباره نام و ضبط دقیق کنیه وی - ابوحبه - را دچار مشکل ساخته است، ولی بیشتر تصریح کرده‌اند ابوحبه "بالباء الموحده" درست است[۱۱].
ابونعیم[۱۲] گفته است: ابو حبه بدری، برادر مادری سعد بن خیثمه و نام مادرش هند دختر اوس بن علی بن امیه است که در بدر شرکت داشت و در احد به شهادت رسید[۱۳]. ابن اسحاق نیز به روایت ابراهیم بن سعد و یونس بن بکیر گفته است: ابوحبه، برادر مادری سعد بن خیثمه است و در بدر شرکت داشت[۱۴]. برخی برادر مادری سعد بن خیثمه را ابوحنه دانسته‌اند[۱۵] که می‌تواند حنه و حبه، تصحیف یکدیگر باشد. موسی بن عقبه نیز گفته است: کسی که از انصار در بدر شرکت کرد، ابوحنة بن عمرو بن ثابت است[۱۶]. ابن حجر[۱۷] برخلاف واقدی و ابن عقبه، "ابوحنه" انصاری را برادر ابوحبة بن غزیه دانسته است و نقل ابن ابی خیثمه را که او نیز ابوحنه را برادر ابوحبة بن غزیه دانسته، شاهد بر نظر خود آورده و گفته است: من این مطلب را از نوشته مغلطای نقل کردم. این در حالی است که در آنچه از ابن ابی خیثمه موجود است، وی تنها از "ابوحبه" انصاری نام برده است و او را از شرکت کنندگان در بدر دانسته[۱۸] و هیچ اشاره‌ای به ابوحنه نکرده است.
با توجه به آگاهی‌های مربوط به ابوحبه، معلوم می‌شود افزون بر اختلافی که در نام و کنیه وی وجود دارد، میان چند نفر که کنبه أبوحبه دارند نیز اشتباه شده است. بنابراین، ابوحبه بدری، غیر از ابو حبه‌ای است که ابن اسحاق و دیگران گفته‌اند در بدر شرکت داشت و در احد به شهادت رسید. چند امر بر این مطلب شاهد است یا دلالت دارد: اول اینکه، ابوحبه بدری، از رسول خدا(ص) شنیده که در جنگ حنین - سال هشتم هجری - آن حضرت به ابوسفیان بن حارث که در پیش روی حضرت فداکاری می‌کرد، فرمود: "ابوسفیان، از خوبان خاندان من است"[۱۹]. دوم اینکه، گفته شده ابوحبه بدری در مدینه برای مسائل فقهی فتوا می‌داد و عبدالله بن عمر فتوا دادن او را تصدیق کرد[۲۰]. سوم اینکه، برخی گفته‌اند ابوحبه در فتح مصر شرکت داشت، گرچه ابن یونس آن را صحیح نمی‌داند[۲۱].
آخر اینکه، عمار بن ابی عمار تابعی[۲۲]، از ابوحبه بدری روایت شنیده و نقل کرده است[۲۳]. اگر او در احد شهید شده بود، تابعی نمی‌تواست از او نقل کند. این موارد، دلیل بر زنده بودن ابوحبه‌ای بعد از احد، و شاهد روشنی بر وجود ابوحبه دیگری غیر از کسی است که در احد شهید شده است. از جمله روایات عمار بن ابی عمار از ابوحبة بدری این است که گفته، وقتی آیه ﴿لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ﴾[۲۴] نازل شد، رسول خدا(ص) به ابی بن کعب فرمود: "ابی، عالم‌ترین امت من به قرائت قرآن است" و ابی از این سخن حضرت بسیار خوشحال شد [۲۵]. دوم اینکه نقل کرده رسول خدا(ص) فرمود: هنگامی که به معراج برده شدم، به سطحی رسیدم که صدای حرکت قلم‌ها را می‌شنیدم[۲۶]. باجی[۲۷]، روایت اسراء را از ابومحبة بن غزیة بن عمرو دانسته است که در یمامه کشته شد. ابن حجر[۲۸] گفته ابوحبه‌ای که ابن حزم و عمار بن ابی عمار از او درباره "اسراء" و آیه ﴿لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ﴾[۲۹] از رسول خدا(ص) حدیث نقل کرده‌اند، غیر از ابو حبه‌ای است که سیره نگاران گفته‌اند در بدر شرکت داشت و در احد به شهادت رسید، سپس اختلاف کرده‌اند که ابوحنه است یا ابوحیه؛ البته ابوحبة ناقل این روایات، به تصریح عمار بن ابی عمار که از او روایت دارد، تا زمان خلافت معاویه زنده بود. مؤید سخن ابن حجر، سخن سمعانی[۳۰] است که گفته، ابوحبه پدری را بدان دلیل که در بدر شرکت داشت بذری نگفته‌اند، بلکه وی مانند ابو مسعود بدری، در منطقه بدر سکونت داشت، از این‌رو به او نسبت بازی داده‌اند.[۳۱]
جستارهای وابسته
- سعد بن خیثمه (برادر)
منابع
پانویس
- ↑ ابن اثیر، ج۲، ص۱۲۹.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۵۴۵؛ شامی، ج۴، ص۱۱۶.
- ↑ ابن قانع، ج۳، ص۴۸.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۷۱.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۷۹؛ ابن ماکولا، ج۲، ص۳۲۱؛ ابن اثیر، ج۵، ص۱۶۷.
- ↑ ابونعیم، ج۴، ص۲۰۵۸.
- ↑ عسکری، ص۲۶۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۵۹۰؛ همو، تهذیب، ج۲، ص۳۸۱.
- ↑ ابن اثیر، ج۳، ص۱۲۹.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۵۹۰.
- ↑ مزی ج۳۳، ص۲۲۲؛ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۵۴۵.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۴؛ قرطبی، ج۴، ص۶۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۷۱.
- ↑ ابونعیم، ج۴، ص۲۰۵۸.
- ↑ ابونعیم، ج۴، ص۲۰۵۸.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۴.
- ↑ ابن هشام، ج۲، ص۳۴۶؛ واقدی، ج۱، ص۱۶۰؛ ابن سعد، ج۳، ص۳۶۵.
- ↑ ابن ماکولا، ج۲، ص۳۲۱؛ ابن حجر، تهذیب، ج۱۲، ص۵۸.
- ↑ الاصابه، ج۷، ص۸۲.
- ↑ ابن ابی خیثمه، ج۲، ص۵۱.
- ↑ محب الدین طبری، ص۲۴۲.
- ↑ طبرانی، ج۲۲، ص۳۲۶؛ حاکم نیشابوری، ج۳، ص۶۳۲.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۷۹.
- ↑ مجموع، ج۵، ص۲۲۴.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۷۱.
- ↑ «کافران از اهل کتاب و مشرکان، (از کیش خود) دست نمی‌کشیدند تا آنکه آن برهان به آنان رسد» سوره بینه، آیه ۱.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۶۳؛ ابن قانع، ج۱، ص۱۲۶.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۵، ص۱۴۴؛ بخاری، صحیح، ج۱، ص۹۲ و ج۴، ص۱۰۷؛ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۱۹.
- ↑ باجی، ج۳، ص۱۱۳.
- ↑ تقریب، ج۲، ص۳۸۱.
- ↑ «کافران از اهل کتاب و مشرکان، (از کیش خود) دست نمی‌کشیدند تا آنکه آن برهان به آنان رسد» سوره بینه، آیه ۱.
- ↑ سمعانی، ج۱، ص۲۹۵.
- ↑ محمدی، رمضان، مقاله «ابوحبه بدری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۲۳۳.