نیایش بیست و چهارم
مقدمه
این دعای آن حضرت است در حق پدر و مادرش.
خانواده هسته مرکزی جامعه و پدر و مادر ارکان اصلی آن و فرزندان پرورش‌یافتگان دامن آنها هستند. توجه به والدین آن‌قدر مهم است که در قرآن کریم در کنار مسئله توحید مطرح شده: 
وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا
[۱].
در قرآن کریم دعا به پدر و مادر از زبان پیامبران بزرگ نقل شده است؛ از جمله دعای حضرت نوح(ع)[۲]؛ دعای حضرت ابراهیم(ع)[۳]؛ و دعای پیامبر اسلام(ص)[۴].
امام زین العابدین(ع) در این دعا حدود ۳۰ درخواست درباره پدر و مادر خویش داشته و با دیدی دقیق و موشکافانه وظایف فرزندان را در قبال پدر و مادر گوشزد کرده است. امروز ما بیش از همیشه به این رهنمودها نیازمندیم. اولین درخواست امام(ع) پس از صلوات بر محمد و آل او و تقاضای آبرومندی در پیشگاه خدا، این است: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ الطَّاهِرِينَ وَ اخْصُصْهُمْ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِكَ وَ رَحْمَتِكَ وَ بَرَكَاتِكَ وَ سَلَامِكَ وَ اخْصُصِ اللَّهُمَّ وَالِدَيَّ بِالْكَرَامَةِ لَدَيْكَ وَ الصَّلَاةِ مِنْكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ»؛ «بارخدایا درود بفرست بر بنده‌ات و پیامبرت محمد و خاندان او که همه پاکان‌اند، و برترین صلوات خود و رحمت خود و برکات و سلام خود خاص آنان گردان».
«ای خداوند، پدر و مادر مرا نیز به کرامت خود و رحمت خود مخصوص گردان، ای مهربان‌ترین مهربانان».
آن‌گاه از خداوند می‌خواهد که وظایف خود را در قبال پدر و مادر به او الهام کند: «بارخدایا درود بفرست بر محمد و خاندانش و وظیفه‌ام را نسبت به پدر و مادرم به من الهام کن و همه دانش خدمتگزاری به آن دو را به من بیاموز و مرا به گزاردن آنچه به من الهام کرده‌ای برگمار و توفیق ده تا آنچه را که از علم به من ارزانی داشته‌ای به‌کار بندم، تا چیزی از آنچه مرا آموخته‌ای فرو نگذارم و پیکرم از آنچه مرا الهام کرده‌ای مانده نگردد».
امام سجاد(ع) در اوج دعای خود عالی‌ترین موقعیت یک فرزند در برابر والدین خود را این‌گونه از خدا می‌خواهد: «بارخدایا، چنان کن که هیبت پدر و مادرم در دل من چنان باشد که هیبت پادشاهی مقتدر، و به آن دو نیکی و مهربانی کنم آن‌سان که مادری مهربان به فرزند خود نیکی و مهربانی کند. خداوندا! فرمانبرداری از پدر و مادر و نیکی و مهربانی مرا در حق ایشان برای من شادی‌بخش‌تر گردان از به خواب‌رفتن بی‌خوابی‌کشیدگان و آب سردنوشیدن جگرسوختگان؛ تا میل و خواهش ایشان را بر میل و خواهش خویش برتری نهم و خشنودی‌شان را بر خشنودی خود پیش دارم... خداوندا، آواز مرا در پیشگاه ایشان پست گردان و سخنم را خوشایندشان نمای و با ایشان نرم‌خویی‌ام ده و دل من بر ایشان مهربان ساز و چنان کن که با آنان به مدارا رفتار کنم و بر آنان مشفق باشم».
آن‌گاه حضرت برای ایشان پاداش تقاضا می‌کند: «خداوندا، آن دو را پاداش ده که مرا پرورده‌اند و از ثواب بهره‌مند گردان که مرا گرامی داشته‌اند، و حق ایشان نگه‌دار که مرا در خردی محافظت کرده‌اند». پس از آن به شکلی بسیار ظریف از کوتاهی‌های خود عذرخواهی کرده و کوتاهی‌ها و بدرفتاری‌های آنان را نادیده می‌گیرد: «بارخدایا، هر آزاری که از من به آن دو رسیده و هر ناپسند که از من در حق آن دو سر زده و هر حقی از آن دو که من ضایع کرده‌ام، همه را سبب کاستن از گناهانشان و علو درجاتشان و افزونی حسناتشان قرار ده، ای خداوندی که سیئات را به چند برابر حسنات بدل می‌فرمایی».
«خداوندا، هر تعدّی که در گفتار و هر تجاوز که در رفتار بر من روا داشته‌اند و هر حقی که از من تباه کرده‌اند و هر قصوری که در وظایف خود نسبت به من ورزیده‌اند، همه را به ایشان بخشیدم و به احسان ارزانی داشتم. از تو می‌خواهم که بار عواقب آن را از دوش آن دو برداری، که مرا به آن دو ادعایی نیست، و نمی‌گویم که در نیکی و مهربانی با من دست‌خوش مسامحه گشته‌اند و از آنچه بر من روا داشته‌اند ملول نیستم، ای پروردگار من». و در پایان برای آنان پاداش‌های الهی طلب می‌کند: "خداوندا، پس از هر نماز من و در هر وقت دیگر از اوقات شب و در هر ساعت از ساعات روز، پدر و مادرم را از یاد من مبر.
«بارخدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و مرا به سبب دعایی که در حق ایشان می‌کنم بیامرز و آن دو را به سبب نیکی و مهربانی که در حق من کرده‌اند به مغفرت خویش بنواز و به شفاعت من از ایشان خشنود شو و نیک خشنود شو؛ و آنان را گرامی دار و به جای‌های امن و آسایش بهشت رسان».
«خداوندا، آن دو را شفیع من گردان، اگر پیش از من آمرزیده‌ای؛ و مرا شفیع ایشان گردان اگر پیش از ایشان آمرزیده‌ای، تا من و پدر و مادرم در سایه لطف و رأفت تو، در سرای کرامت و جایگاه مغفرت همنشین هم گردیم، که تو را بخشایش بزرگ است و نعمتت دیرساله؛ «أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ»». شایان ذکر است که امام زین العابدین(ع) در فصلی از رساله حقوق خود نیز حقوق والدین را بیان فرموده که بسیار الهام‌بخش و خواندنی است.[۵].[۶]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نکویی کنید؛ اگر هر یک از آن دو یا هر دو، نزد تو به پیری رسند به آنان اف مگو و بر آنها بانگ مزن و با ایشان سخن به نکویی بگوی!» سوره اسراء، آیه ۲۳.
- ↑
رَبِّ اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِمَنْ دَخَلَ بَيْتِيَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلَّا تَبَارًا
«پروردگارا! مرا و پدر و مادرم را و هر که را به خانه من با ایمان درآید و مردان و زنان مؤمن را بیامرز و ستمگران را جز تباهی میفزای» سوره نوح، آیه ۲۸.
- ↑ رَبَّنَا اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ يَقُومُ الْحِسَابُ «پروردگارا! مرا و پدر و مادرم و مؤمنان را در روزی که حساب برپا می‌شود بیامرز!» سوره ابراهیم، آیه ۴۱.
- ↑ وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا «و از سر مهر برای آنان به خاکساری افتادگی کن و بگو پروردگارا! بر آنان بخشایش آور چنان که آنها مرا در کودکی پروردند» سوره اسراء، آیه ۲۴.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ↑ بهشتی، سید جواد، مقاله «نیایش بیست و چهارم»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۷۰.