ایثار در معارف و سیره حسینی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث ایثار است. ایثار از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ایثار در قرآن - ایثار در حدیث - ایثار در معارف و سیره حسینی - ایثار در معارف و سیره نبوی - ایثار در معارف و سیره فاطمی - ایثار در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

ایثار از بارزترین مفاهیم و درس‌های عاشورا، ایثار است. ایثار یعنی فداکاری و دیگری را بر خود مقدم داشتن و جان و مال خود را فدای چیزی برتر از خویش کردن.

مقدمه

در کربلا، فداکردن جان در راه دین، فدا کردن خود در راه امام حسین (ع)، به خاطر حسین، تشنه جان دادن و...دیده می‌شود. امام حسین جان خود را فدای دین می‌کند، اصحاب او، تا زنده‌اند، نمی‌گذارند کسی از بنی هاشم به میدان رود، تا بنی هاشم زنده‌اند، آسیبی به حسین (ع) نمی‌رسد. شب عاشورا که امام، بیعت را از آنان بر می‌دارد که جان خویش را نجات دهند، یکایک برخاسته، اعلام فداکاری می‌کنند و می‌گویند: زندگی پس از تو رانمی‌خواهیم و خود را فدای تو می‌کنیم.

وقتی مسلم بن عوسجه بر زمین می‌افتد، درآخرین لحظات به حبیب بن مظاهر وصیت می‌کند که تا زنده‌ای مبادا دست از یاری حسین برداری، جانت را فدای او کن.

برخی از یاران امام حسین، هنگام نماز ظهر، جان خویش را سپر تیرهای دشمن می‌کنند و امام نماز می‌خواند. عباس بالب تشنه وارد فرات می‌شود و چون می‌خواهد آب بنوشد، یاد لب‌های تشنه حسین و اطفال افتاده، آب نمی‌نوشد و به خویش نهیب می‌زند که آیا آب بنوشی، در حالی که حسین (ع) تشنه و در آستانه مرگ است؟.

زینب، برای نجات جان امام سجاد (ع)، خویش را به خیمه آتش گرفته می‌زند. وقتی همه در مجلس یزید، فرمان می‌دهند که امام سجاد (ع) را بکشند، زینب جان خویش را سپر بلا قرار می‌دهد و ده‌ها صحنه دیگر که هر کدام زیباتر از دیگری الفبای ایثار را به آزادگان می‌آموزد. این که کسی حاضر باشد جان خویش را فدای جان دیگری و فدای مکتب کند، نشانه ایمان والا به آخرت و بهشت و پاداش الهی است.

امام حسین نیز در آغاز حرکت به کربلا، فرمود هر که آماده است جان خویش را در راه ما نثار و ایثار کند، با ما حرکت کند: من کان باذلا فینا مهجته...فلیرحل معنا همین فرهنگ بود که نوجوانی چون حضرت قاسم را وامی‌داشت که روز عاشورا خطاب به امام حسین (ع) بگوید: روحي لروحك الفداء، و نفسي لنفسك الوقاء.

در زیارت عاشورا نیز به صفت ایثار یاران حسین تصریح شده است: «ِ الَّذِينَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلَامُ ».

ایثار

در صحنه عاشورا نخستین ایثارگر خود حضرت بود که حاضر شد جان خود را فدای دین خدا کند و رضای او را بر همه چیز برگزیند، اصحاب آن حضرت نیز هر کدام ایثارگرانه جان خویش را فدای امام خویش کردند. اظهارهای یاران امام در شب عاشورا مشهور است، یک به یک برخاستند و آمادگی خود را برای جانبازی و ایثار خود در راه امام (ع) اظهار کردند؛ به عنوان نمونه، به این سخن «مسلم بن عوسجه» اشاره می‌کنیم که به امام (ع) فرمود: «هرگز از تو جدا نخواهم شد، اگر سلاحی برای جنگ با آنان نداشته باشم با سنگ با آنان خواهم جنگید تا همراه تو به شهادت برسم».

حضرت زینب (س) عصر عاشورا هنگام حمله سپاه کوفه به خیمه‌ها، چون دید شمر با شمشیر آخته قصد کشتن امام سجاد (ع) را دارد، فرمود: کشته نخواهد شد، مگر آن‌که من فدای او شوم».

جلوه بارز ایثار در واقعه عاشورا حضرت ابوالفضل (ع) بود؛ علاوه بر آن‌که امان‌نامه ابن زیاد را رد کرد و شب عاشورا نیز اظهار کرد: «هرگز از تو دست نخواهم کشید خدا نیاورد زندگی پس از تو را». روز عاشورا نیز وقتی با لب تشنه وارد شریعه فرات شد، با یادآوری کام تشنه امام حسین (ع) ایثارگری و فداکاری به او اجازه نوشیدن آب نداد و با لب تشنه به شهادت رسید. و نمونه‌های بسیار زیاد دیگر که این مختصر، گنجایش بیان تمام آنها را ندارد.

منابع

1. غیوری، سید مجتبی، مقاله «امام حسین و تربیت دینی»، فرهنگ عاشورایی ج۷