الگو:صفحهٔ اصلی/مدخل برگزیده
شهادت به‌معنای کشته شدن و جان دادن در راه خداوند از مسائلی است که در نظام ارزشی اسلام به‌عنوان معیاری شناخته شده که بیشتر ارزش‌ها و اعمال صالح با آن سنجیده شده و در طبقه‌بندی ارزش‌ها، جایگاه ارزشی خود را باز می‌یابند. شهادت برای انسان‌های پاک باخته‌ای که عاشقان خدا جویند و خداگونه راه می‌پویند راه میان بری است که بسیار زود آنها را به هدف مقدسشان می‌رساند.
مصداق حقیقی شهادت، کشته شدن در معرکه جهاد با دشمن دین است؛ اما در روایات آمده است که جان باختن در برخی حالات دیگر نیز اجر و ارج شهادت دارد؛ مثلًا کسی که به حال دوستی و حب آل محمد (ص) از دنیا برود، یا کسی که در حال دفاع از جان، مال یا ناموس خویش کشته شود، اجر شهید می‌بَرَد.
اسلام نگاه ویژه‌ای به شهادت دارد. اندیشمندان مسلمان، فداکردن جان در کمال هوشیاری و آزادی برای رسیدن به هدفی والاتر و بهتر از زندگی دنیوی را شهادت می‌نامند. از منظر اسلام مرگی شهادت خوانده می‌شود که انسان تنها برای هدفی مقدس و به تعبیر قرآن کریم «فی سبیل الله» انتخاب کند. در این حالت کسی که به درجه شهادت می‌رسد، چنان‌که در برخی روایات آمده به عالی‌ترین مراتبی دست پیدا کرده که انسان می‌تواند در سیر صعودی خود به آن برسد. علمای دین منشأ قداست شهدا را جهاد در راه خدا و آگاهانه بودن عمل آنان می‌دانند. در این راه نویددادن قرآن به «اجر عظیم»، «بهشت ابدی»، «رضایت الهی» ، «فوز عظیم» و رسیدن به ﴿إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ﴾ مؤمنان را مشتاق شهادت می‌کند.
«شهید و شهادت» به معنای «کشته شدن در راه خدا»، در تعدادی از آیات قرآن به‌کار رفته‌است. این کلمات غالباً ذیل آیات جهاد به‌کار رفته‌اند. قرآن تأکید دارد که کشته‌شدگان در راه خدا را نباید مرده پنداشت و به جهادگران وعده می‌دهد اگر در راه خدا کشته شوند مورد رحمت و عنایت او قرار خواهند گرفت. قرآن پاداش آنان را ﴿وَيُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ عَرَّفَهَا لَهُمْ﴾ و شهادت را مایه بخشش گناهان می‌داند.
در روایات نیز شهادت در راه خدا بسی بزرگ داشته شده است؛ چنان‌که شرافتمندانه‌ترین مرگ خوانده شده است و محبوب‌ترین قطره در نزد خداوند قطرات خون شهید شمرده شده است و امیرالمؤمنین علی(ع) هزار ضربه شمشیر را که در راه خدا بر او فرود آید، گواراتر از مرگ در بستر دانسته است. شهادت کفاره گناهان و عامل از میان بردن آنهاست. در فقه اسلامی شهید میدان جنگ، با لباس خود و بدون غسل به خاک سپرده می‌شود. از سوی دیگر، در فرهنگ اسلامی کسی که در راه شناخت حق یا در حال صدقه دادن یا برای دفاع از خانواده و مالش کشته شود نیز در شمار شهدا شمرده شده‌است.