کاتبان وحی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Wasity (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۳۰ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۴۷ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل کاتبان وحی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

کاتبان وحی

مشهورترین کاتبان وحی که تقریباً به همه آنها اشاره کرده‌اند، عبارت‌اند از: علی بن ابی‌طالب(ع)، ابی بن کعب و زید بن ثابت. در ادامه با تفصیل بیشتری درباره این سه نفر، مطالبی را ذکر می‌کنیم. ابتدا به اسامی سایر افرادی که به عنوان کاتب وحی بوده‌اند، اشاره می‌شود.

ابن‌ندیم به نام علی(ع)، سعد بن عبید، ابوالدرداء، معاذ بن جبل، ابوزید ثابت بن زید، ابی بن کعب و عبید بن معاویة بن یزید[۱۰] با عنوان کاتبان وحی اشاره کرده است.

بغدادی (صاحب کتاب المحبر)، سعد بن عبید، ابوالدرداء، معاذ بن جبل، ابوزید ثابت بن زید، ابی بن کعب و زید بن ثابت[۱۱] را ذکر می‌کند.

دکتر محمود رامیار در تاریخ قرآن، کاتبان وحی را در مکّه و مدینه به صورت مجزا ذکر می‌کند و قائل است که اسامی ذیل به عنوان کاتبان وحی در منابع ذکر شده است. ایشان می‌نویسد که منابع اسلامی، کاتبان وحی را در مکه این گونه نوشته‌اند: خلفای چهارگانه، شرحبیل بن حسنه، عبدالله بن سعد، خالد بن سعید بن عاص، طلحه، زبیر، سعد بن ابی وقاص، عامر بن فهیره، علاء بن حضرمی، معیقب، ارقم بن ابی ارقم، حاطب بن عمر، حاطب بن ابی بلتعه، مصعب بن عمیر، عبدالله بن جحش، جهم بن قیس، سالم بن مولی و ابی‌حذیفه.

مشهورترین کاتبان وحی

نحوه کتابت قرآن در زمان پیامبر(ص)

نوشت‌افزار معمول برای نگارش قرآن

  • از جمله چیزهایی که قرآن روی آن نوشته می‌شد، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
  1. عُسُب: چوب وسط نخل -که برگ‌های آن را می‌کندند و در قسمت پهن آن می‌نوشتند-؛
  2. لِخاف: سنگ‌های نازک و سفید؛
  3. رُقاع: جمع رُقعه: تکه‌های پوست یا ورق (برگ) یا کاغذ؛
  4. اُدُم: پوست آماده شده برای نوشتن[۳۴]؛
  5. اکتاف: جمع کتف به معنای استخوان شانه (شتر یا گوسفند)؛
  6. اقتاب: چوب‌هایی که بر شتران می‌نهادند تا بر آنها سوار شوند؛
  7. حریر و پارچه: گاهی قرآن را بر روی آنها می‌نوشتند[۳۵][۳۶].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۷۵.
  2. علی بن حسین مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۲۷۶.
  3. «و تو پیش از آن (قرآن) نه کتابی می‌خواندی و نه به دست خویش آن را می‌نوشتی که آنگاه، تباه‌اندیشان، بدگمان می‌شدند» سوره عنکبوت، آیه ۴۸.
  4. «اوست که در میان نانویسندگان (عرب)، پیامبری از خود آنان برانگیخت» سوره جمعه، آیه ۲.
  5. اخبار الدولة العباسیه، ص۴۱؛ محمد بن یوسف صالحی، سبل الهدی و الرشاد، فی سیرة خیر العباد، ج۵، ص۵۴.
  6. تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و امتاع، ج۹، ص۳۳۴.
  7. سید ابوالفضل میر محمدی زرندی، بحوث فی تاریخ القرآن، ص۱۰۵.
  8. محمود رامیار، تاریخ قرآن، ص۲۶۲-۲۶۱.
  9. حاجی‌زاده، یدالله، کاتبان وحی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۳۳-۲۳۴.
  10. محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۳۰.
  11. ابن حبیب بغدادی، المحبر، ص۲۸۶.
  12. محمدهادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۶۴.
  13. محمدهادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۶۴.
  14. محمدهادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۸-۲۹.
  15. محمدباقر حجتی کرمانی، تاریخ قرآن کریم، ص۲۰۳.
  16. حاجی‌زاده، یدالله، کاتبان وحی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۳۴-۲۳۵.
  17. درآمدی بر تاریخ علوم قرآنی، ص۹۰.
  18. نهج‌البلاغه، خطبه قاصعه.
  19. محمد هادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۷.
  20. به نقل از السقیفه، ص۲۱۴-۰۲۱۳
  21. «سلونی عن کتاب الله فانه لیست آیة إلا و قد عرفت أبلیل نزلت أم بنهار فی سهل أو جبل»؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۹۹.
  22. «لَوْ ثُنِّيَتْ لِيَ الْوِسَادَةُ وَ عُرِفَ لِي حَقِّي لَأَخْرْجُتْ لَهُمْ مُصْحَفاً كَتَبْتُهُ وَ أَمْلَاهُ عَلَيَ رَسُولُ اللَّهِ(ص)»؛ احمد میانجی، مکاتیب الرسول، ج۱، ص۱۲۳.
  23. خیر الدین زرکلی، الاعلام، ج۱، ص۸۲.
  24. محمد بن یوسف صالحی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج۱۱، ص۳۷۵؛ محمدهادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۲۸.
  25. محمدهادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۸، به نقل از مصاحف سجستانی، ص۳۰.
  26. ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص۹۸۹؛ شمس الدین محمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ج۴، ص۳۰۸.
  27. محمد هادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۸.
  28. محمد هادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۲۸.
  29. حاجی‌زاده، یدالله، کاتبان وحی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۳۵-۲۳۷.
  30. محمد هادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۳۰.
  31. محمدباقر حجتی کرمانی، تاریخ قرآن کریم، ص۲۱۲.
  32. محمدباقر حجتی کرمانی، تاریخ قرآن کریم، ص۲۱۳.
  33. حاجی‌زاده، یدالله، کاتبان وحی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۳۷.
  34. محمد هادی معرفت، تاریخ قرآن، ص۳۰.
  35. محمدباقر حجتی کرمانی، تاریخ قرآن کریم، ص۳۱۵.
  36. حاجی‌زاده، یدالله، کاتبان وحی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۳۷-۲۳۸.