صلوات در حدیث

این مدخل زیرشاخهٔ بحث صلوات است. صلوات از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: صلوات در قرآن - صلوات در حدیث - صلوات در کلام اسلامی - صلوات در معارف مهدویت - صلوات در معارف دعا و زیارات - صلوات در معارف و سیره سجادی - پرسش مرتبط ندارد

ذکر صلوات

در نماز

از روایات فریقین استفاده می‌شود که کیفیت صلوات در نماز، درود فرستادن بر پیامبر و آل اوست:

۱. از کعب بن عجره نقل شده که رسول خدا(ص) در نماز این چنین می‌فرمود: خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست، همان‌گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان‌گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت و فزونی دادی، به راستی که تو ستوده و عظمائی.

شکی نیست که متابعت از پیامبر(ص) در نماز، واجب است؛ زیرا آن حضرت(ص) فرمود: «وَ صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِي أُصَلِّي» و همچنان که من نماز می‌خوانم، شما نیز نماز بخوانید.

٢. از ابومسعود انصاری نقل شده که پیامبر(ص) فرمود: هر کس نمازی بخواند که در آن به من و اهل بیتم درود نفرستد، نمازش مورد قبول نیست.

٣. عقبة بن عمرو می‌گوید: ما پیش پیامبر(ص) بودیم که شخصی آمد و نزد حضرت نشست و گفت: ای رسول خدا! اما درود و تحیت بر تو را شناختیم، حال چگونه بر تو طلب رحمت کنیم، هرگاه بر تو در نمازمان صلوات می‌فرستیم؟ او گفت: پیامبر(ص) به حدی سکوت کرد که ما دوست داشتیم که کاش آن مرد از حضرت(ص) سؤال نکرده بود، آنگاه فرمود: «هرگاه بر من صلوات فرستادید، بگویید: بار خدایا! بر محمد، پیامبر امی و بر آل او رحمت فرست، همان‌گونه که بر ابراهیم و بر آل او رحمت فرستادی و بر محمد، پیامبر امی و بر آل او برکت فرست، همان‌گونه که بر ابراهیم و آل او برکت فرستادی؛ زیرا تو حمید و مجیدی».

۴. ابن مسعود از رسول خدا(ص) نقل کرده که فرمود: هرگاه یکی از شما در نماز، تشهد به جا می‌آورد، باید چنین بگوید: بار خدایا بر محمد و بر آل محمد رحمت فرست و بر محمد و بر آل محمد برکت فرست و محمد و آل محمد را مشمول رحمت خود گردان؛ همان‌گونه که بر ابراهیم و بر آل ابراهیم رحمت و برکت فرستادی و بر آنان رحم کردی؛ زیرا تو حمید و مجیدی.

در غیر نماز

۱. ابومسعود انصاری می‌گوید: رسول خدا(ص) آمد و با ما در مجلس سعد بن عباده نشست. بشیر بن سعد به او گفت: ای رسول خدا! خداوند ما را فرمان داده تا بر شما صلوات فرستیم، چگونه بر شما صلوات فرستیم؟ راوی گوید: رسول خدا(ص) (به گونه‌ای) ساکت شد که ما آرزو کردیم ای کاش او چنین سؤالی نکرده بود. سپس فرمود: «بگویید: خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست، همان‌گونه که بر آل ابراهیم درود فرستادی و بر محمد و آل محمد فزونی بخش، همان گونه که بر آل ابراهیم در جهانیان فزونی دادی. به راستی که تو ستوده و والایی. سلام نیز همان گونه است که دانستید».

۲. ابوسعید خدری می‌گوید: عرض کردیم: ای رسول خدا! این سلام بر شما بود (آن را دانستیم)، پس صلوات بر شما چگونه است؟ فرمود: «بگویید: خداوندا بر محمد بنده و رسول خودت درود فرست، همان‌گونه که بر آل ابراهیم درود فرستادی و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان‌گونه که بر ابراهیم برکت و فزونی دادی».

٣. ابن عباس می‌گوید: پس گفتیم یا گفتند: ای رسول خدا! سلام بر شما را دانستیم، صلوات بر شما چگونه است؟ فرمود: «خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست، همان‌گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی، همانا تو ستوده و والایی و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان‌گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت و فزونی دادی، به راستی که تو پسندیده و والایی».

امام علی(ع) نیز به همین مضمون از رسول خدا(ص) نقل می‌کند.

۴. طلحه می‌گوید: گفتیم ای رسول خدا! صلوات بر شما چگونه است؟ فرمود: «بگویید: خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست، همان‌گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی، به راستی که تو ستوده و والایی و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش همان‌گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت و فزونی دادی، به راستی که تو پسندیده و عظمایی».

۵. زید بن خارجه نقل می‌کند که پیامبر(ص) فرمود: بر من صلوات فرستید و در دعا بکوشید و بگویید: «خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست».

۶. بریده خزائی از رسول خدا(ص) روایت می‌کند که درباره کیفیت صلوات فرمود: بگویید: «خداوندا درود و رحمت و برکاتت را بر محمد و آل محمد ارزانی بخش، همان‌گونه که آنها را بر ابراهیم ارزانی داشتی، به راستی که تو ستوده و والایی».

۷. عایشه می‌گوید: صحابه پیامبر گفتند: ای رسول خدا! فرموده شدیم تا در شب تار و روز روشن، صلوات بر شما را بسیار کنیم. (چه زیباست که) محبوب‌ترین صلوات ما بر شما به گونه‌ای باشد که دوست می‌دارید، فرمود: «بگویید: خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست، همان‌گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی و محمد و آل محمد را ببخش، همان‌گونه که ابراهیم و آل ابراهیم را بخشودی و بر محمد و آل محمد برکت و فزونی بخش، همان‌گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت و فزونی دادی، به راستی که تو ستوده و والایی. اما کیفیت سلام را که خود دانستید».

۸. ابن حجر هیتمی می‌گوید: روایت شده: «بر من درود ناتمام و بریده نفرستید». عرض کردند: درود ناتمام چیست؟ فرمود: نگویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ»، آنگاه توقف کنید؛ بلکه بگویید: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».

۹. کعب بن عجره به عبدالرحمن بن ابی لیلی می‌گوید: آیا می‌خواهی هدیه‌ای به تو دهم که آن را از پیامبر(ص) شنیده‌ام؟ گفتم: آری، به من هدیه بده. او گفت: از رسول خدا(ص) سؤال کردیم و گفتیم: ای رسول خدا! چگونه بر شما اهل بیت صلوات فرستیم؟ زیرا خداوند به ما تعلیم داده که چگونه درود و تحیت بفرستیم؟ حضرت فرمود: «این گونه بگویید: بار خدایا! بر محمد و آل محمد درود فرست؛ همان‌گونه که بر ابراهیم و بر آل ابراهیم درود فرستادی؛ زیرا تو ستایش‌گر و دارای مجد و جلالی. بار خدایا، بر محمد و بر آل محمد برکت فرست؛ همان‌گونه که بر ابراهیم و بر آل او برکت فرستادی؛ زیرا که تو حمید و مجیدی».

۱۰. ابوهریره می‌گوید: عرض کردیم: ای رسول خدا! چگونه بر تو صلوات فرستیم؟ حضرت فرمود: «بگویید: بار خدایا! بر محمد و بر آل محمد رحمت فرست و بر محمد و بر آل محمد برکت فرست؛ همان‌گونه که بر ابراهیم و آل او رحمت و برکت فرستادی؛ زیرا تو حمید و مجیدی و سلام همان‌گونه‌ای است که دانستید».

منابع

1. رضوانی، علی اصغر، دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱