فلسفه فقه سیاسی چیست؟ (پرسش)
فلسفه فقه سیاسی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث فقه سیاسی است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی فقه سیاسی مراجعه شود.
| فلسفه فقه سیاسی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ فقه سیاسی |
| مدخل اصلی | فقه سیاسی |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین سید جواد ورعی در کتاب «درسنامه فقه سیاسی» در این‌باره گفته است:
«فلسفه فقه را “اندیشه و تفکر درباره مبانی، اهداف و منابع احکام شرعی” دانسته‌اند. با تعریفی که از فقه سیاسی شد، می‌توان فلسفه فقه سیاسی را “اندیشه و تفکر درباره مبانی، اهداف و منابع فقه سیاسی” دانست. در فلسفه فقه به پرسش‌هایی بنیادین پرداخته می‌شود که مباحث فقهی بر آن استوارند. در فقه با الزامات فراوانی از واجب و حرام روبه‌رو هستیم و همه شئون زندگی انسان تحت پوشش احکام فقهی است. اینکه چرا باید از این اوامر و نواهی پیروی کنیم؟ آیا چون امر و نهی الهی است، باید از آن پیروی کرد؟ آیا غیر از اوامر و نواهی الهی، از اوامر و نواهی پیامبر هم باید اطاعت کرد؟ مبنای لزوم پیروی از پیامبر چیست؟ حکمت و فلسفه اوامر و نواهی الهی در عبادات چیست؟ چرا باید عبادات را همان‌گونه که تشریع شده، انجام داد و به عبارت دیگر، چرا عبادات توقیفی است؟ چرا منابع استنباط احکام محدود به کتاب، سنت و عقل است؟ آیا نمی‌توان برای دستیابی به احکام فقه از منابع دیگری هم استفاده کرد؟
پرسش‌های پیش گفته تنها چند نمونه از پرسش‌هایی است که می‌توان پیش از ورود به فقه، مورد بحث قرار داد. این‌گونه مباحث همگی در قلمرو فلسفه فقه قرار می‌گیرد. ضرورت وجود حکومت، فلسفه تشکیل حکومت، اهداف حکومت، فلسفه لزوم اطاعت از اولی‌الامر، مبنای حق آمریّت برای حکومت، شرایط لزوم اطاعت از قوانین دولت اسلامی، فلسفة جواز تمرّد از قوانینی که برخلاف عدالت و شریعت وضع و اجرا می‌شود، چگونگی تعامل با دولت جائر و فلسفه آن، نقش عقل، عرف و بنای عقلا در جعل احکام و قوانین سیاسی، حکمت و فلسفۀ جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، ابعاد سیاسی حج، نماز جمعه و مانند آن نمونه‌هایی از مسائلی است که در فلسفۀ فقه سیاسی مورد توجه قرار می‌گیرد.
البته ممکن است تعدادی از مباحث یاد شده در فلسفۀ سیاست مورد بحث قرار گیرد، اما پیوند سه دانش “فلسفه فقه سیاسی”، “فقه سیاسی” و “فلسفه سیاست” از یک سو، و نوپا بودن این دانش‌ها در میان ما از سوی دیگر، موجب می‌شود که گاه پاره‌ای از مباحث در دو یا چند علم مورد بحث قرار گیرد، ولی به تدریج با پیشرفت این علوم و تعیین معیارها، ضوابط و قلمرو هر یک از آنها، مباحث از یکدیگر تفکیک و از ورود به قلمرو یکدیگر پرهیز می‌شود. خلاصه سخن آنکه، در دانشِ فلسفه فقه سیاسی از احکام سیاسی بحث نمی‌شود، بلکه از مبانی، اهداف و حکمت‌های سیاست‌ورزی و حکومت و مباحث مرتبط و احکام سیاسی سخن گفته می‌شود، همان‌گونه که در فلسفۀ علوم دیگر از مسائل آن علم بحث نمی‌شود، بلکه مسائل زیربنایی مربوط به آن علم بحث و بررسی می‌شود»[۱]
منبع‌شناسی جامع فقه سیاسی
پانویس
- ↑ ورعی، سید جواد، درسنامه فقه سیاسی، ص ۱۰.