جمکران کجاست؟ (پرسش)

جمکران کجاست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی‌ / عصر غیبت کبری / مسجد جمکران
مدخل اصلی	جمکران

جمکران کجاست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

خدامراد سلیمیان

حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:

«"مسجد جمکران" از مکان‏‌هایی که امروزه علاقه‏‌مندان حضرت مهدی(ع)‏ به آن توجه دارند، مسجد جمکران است. طبق آنچه در برخی کتاب‌‏های معاصر و پیش از آن آمده، این مسجد به دستور حضرت مهدی(ع)‏ ساخته شده است. نخستین کتابی که به صورت گسترده حکایت بنای مسجد را نقل کرده، کتاب "نجم الثاقب" است.

این حکایت به عنوان حکایت نخست در باب هفتم با عنوان "در ذکر احوال کسانی که در دوران غیبت کبرا خدمت آن جناب رسیده‌‏اند" این‏گونه نقل شده است: "شیخ فاضل حسن بن محمد بن حسن قمی، معاصر شیخ صدوق، در تاریخ قم نقل کرده‏ از کتاب "مونس الحزین‏ فی معرفة الحق و الیقین"، از مصنفات شیخ ابی جعفر محمد بن بابویه قمی، به این عبارت در باب بنای مسجد جمکران از قول حضرت امام محمد مهدی علیه صلوات اللّه الرحمن که سبب بنای مسجد مقدس جمکران و عمارت آن به قول امام(ع) این بوده است که شیخ عفیف صالح حسن بن مثله جمکرانی (رحمه اللّه) می‏‌گوید: که من شب سه‌‏شنبه هفدهم ماه مبارک رمضان سنه ثلث و تسعین در سرای خود خفته بودم که ناگاه جماعتی مردم به در سرای من آمدند نصفی از شب گذشته مرا بیدار کردند گفتند برخیز و طلب امام محمد مهدی صاحب الزمان صلوات علیه را اجابت کن که تو را می‌‏خواند... آنگاه حکایت رفتن و دیدار خود را شرح داده است. تا اینکه نقل می‌‏کند: حضرت امام(ع) مرا به نام خود خواند و گفت برو و حسن مسلم را بگو که تو چند سال است که عمارت این زمین می‌‏کنی و می‏کاری و ما خراب می‏‌کنیم و پنج سال است که زراعت می‌‏کنی و امسال دیگر باره بازگرفتی و عمارتش می‌‏کنی رخصت نیست که تو در این زمین دیگرباره زراعت کنی باید هر انتفاع که از این زمین برگرفته رد کنی تا بدین موضع مسجد بنا کنند و بگو این حسن مسلم را که این زمین شریفی است و حق‏ تعالی این زمین را از زمینهای دیگر برگزیده است و شریف کرده و تو با زمین خود گرفتنی و دو پسر جوان خدای عز و جل از تو باز ستد و تو تنبیه نشدی و اگرنه چنین کنی آزار وی به تو رسد آنچه تو آگاه نباشی... مردم را بگو تا رغبت بکنند بدین موضع و عزیز دارند و چهار رکعت نماز اینجا بگذارند دو رکعت تحیت مسجد در هر رکعتی یک بار الحمد و هفت بار قل هو اللّه احد و تسبیح رکوع و سجود هفت بار بگویند و دو رکعت نماز امام صاحب الزمان(ع) بگذارند بر این نسق چون فاتحه خواند به‏ ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ﴾‏؛ رسد صد بار بگوید و بعد از آن فاتحه را تا آخر بخواند و در رکعت دوم نیز به همین طریق بگذارد و تسبیح در رکوع و سجود هفت بار بگوید و چون نماز تمام کرده باشد تهلیل بگوید و تسبیح فاطمه زهرا(س) و چون از تسبیح فارغ شود سر به سجده نهد و صد بار صلوات بر پیغمبر(ص) و آلش صلوات اللّه علیهم بفرستد و این نقل از لفظ مبارک امام(ع) است که هرکه این دو رکعت نماز بگذارد همچنین باشد که دو رکعت نماز در کعبه گزارده باشد

حسن مثله جمکرانی گفت که من چون این سخن بشنیدم گفتم با خویشتن که گویا این موضع است که تو می‌‏پنداری" انما هذا المسجد للامام صاحب الزمان‏‏‏‏‏‏".

مولف گوید: در نسخه فارسی تاریخ قم و در نسخه عربی آن‏که عالم جلیل آقا محمد علی کرمانشاهی مختصر این قصه را از آن نقل کرده در حواشی رجال میر مصطفی در باب حسن تاریخ قصه را در ثلث و تسعین یعنی نود و سه بعد از دویست‏ افزون بر آن، در این صورت می‏بایست ایشان در برخی آثار دیگر خود- همچون کمال الدین و تمام النعمه که ویژه امام زمان(ع) است- نیز به آن اشاره می‏کرد. نیز آن‏که می‏بایست در رخدادهای غیبت صغرا قرار می‏گرفت و نواب خاص هم بدان اشاره می‏کردند؛ بنابراین سال ۳۷۳ ق بهتر است</ref> نقل کرده و ظاهرا بر ناسخ‏ مشتبه شده و اصل سبعین بوده که به معنی هفتاد است زیرا که وفات شیخ صدوق پیش از نود است. آنچه در بالا آمد فقط بخش‏هایی از داستان نوشته مرحوم نوری در کتاب "نجم الثاقب" بود. لازم یادآوری است که محدث نوری در کتاب "مستدرک الوسائل" و نیز جنة المأوی به نقل این داستان با برخی تفاوت‏‌ها، پرداخته است.

مرحوم نوری در کتاب مستدرک سال این رخداد را ۳۹۳ ق، دانسته و در جنة المأوی نیز بر آن تأکید کرده است.

این مسجد، در سده‌‏های اخیر، بارها نوسازی و بازسازی گردید و به تازگی مسجد قدیمی یکسره ویران و مسجد بسیار بزرگی با گنبد و گلدسته بر جای آن ساخته شد. در این اواخر بیرون مسجد، سردابی کنده‌‏اند که به تبعیت از سرداب سامرا نیازمندان و دردمندان از راه دریچه مشبکی به بیان نیاز خود می‌‏پردازند و یا خواسته‌‏های خود را در نامه‏ای نوشته از راه دریچه به درون آن می‏‌اندازند.

همچنین، دارای کتابخانه‌‏ای بسیار غنی از کتاب‏های مهدویت است که در زمان‏های خاصی، به محققان و مهدی‏‌پژوهان خدمات ‏رسانی می‌‏کند.

صرف‏نظر از برخی پرسش‏هایی که درباره این مسجد مطرح می‏‌شود و نیز صرف‏ نظر از این‏که آیا پایه‌‏گذاری مسجد به دستور حضرت مهدی(ع) بوده، یا پیشتر از آن نیز مسجد بوده، و نیز این‏که آیا حکایت یاد شده در خواب، مکاشفه یا بیداری بوده، امروزه این مکان از محل‏های منسوب به آن حضرت و مورد توجه بسیاری از علاقه‏مندان و بزرگان است؛ پس لازم است به دور از هرگونه افراط و تفریط مورد احترام قرار گیرد».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. مجتبی تونه‌ای؛
مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «نام روستایی است در پنج کیلومتری جنوب قم، که مسجد جمکران به جهت همجواری با این روستا بدین‌نام مشهور شده است. جمکران، روستایی است کوچک با مردمانی متدین در حاشیه کوه دوبرادران که از رودخانه قم مشروب می‌شود. باغات انار و انجیر دارد و اهالی آن به کشاورزی و کرباس‌بافی گذران می‌کنند».

1. جمکران کجاست؟ (پرسش)
2. چرا در کتاب تاریخ قم که پنج باب دارد اثری از قضیه جمکران نیست؟ (پرسش)
3. از آنجا که کتاب مونس الحزین کتاب معروفی از صدوق نیست لذا چگونه می‌‏توان قضیه را ثابت نمود؟ (پرسش)
4. چرا کتاب مونس الحزین به شیخ صدوق نسبت داده شده است؟ (پرسش)
5. آیا توصیه به رفتن به مسجد جمکران سند معتبری دارد؟ (پرسش)
6. قضیه چاه مسجد جمکران چیست؟ (پرسش)
7. مسجد جمکران به همت چه کسی ساخته شد؟ (پرسش)
8. روایت بنای جمکران: "اگر مردم پول بُز کاشانی را دادند قربانی کن و الا خود بده" اما حسن بن مثله نه پول می‏‌گیرد نه خود می‌‏دهد؛ تعارض نیست؟ (پرسش)
9. مسجد جمکران از چه اهمیت ویژه‏‌ای برخوردار است؟ (پرسش)
10. آیا چهل بار رفتن به جمکران برای قضای حاجت مدرکی دارد؟ (پرسش)
11. مسجد مقدس جمکران در قم چگونه به نام امام مهدی معروف شد و پیدایش آن بر اساس چه معیاری بوده است؟ (پرسش)
12. آیا اگر کسی چهل شب چهارشنبه به جمکران مشرف شود به زیارت آقا نایل می‌‏گردد؟ (پرسش)
13. اگر امام مهدی‏ به همه جا احاطه دارد پس چرا به جمکران می‌‏رویم؟ (پرسش)
14. چهل بار رفتن به مسجد جمکران چه حسنی دارد؟ (پرسش)
15. چه کراماتی از مسجد جمکران دیده شده است؟ (پرسش)
16. آیا چاه عریضه در مسجد جمکران ویژگی خاصی دارد؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.