زیدیه و حدیث امامیه (کتاب)
زیدیه و حدیث امامیه، کتابی است که به بررسی مقایسه‌ای دیدگاه‌های امامیه و زیدیه در خصوص امامت می‌پردازد. این کتاب اثر اعظم فرجامی است و انتشارات مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث نشر آن را به عهده داشته است.[۱]
| زیدیه و حدیث امامیه | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | اعظم فرجامی |
| موضوع | زیدیه و حدیث امامیه |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | انتشارات دارالحدیث |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۹۴ ش |
| تعداد صفحه | ۵۷۵ |
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۴۹۳-۸۳۳-۷ |
| شماره ملی | ۳۸۱۴۱۳۲ |
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «در این کتاب، راویان زیدی حاضر در میراث حدیثی امامیه شناسایی و روایات آنها به فراخور نیاز و به فراوانی عرضه شده است تا در یک نگاه کلی، میزان راهیابی اخبار و دیدگاه‌های آنان را به منابع حدیثی امامیه نشان دهد. تلاش پژوهشگر در این اثر، گردآوری تمامی راویان زیدی موجود در اسناد احادیث امامیه و بیان طرق و اسانید روایات راویان غیرامامی در رساندن میراث حدیثی زیدیه به منابع امامیه بوده است. در این راستا ابتدا در خصوص قیام زیدیه و فرقه‌های آن صحبت شده و راویان زیدی معرفی شده‌اند. سپس طرق و اسانید راویان بررسی شده و راه‌های نفوذ روایات زیدی در احادیث امامیه مطرح شده است. در نهایت نیز قلمروی تأثیر زیدیه در منابع امامی گفته شده است».[۱]
فهرست کتاب
- سخنی با خواننده
- مقدمه
- پیشینه
- فصل اوّل: کلّیّات
- تعریف زیدیه
- قیام‌های زیدیه در سدهٔ دوم
- زید بن علی (۷۵-۱۲۲ق)
- یحیی بن زید (۹۸-۱۲۵ق)
- نفس زکیه (۹۳-۱۴۵ق)
- ابراهیم بن عبداللّه (۹۷-۱۴۵ق)
- صاحب فَخّ (۱۲۸-۱۶۹ق)
- ابن طباطبا (۱۷۳-۱۹۹ق)
- جدایی زیدیان و حسنیان
- فرقه‌های زیدی
- ۱. بُتریه
- ۲. جارودیه
- ۳. سلیمانیه
- ۱. علم امام
- ۲. شمار امامان
- ۳. مهدویت
- ب) خلفا و صحابه
- خلفا
- صحابه
- ج) فقه
- حدیث زیدیه
- حدیث زیدیه در قرن سوم
- امالی احمد بن عیسی (۲۴۷ق)
- کتاب الذکر
- مناقب الامام امیرالمؤمنین
- آثار حدیثی و تاریخی در قرن چهارم
- رجال و منابع رجالی زیدیه
- طبقات الزیدیة الکبری
- دیگر آثار رجالی زیدیه
- حدیث امامیه
- فصل دوم: راویان زیدی
- راویان دارای کتاب
- ۱. ابویونس سالم بن ابی‌حفصه (۱۳۷ق)
- ۲. ابوربیع سلیمان بن خالد بن دهقان بن نافله هلالی (قبل از ۱۴۸ق)
- ۳. عبداللّٰه بن زبیر بن عمر بن درهم اسدی رَسّان (ح ۱۵۰ق)
- ۴. ابوالخزرج طلحة بن زید نهدی (ح ۱۵۰ق)
- ۵. ابوخالد عمرو بن خالد واسطی (دههٔ ۱۵۰ق)
- ۶. ابومحمد صبّاح بن یحیی مُزنی (بعد از ۱۵۰ق)
- ۷. ابوالجارود زیاد بن منذر (بعد از ۱۵۰ق)
- دیدگاه رجالیان اهل سنت
- اعتقادات ابوالجارود
- روایات ابوالجارود در منابع زیدی
- روایات ابوالجارود در منابع امامی
- موضوع روایات ابوالجارود
- فضیلت‌شماری
- قیام و خروج مهدی
- تفسیر
- برآیند
- ۸. ابوبحیر عبداللّه بن نجاشی (بعد از ۱۵۰ق)
- ۱۰. ابوسلمه غالب بن عثمان هَمْدانی معشاری (۸۸-۱۶۶ق)
- ۱۱. ابوعبداللّٰه حسن بن صالح بن حی هَمْدانی (۱۰۰-۱۶۸ق)
- ویژگی‌های شخصیتی حسن بن صالح
- اعتقادات حسن بن صالح
- نگاه عالمان اهل سنت به حسن بن صالح
- باور زیدی
- در منابع نخستین زیدی
- در منابع امامی
- برآیند
- ۱۲. عمرو بن ابی‌المقدام ثابت بن هرمز (۱۷۲ق)
- ۱۳. ابوجناده حُصَین بن مُخارِق سلولی (دههٔ ۱۸۰ق)
- ۱۴. ابوعثمان عمرو بن جمیع ازدی (ح ۱۸۰ق)
- ۱۵. ابومحمد مسعدة بن صدقه عَبْدی (۱۸۳ق)
- ۱۶. ابوعبدالرحمان غیاث بن ابراهیم نخعی (ح ۱۸۵ق)
- ۱۷. ابومعمر سعید بن خثیم بن رشد هلالی (۱۸۰ق)
- ۱۸. عامر بن کثیر سراج (بعد از ۲۰۰ق)
- ۱۹. یحیی بن سالم فَرَّاء کوفی (بعد از ۲۰۰ق)
- ۲۰. ابوجعفر دیباج محمد بن جعفر (ع) (۲۰۳ق)
- ادعای مهدویت
- دیباج در ایران
- ۲۱. ابوبکر عبّاد بن صُهَیب کلیبی (۲۱۲ق)
- ۲۲. عُبادَة بن زیاد بن موسی اسدی (۲۳۱ق)
- ۲۳. ابوعبداللّٰه احمد بن صبیح اسدی یشکری (ح ۲۵۰ق)
- ۲۴.محمد بن عمر زیدی (؟ق)
- راویان بی‌کتاب
- ۱. حکم بن عتیبه (۴۶-۱۱۴ق)
- مضامین روایات حکم بن عتیبه
- الف) فضایل امام علی (ع) و خاندانش
- ب) روایت از امام علی (ع) و خاندانش
- ج) توجه به برخی صحابه
- د)احترام به شیخین
- ه)سکوت دربارهٔ عثمان یا خرده‌گیری بر او
- و) مسح بر خفین
- داوری دربارهٔ مذهب حکم بن عتیبه
- ارتباط حَکَم با باورهای شیعی و سنی
- ارتباط حَکَم با بتریه
- تصفیه‌کنندگان
- باور زیدی
- در منابع امامی
- زیدیان مخالف
- پرسش از امام
- تکذیب و لعن
- جمع‌بندی
- فصل سوم: بررسی طرق و اسناد
- اهمیت طرق نجاشی
- اسناد روایات زیدی در منابع امامی
- پرکاربردترین طرق نجاشی
- ۱. سالم بن ابی‌حفصه (۱۳۷ق)
- ۲. عبداللّٰه بن زبیر رسان
- ۳. طلحة بن زید
- ۴. عمرو بن خالد واسطی
- ۵. ابومحمد صبّاح بن یحیی مزنی
- ۶. ابوالجارود
- ۷. حسن بن صالح بن حی
- ۸. عمرو بن ابی‌المقدام ثابت بن هرمز و پدرش
- ۹. عمرو بن جمیع
- ۱۰. ابوجناده حصین بن مخارق
- ۱۱. مسعدة بن صدقه
- ۱۲. غیاث بن ابراهیم
- ۱۳. ابومعمر سعید بن خثیم هلالی (۱۸۰ق)
- ۱۴. عامر بن کثیر سراج
- ۱۵. یحیی بن سالم فراء
- ۱۶.محمد بن جعفر (ع) الدیباج (۲۰۳ق)
- ۱۷. عباد بن صهیب
- ۱۸. عُبادة بن زیاد اسدی (۲۳۱ق)
- ۱۹.احمد بن صبیح
- وضعیت رجالی
- پیوند با غالیان
- کتاب‌های ابن‌سنان
- کتاب‌هایی که محمد بن سنان نقل کرده است
- محمد بن سنان و نقل کتاب‌های زیدیه
- محمد بن سنان و ابوالجارود
- ۲. طبقهٔ پس از محمد بن سنان
- برقی‌ها
- واسطهٔ برقی‌ها و ابن‌سنان
- قمی‌ها
- طلحه بن زید و راویان قمی
- غیاث بن ابراهیم و قمی‌ها
- المحاسن و اخبار زیدی
- ب) زیدیانِ نزدیک به امامی
- ۱. ابن‌عقده (۲۴۹-۳۳۳ق)
- پدر و اشتغال خانوادگی
- حفظ و نقد احادیث
- انتقادهای وارد بر ابن‌عقده
- بغدادی‌ها و کوفی‌ها
- رقابت مشایخ کوفه
- ارزیابی انتقادات
- دارقطنی و ابن‌عقده
- وجاده‌ها و رجال مجهول ابن‌عقده
- نقل فضایل
- اعتقادات ابن‌عقده
- علاقه به اهل بیت (ع)
- اساتید و اسانید زیدی
- دربارهٔ شیخین و صحابه
- زیدی جارودی
- کتاب‌های ابن‌عقده
- کتاب‌های اعتقادی
- کتاب‌های رجالی
- آراء رجالی
- اساتید رجالی ابن‌عقده
- جعفر بن عبداللّٰه محمدی (زنده در ۲۶۹ق)
- ابوعبداللّٰه یحیی بن زکریا بن شیبان کندی علّاف (زنده در ۲۷۹ق)
- علی بن حسن بن فضال (۲۰۶-۲۹۰ق)
- کتاب‌های نقل شده از ابن‌عقده
- نسخه‌سازی
- کثرت راویان کوفی
- ائمهٔ خاص
- سنددهی از پسران به پدران
- موضوع کتاب‌ها
- نفوذ کتاب‌ها و روایات زیدیه
- ۲. ابن‌جعابی (۲۸۴-۳۵۵ق)
- مذهب و باور
- ابن‌جعابی و ابن‌عقده
- نقل غرایب
- ج) منابع فرعی حدیث امامیه
- امالی‌ها
- امالی‌ها و روایات زیدیان
- پیامدها
- ۱. قصه‌پردازی
- ۲. راهیابی مفاهیم زیدی
- جمع‌بندی
- فصل پنجم: قلمرو تأثیر زیدیه در منابع امامی
- الف) تأثیر در متن روایات
- ۱.تاریخ
- ۲. اعتقادات و باورها
- جنگ و شهادت‌طلبی
- جهاد ابتدایی
- کوفه شهر آرمانی
- ریشه‌یابی قیام‌های دیگر در اعتقادات زیدیه
- خروج قائم
- مهدی نفس زکیه
- اندیشهٔ انتظار قائم در واقفیه
- مفهوم اهل‌بیت (ع)
- تعیین اشخاص ائمه
- ۳. فقه
- برخورد طوسی با روایات متعارض
- راهکار نخست: حمل بر تقیه
- نقش مذهب راویان
- مرز تقیه و جعل
- راهکار دوم: شاذ دانستن روایت
- چگونگی تأویل روایات شاذ
- روایات زیدی مؤثر در تأویل متعارضات
- ۴. تفسیر
- تفسیر ابوالجارود
- تفسیر ابوالجارود در تفاسیر امامی
- تفسیر ابوالجارود در منابع دیگر
- ابن‌عقده و تفسیر
- ب) تأثیر در اسناد و رجال
- ابن‌عقده و رجالیان اهل سنت
- ابن‌عقده از دیدگاه رجالیان امامیه
- کشی
- صدوق و قمی‌ها
- ابن‌غضائری
- طوسی
- نجاشی
- توثیق و تضعیف
- ۱. زیدیان
- ۲. اهل سنت
- ۳. نویسندگان ناشناس
- ۴. تکذیب‌شدگان
- ۵. رجال‌شناسان متأخر
- جمع‌بندی
- خاتمه: نتایج و پیشنهادها
- نتایج
- ۱. نقل از امامان امامیه
- ۲. مؤثرترین راوی و نویسنده
- ۳. میزان تأثیر
- ۴. دورهٔ تأثیرگذاری
- ۵. حوزهٔ تأثیرگذاری
- ۶. الگوی سندی
- پیشنهادها
- ۱. بازیابی و شناسایی راویان زیدی
- ۲. تأثیر واقفیه بر حدیث امامیه
- ۳. بازیابی الگوی سندی
- ۴. مصدریابی رجال نجاشی
- ۵. نقش هم‌قبیلگی در حدیث
- ۶. بازشناسی فرقه‌ها و نحله‌های فکری شیعیان کوفه
- فهرست راویان زیدی
- فهرست منابع
- مقالات و پایان‌نامه‌ها
دربارهٔ پدیدآورنده
