علم غیب غیر ذاتی چیست؟ (پرسش)
علم غیب غیر ذاتی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم غیب معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
| علم غیب غیر ذاتی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
| مدخل اصلی | علم غیب |
عبارت‌های دیگری از این پرسش
- علم غیب عرضی چیست؟
- علم غیب اکتسابی چیست؟
- علم غیب فیضی یا افاضی چیست؟
- علم غیب مستفاد چیست؟
- علم غیب تعلیمی چیست؟
پاسخ نخست
آیت‌الله سبحانی در کتاب «جدال احسن» در این باره گفته است:
«این نوع آگاهی، که به تعلیم الهی است، از امکان عقلی برخوردار است، و آیات و روایات گواهی روشن بر برخورداری انبیا از این آگاهی است. تنها در سوره یوسف، حضرت یعقوب (ع) و حضرت یوسف (ع) به طور مکرر از پس پرده خبر داده‌اند و هرگز جنبه اعجاز نداشته، بلکه به تعلیم الهی بوده است، اینک اشاره‌ای به آنها داریم:
- حضرت یوسف (ع) در رؤیا دید که آفتاب و ماه و یازده ستاره برای او سجده می‌کنند، پدر به تعلیم الهی از پس پرده غیب، یعنی از آینده درخشان فرزند خود آگاه شد و فرمود: خواب خود را برای برادرها بازگو نکن.
- آن‌گاه که برادران یوسف از پدر درخواست کردند که اجازه دهد او را با خود برای گردش ببرند، گفت: از آن می‌‌‌ترسم که گرگ او را بخورد، در اینجا نیز از دروغ‌گویی فرزندان خود در آینده گزارش داد، به همین دلیل، وقتی برگشتند و دروغی را ساختند، همه را تکذیب کرد و گفت: ﴿بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا﴾[۱]».[۲]
پاسخ‌های دیگر
| ۱. آیت‌الله فاضل لنکرانی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین فاضل لنکرانی در بیاناتی با موضوع «همگرایی قیام امام حسین با علم حضرت به شهادت خود و یارانش» در این‌باره گفته است:
«در علم ائمه تعبیری به نام علم مستفاد هست که مؤید همان تعبیر امیرالمؤمنین (ع) است، علم مستفاد، یعنی علمی که واسطه می‌خورد و من غیر نفسه است، علم خدای تبارک و تعالی من عند نفسه یا بالذات است اما علم ائمه (ع) علم مستفاد است، اینکه در روایات وارد شده ائمه ما در هر شب جمعه متصل به عرش خدای تبارک و تعالی می‌شوند و ازدیاد علم می‌کنند، اگر این اتصال نباشد علم آنها پایان می‌پذیرد این علم مستفاد است»[۳].
|
| ۲. حجج الاسلام و المسلمین غرویان، میرباقری و غلامی؛ |
|---|
|
حجج الاسلام و المسلمین غرویان، میرباقری و غلامی در کتاب «بحثی مبسوط در آموزش عقاید» در این‌باره گفتهاند:
«علم غیب اکتسابی: علمی است که در رابطه با غیر خداوند مطرح می‌شود و چنین نیست که این آگاهی از غیب لازمه ذات و یا عین ذات چنین موجوداتی باشد، بلکه بایستی خداوند چنین علمی را یا از طریق وحی بدانان عنایت فرماید و یا زمینه ها و اسباب لازم برای حصول چنین علمی را فراهم آورد»[۴].
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین سلطانی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین مصطفی سلطانی در کتاب «امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه» در این باره گفته است:
«نکته‌ای که در بحث علم امام (ع) باید به آن توجه داشت، تفکیک بین علم ذاتی ازلی و ابدی و علم غیر ذاتی است. قرآن مجید در بیان علم و نسبت آن به انبیا و ائمه (ع)، گاهی بیان اثباتی و گاهی بیان سلبی دارد. سیاق اینگونه قرآن، نشان‌دهنده تفکیک بین علم ذاتی و غیرذاتی است. آیات نافی علم از پیامبر (ص) نفی علم ذاتی می‌کند، نه غیر ذاتی[۵] به این بیان در صورت وجود مصلحت، خداوند همه علوم غیر ذاتی را در اختیار پیامبر (ص) قرار می‌دهد، از این رو تعارضی بین آیات قرآن نیست[۶]. بیان فوق به واسطه روایات نیز تأیید می‌شود. در روایتی آمده است: «إِنَّ لِلَّهِ عِلْمَيْنِ عِلْمٌ مَكْنُونٌ مَخْزُونٌ لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِكَ يَكُونُ الْبَدَاءُ وَ عِلْمٌ عَلَّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِيَاءَهُ فَنَحْنُ نَعْلَمُه»[۷]»[۸].
|
| ۴. حجت الاسلام و المسلمین مهدی‌فر؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن مهدی‌فر در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان «علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن» در این‌باره گفته است:
«علمی است که به واسطه تعلیم خداوند، انسان‌های برگزیده می‌توانند از آن بهره‌مند شوند و چنین علمی، تبعی و نسبت به علم خداوند موقتی و محدود می‌باشد»[۹].
|
| ۵. پژوهشگران مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی انوار طاها. |
|---|
|
پژوهشگران «مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی انوار طاها» در این‌باره گفتهاند:
«علم غیب غیر ذاتی که افرادی به تبع تعلیم حق تعالى و به إذن او، می توانند از آن آگاه شوند.[۱۰]در برخی آیات به این نوع علم غیب اشاره شده است: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا * إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ﴾[۱۱] و ﴿تِلْكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ ...﴾[۱۲]»[۱۳].
|
پرسش‌های وابسته
- اقسام و انواع غیب کدام‌اند؟ (پرسش)
- غیب مطلق چیست و مصداق‌های آن کدام‌اند؟ (پرسش)
- آیا غیب مطلق برای خدا هم غیب است یا برای او قابل ادارک است؟ (پرسش)
- غیب اضافی یا نسبی چیست و مصداق‌های آن کدام‌اند؟ (پرسش)
- به چه دلیل برای خداوند غیبی وجود ندارد؟ (پرسش)
- اگر برای خدا غیبی وجود ندارد معنای عالم الغیب والشهادة چیست؟ (پرسش)
- آیا غیب و شهادت مراتب و درجات دارند؟ (پرسش)
- اقسام و انواع علم غیب کدام‌اند؟ (پرسش)
- علم غیب ذاتی چیست؟ (پرسش)
- علم غیب فعلی یا دائمی به چه معناست؟ (پرسش)
- علم غیب شأنی یا استعدادی یا ارادی و اختیاری به چه معناست؟ (پرسش)
- فرق بین علم غیب فعلی و شأنی چیست؟ (پرسش)
- آیا علم غیب مراتب و درجات دارد؟ (پرسش)
- فرق علم غیب خدا و علم غیب برگزیدگان خدا چیست؟ (پرسش)
- فرق علم غیب پیامبر با امام چیست؟ (پرسش)
- آیا علم غیب پیامبران و امامان از لحاظ مرتبه یکسان یا متفاوت است؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم
پانویس
- ↑ «بلکه (هوای) نفستان کاری را در چشمتان آراست»، سوره یوسف، آیه۱۸.
- ↑ جدال احسن: نقد و بررسی شبهات وهابیان، ص ۱۰۰
- ↑ وبگاه پاسخ‌دهنده (محمد جواد فاضل لنکرانی).
- ↑ بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ج٢، ص٢٧
- ↑ علی نمازی شاهرودی، علم غیب، ص ۱۴ - ۱۵.
- ↑ رک: بقره، ۲۱۶؛ توبه، ۱۰۱؛ زمر، ۳۹؛ مجادله، ۵۸؛ عنکبوت، ۴۹؛ آل عمران، ۶۱؛ بقره، ۱۲۹.
- ↑ خداوند دوگونه علم دارد: علم که در خزینه غیبی خود پنهان دارد و کسی جز او خبر نداردو بداء هم در همین حیطه است و علمی که به ملائکه و انبیایش تعلیم داده است؛ بصائر الدرجات، ص۱۰۹؛ بحارالانوار، ج۲۶، ص۱۶۳.
- ↑ امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه، ص۶۹
- ↑ علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، ص۲۴.
- ↑ المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲۰، ص ۵۴.
- ↑ «او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند. جز فرستاده‌ای را که بپسندد که پیش رو و پشت سرش، نگهبانانی می‌گمارد». سوره جن، آیه ۲۶ و ۲۷.
- ↑ «این از خبرهای غیب است که ما به تو وحی می‌کنیم»؛ سوره هود، آیه ۴۹.
- ↑ وبگاه مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی انوار طاها