همام بن غالب
همام بن غالب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: همام بن غالب در حدیث - همام بن غالب در تاریخ اسلامی - همام بن غالب در معارف و سیره حسینی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
همام بن غالب (فرزدق) شاعری بزرگ و هوادار اهل بیت پیامبر بود که در مدح امام سجّاد (ع)، قصیدۀ بلند خویش را در مکّه سرود (هَذا الَّذي تَعرِفُ البَطحاءُ وَطأَتَهُ...) و به دنبال آن به زندان افتاد و حضرت سجاد (ع) برایش صله‌ای فرستاد. امام حسین (ع) هنگام سفر به سوی عراق، در محلّی به نام صفاح (یا در منزلی دیگر) با فرزدق برخورد کرد که از کوفه می‌آمد. اوضاع کوفه را پرسید، وی جواب داد: دل‌های مردم با تو ولی شمشیرهایشان علیه توست. امام در آنجا بود که این ابیات را خواند: «فان تكن الدّنيا تعدّ نفيسة * فانّ ثواب اللَّه اعلا و انبل و ان تكن الابدان للموت أنشئت * فقتل امرء بالسّيف في اللَّه افضل...»[۱]. فرزدق، سال‌های پس از عاشورا زنده بود و به خانۀ سکینه دختر امام حسین (ع) نیز رفت و آمد داشت و از او صله دریافت می‌کرد. در بادیۀ بصره، در سال ۱۱۰ هجری در صد سالگی از دنیا رفت[۲].
همام بن غالب
ابوفراس همام بن غالب کوفی، شاعر نامدار که به گفته سیوطی، جریر، شاعر معاصرش او را «اشعر شعرای اسلام» دانسته است. فرزدق از اصحاب امیرالمؤمنین(ع) بود. وی هنگام عزیمت امام حسین(ع) به کوفه - که به کربلا ختم شد - در راه، آن حضرت را ملاقات کرده است. قصیده‌اش در مدح امام زین العابدین(ع) مشهور است. فرزدق در سال ۱۱۰ یا ۱۱۳ درگذشت[۳].[۴]
ابوفراس همام بن غالب بن صعصعة بن ناجیه فرزدق تمیمی بصری دارمی
در حدود[۵] ۲۰ یا ۳۸ ه[۶] در یمامه زاده شد و در بصره، دمشق و مدینه سکونت داشت.[۷] وی از اصحاب امام سجاد(ع) بود[۸] و از حضرت علی(ع) و ابن عمر حدیث نقل کرده است.[۹] کمیت، خالد حذاء و اشعث حمرانی از او روایت نقل کرده‌اند.[۱۰] ایشان از شاعران برجسته شیعی و از خانواده ای کریم و بزرگوار[۱۱] و معاصر جریر بن عطیه بصری، از شعرای بنی امیه[۱۲] بود. او از کودکی شعر می‌‌سرود و در پی فرمایش علی(ع) که او را به حفظ قرآن فراخوانده بود، قرآن را از بر کرد.[۱۳] اشعار فرزدق افزون بر هفت هزار بیت[۱۴] حاوی بسیاری از لغات عرب و تاریخ است. اگر اشعارش نبود، بخش مهمی از لغت عرب و تاریخ از میان می‌‌رفت.[۱۵] وی پس از خارج شدن امام حسین(ع) از مکه، در میان راه با آن حضرت ملاقات کرد و درباره همراهی دل‌های مردم کوفه و دشمنی شمشیرهای آنان با امام(ع) سخن گفت.[۱۶] وی کنار کعبه و در حضور هشام بن عبدالملک (حکومت ۱۰۵ ـ ۱۲۵ﻫ) قصیده ای زیبا در مدح امام سجاد(ع)سرود و آن حضرت را به مردم معرفی کرد. سروده فرزدق خشم هشام را برانگیخت، از این رو هشام او را در عسفان، بین مکه و مدینه زندانی کرد. او با دعای امام(ع)از حبس رهایی یافت و دوازده هزار درهم پاداش دریافت کرد.[۱۷] امام(ع)همچنین تا چهل سال برایش مقرری تعیین فرمود.[۱۸] وی سرانجام در بصره درگذشت.[۱۹] دیوان شعر،[۲۰] قصیده فرزدق یا تخمیس الفرزدقیة[۲۱] و قصائد الفراء فی الرثاء و الفخر و الهجو و المدیح[۲۲] از آثار اوست. وفاتش را بین سال‌های ۱۱۰ تا ۱۱۴ هـ آورده‌اند.[۲۳].[۲۴].
جستارهای وابسته
- صعصعه بن ناجیه (جد)
منابع
پانویس
- ↑ حیاة الامام الحسین، ج۳، ص۶۱.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۳۷۱.
- ↑ تأسیس الشیعه، ص۱۸۶.
- ↑ رجبی دوانی، محمد حسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی ص ۴۸۱.
- ↑ تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲
- ↑ کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰
- ↑ کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰
- ↑ تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲
- ↑ رجال الطوسی ص۱۰۰
- ↑ المنتظم ج۷، ص۱۴۹
- ↑ سیر اعلام النبلاء ج۴، ص۵۹۰
- ↑ الامالی (سید مرتضی) ج۱، ص۶۲
- ↑ الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶
- ↑ همان
- ↑ تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲
- ↑ خزانة الادب ج۱، ص۳۰۷
- ↑ الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶
- ↑ الامالی (سید مرتضی) ج۱، ص۶۲
- ↑ تنقیح المقال ج۲، ص۴
- ↑ وفیات الاعیان ج۶، ص۸۶ الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶
- ↑ کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰
- ↑ الذریعه ج۱۷، ص۱۲۳ و ج۴، ص۱۰
- ↑ وفیات الاعیان ج۶، ص۸۶
- ↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص ۸۲۸.