قم
این مدخل زیرشاخهٔ بحث شهرها است. قم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: قم در معارف مهدویت - قم در معارف و سیره رضوی - قم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| قم | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| وبگاه | https://ghom.ir |
قم یکی از شهرهای معروف ایران است که از صده اول هجری و بعد از فتح آن توسط مسلمانان به پایگاهی شیعی تبدیل شده و همواره پناهگاه دوستان و شیعیان اهل بیت(ع) بوده است. مهمترین ویژگی این شهر وجود مرقد فاطمه معصومه(س) در آن است. ائمه(ع) به این شهر عنایت ویژه‌ای داشته و روایات خاصی در عظمت آن بیان کرده‌اند مخصوصا درباره نقش این شهر و مردمان آن در آخرالزمان و یاری رساندن به حضرت مهدی(ع).
مقدمه
قم شهری معروف در ناحیه مرکزی ایران است. این شهر از دیرباز وجود داشته است و پس از ظهور اسلام و امامت ائمه هدی (ع) پناهگاه دوستان و شیعیان اهل بیت (ع) بوده است. در روایات زیادی از این شهر به نیکی یاد شده است و دستور داده شده است که در زمان فتنه و بلا به این شهر پناهنده شوند. مهمترین ویژگی این شهر که شرافت قم در حقیقت بدان بستگی دارد، فرزند حضرت موسی بن جعفر (ع) است؛ حضرت فاطمه معصومه(س) که با هجرت ایشان و سپس قبر مطهر آن مخدره در قم شرافت‌بخش این سرزمین است. در روایتی امام صادق (ع) فرمود: شیعیان ما جملگی به واسطه شفاعت حضرت معصومه (ع) به بهشت خواهند رفت![۱].[۲]
ظاهر برخی روایات این است که امامان (ع) به شهر قم، عنایت ویژه‌ای داشته و مفهومی را برتر و وسیعتر از یک شهر و توابع آن، به این شهر بخشیدهاند. صفوان می‌گوید: روزی نزد ابا الحسن ـ امام کاظم (ع) ـ بودم و سخن از مردم قم و علاقه آنان به حضرت مهدی (ع) به میان آمد. امام هفتم (ع) فرمودند: خداوند آنان را رحمت کند و از آنان خشنود باشد. آنگاه ادامه داد: بهشت هشت در دارد که یکی از آن‌ها برای مردم قم است. در میان شهرها و کشورها، آنان نیکان و نخبگان شیعیان ما هستند. خداوند ولایت و دوستی ما را با طینت و سرشت آنان آمیخته است[۳].
در قدیم، شهر قم به واسطه وجود محدثان بسیار و موثق، مرکز نقل و حفظ احادیث اهل بیت (ع) بود و از این حیث جایگاه والایی داشت به‌طوری که حتی سایر مراکز تشیع به محدثان قمی اعتباری خاص می‌بخشیدند و چنان‌چه یکی از محدثان قم به شهر آن‌ها وارد می‌شد، مورد توجه اهل علم و حدیث واقع می‌گردید[۴].
امروز قم، مرکز جهان تشیع است و مراجع تقلید و اساتید برجسته و محققان علوم اسلامی از این حوزه بزرگ نورافشانی میکنند. در تاریخ معاصر و در پیوند با انقلاب اسلامی، قم پیوسته پیشاهنگ بوده و جرقه نهضت اسلامی در ۱۹ دی سال ۱۳۶۵ شاز قم زده شد. در این شهر، ده‌ها مرکز علمی و تحقیقی و کتابخانه‌ها و مدارس عظیم وجود دارد که علوم اهل‌بیت را به جهان اسلام می‌‌گستراند[۵].
قم و مهدویت
آنچه این شهر را در فرهنگ "مهدویت" از برجستگی خاصی برخوردار کرده، روایاتی است که این شهر و اهالی آن را با موضوعات مربوط به حضرت مهدی (ع) پیوند زده است. در برخی از این روایات، فلسفه نامگذاری این شهر به قم، با نام حضرت مهدی (ع) "قائم به حق" مناسب است و همچنین با قیام و به پا خاستن اهل قم و اطراف آن شهر، در زمینهسازی و یاری آن حضرت، تناسب دارد.
برخی از روایاتی که درباره قم در آخرالزمان وارد شده عبارت است از:
- عفان بصری روایت کرده است: "امام صادق (ع) به من فرمود: آیا میدانی از چه رو این شهر را قم مینامند؟ عرض کردم: خدا و رسولش آگاهترند. فرمود: همانا قم نامگذاری شده است برای اینکه اهل قم، اطراف قائم گرد آمده و با وی قیام مینمایند و کنار او ثابت قدم مانده و او را یاری میکنند"[۶].
- امیرالمؤمنین (ع) فرمود: به زودی مؤمنی در شهر کوفه یافت نخواهد شد و "علم" همانند ماری که در سوراخ بخزد، در این شهر فرو خواهد رفت، و سپس از شهر قم سر برخواهد آورد. شهر قم معدن علوم و فضایل خواهد شد و علم را چنان گسترش می‌دهند که هیچ فرد ناآگاهی در روی زمین باقی نخواهد ماند، حتی زنان و دختران پرده‌نشین نیز از دین اسلام آگاه خواهند شد. این حوادث هنگامی خواهد بود که ظهور حضرت قائم (ع) نزدیک شده باشد. خداوند این شهر و مردمان (عالم) آن را جانشینان حجت خود بر روی زمین قرار داده است و اگر چنین نبود، زمین، ساکنان خود را فرو می‌برد و حجتی باقی نمی‌ماند. علم از این شهر به سایر نقاط زمین گسترش می‌یابد و همگان به دین حق آگاهی پیدا خواهند نمود و حجتی الهی بر آنان تمام خواهد شد. آنگاه خداوند حضرت قائم (ع) را ظاهر خواهد کرد و مردم گرفتار خشم و عذاب الهی خواهند شد، زیرا اگر مردم حجت الهی را انکار کنند، قطعاً از سوی خدا مجازات می‌شوند. (از این عبارت می‌توان دریافت که علمای قم دین اسلام را در نقاط مختلف جهان به گوش مردم خواهند رساند، اما طبق شیوه همیشگی تاریخ مورد استقبال همگان قرار نمی‌گیرد و از این رو برخی آن را انکار میکنند و دچار عذاب‌های الهی خواهند شد)[۷].[۸]
- موسی بن جعفر (ع) فرمود: زمانی که حضرت قائم (ع) قیام نماید، قمی‌ها جمع خواهند شد و به سوی حضرت قائم (ع) خواهند شتافت و او را یاری میکنند و در رکابش خواهند بود؛ از این رو نام این شهر "قم" می‌باشد. (زیرا قم و قیام و قائم از یک ریشه لغوی می‌باشد)[۹].
- در حدیث دیگری امام موسی بن جعفر (ع) فرمودند: مردی از اهل قم قیام خواهد کرد و مردم را به سوی حق فرا می‌خواند. گروهی به یاری او برمی‌خیزند که چون پاره‌های آهن محکم و نیرومندند و با بادهای (فتنه) نلرزیده و از جای به در نروند، هرگز از نبرد سست نشوند و توکل آنان به پروردگارشان است و عاقبت نیک، فرجام پرهیزکاران خواهد بود[۱۰].[۱۱]
منابع
پانویس
- ↑ بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۸ و ۲۱۶ و یأتی، ص۵۷۸ و ۵۸۰.
- ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان. ص۵۰۳؛ محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۱۸۴.
- ↑ بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۷.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۶۷.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگنامه دینی، ص۱۸۴.
- ↑ «إِنَّمَا سُمِّيَ قُمَ لِأَنَ أَهْلَهُ يَجْتَمِعُونَ مَعَ قَائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ يَقُومُونَ مَعَهُ وَ يَسْتَقِيمُونَ عَلَيْهِ وَ يَنْصُرُونَهُ»، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۵۷، ص۲۱۶، ح ۳۸
- ↑ بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۷.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۳۴۶ ـ ۳۴۹.
- ↑ بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۶.
- ↑ بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۶.
- ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص۵۰۳.