بحث:هویت‌بخشی

چیستی هویت‌بخشی

• هویت، مرز ما با دیگران است و آنچه ما را‌ از‌ دیگران متمایز می‌سازد هویت ماست. این واژه، بیانگر چه کسی بودن است که از نیاز بشر به شناسانده شدن به چیزی یا جایی ناشی می‌‌شود. سرزمین، تاریخ، زبان، ادبیات، دین، ساختار سیاسی، فرهنگ و هنر مشترک، از جمله عناصر تشکیل‌دهندۀ هویت هستند. فرد در فرآیند دست‌یابی به هویت کامل انسانی، از عوامل گوناگونی مانند مذهب، خانواده، نهادهای آموزش و پرورش، نظام سیاسی، فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه، رسانه‌ها، مطبوعات و تبلیغات بیگانگان و... متأثر می‌‌شود که در این میان، دو عامل نخست (مذهب و خانواده)، بیشترین تأثیر را دارند.
• از ناتوانی فرد در کسب هویت انسانی، تعبیرهای متفاوتی صورت گرفته است. بعضی از صاحب‌نظران آن را "گم کردن خویش" یا "از خود بیگانگی" یاد می‌‌کنند. روان‌شناسان از این حالت، بیشتر با عنوان‌هایی چون: آشفتگی هویت، اختلال هویت و بحران هویت یاد می‌‌کنند.
• در تبیین هویت باید در نظر داشته باشیم همیشه معنایی ارزشی به همراه ندارد؛ چه‌بسا فرد یا ملتی ویژگی‌های ناپسندی نیز داشته باشند که‌ بخشی‌ از هویت آنان را می‌سازد.

انتظار و هویت‌بخشی به منتظر

• در فرهنگ و مکتب اهل بیت، امام، هویت‌بخش است و فرد را از جامعه و عصر جاهلی جدا می‌سازد. از این رو، اهمیت آموزه‌های مهدویت در یک جامعه ایمانی، هویت‌بخشی آن در زندگی مؤمنان است. بی‌شک کانون مقاومت هویت اسلامی در برابر چالش‌های دنیای امروز، باور به مهدویت به شمار می‌رود و تمسک به نام و یاد مهدی(ع) به ما کمک می‌کند تا به آسانی و راحتی، چالش‌ها را پشت سر بگذاریم.
• اعتقاد به مهدویت، تأثیر بسزایی در هویت‌بخشی به فرد و جامعه دارد.

1. هویت‌بخشی به جامعه: این نوع هویت‌بخشی بدان جهت است که فرهنگ مهدوی مرزهای میان انسان‌ها را مبتنی بر مرزهای عقیدتی دانسته و مرزهای جغرافیایی را تنها به دلیل واقعیت‌های موجود به رسمیت می‌‌شناسد. قلمرو‌زدایی با از بین بردن این مرزها، مسیر پیش‌روی فرهنگ مهدوی را هموار کرده و راه را برای ترسیم هویت مذهبی می‌گشاید.
2. هویت‌بخشی به فرد منتظر: این نوع هویت‌بخشی از این جهت است که فرد و جامعه‌ای که در انتظار به سر می‌برد، به آینده‌ای درخشان که متفاوت از وضع موجود است باور دارد. فرد منتظر، الگویی از وضع مطلوب دارد و همواره موقعیت و منزلت خود را با آن می‌‌سنجد که نتیجۀ آن، تلاش برای ایجاد جامعه‌ای الهی و انسانی است تا آمادگی لازم انسان‌ها برای قرب الهی نیز فراهم آید و در نهایت، حیاتی با معنویت و به دور از پوچی و بی‌هویتی حاصل آید. بنابراین، انتظار با گرایش به معنویت و قرب الهی ترسیم می‌‌شود. از این‌رو، انتظار، مهم‌ترین عامل معنابخشی به زندگی و رهایی از پوچی و نیست‌انگاری است. بدین ترتیب، هویتِ یک شیعه با امام زمان خویش تعریف می‌شود و بدون مهدی(ع) گم‌شده‌ای بیش نیست.

• این‌ آموزه نقش تعیین‌کننده‌ای در هویت‌بخشی به چیستی تحولات اجتماعی خواهد داشت. جامعه اسلامی در احادیث نبوی، امت برنامه‌محور و تلاش‌گر نامیده شده است: «أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ»؛ «أَفْضَلُ جِهَادِ أُمَّتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ». بدین‌سان پیامبر(ص)راز و رمز هویت امت خویش را با انتظار و چشم‌اندازنگری آورده است، همچنین نسبت افضل اعمال را با این‌ چشم‌انداز‌ ـ که همان برنامه‌محوری است ـ یادآور شده است.

نتیجه

• اعتقاد به مهدویت، تأثیر بسزایی در هویت‌بخشی به فرد و جامعه دارد. فردی که الگویی از وضع مطلوب دارد و همواره موقعیت و منزلت خود را با آن می‌سنجد، همواره در تلاش برای ایجاد جامعه‌ای الهی و انسانی است که این در نهایت، حیاتی با معنویت و به دور از پوچی و بی‌هویتی را برای وی رقم خواهد زد. هویت‌بخشی به جامعه، بدان جهت است که فرهنگ مهدوی مرزهای میان انسان‌ها را مبتنی بر مرزهای عقیدتی دانسته و مرزهای جغرافیایی را تنها به دلیل واقعیت‌های موجود به رسمیت می‌‌شناسد.