امام حسن مجتبی از دیدگاه اهل سنت

جایگاه امام مجتبی(ع) از نگاه اندیشمندان و تاریخ‌نگاران‌

حافظ ابو نعیم اصفهانی از اندیشمندان قرن پنجم درباره امام مجتبی(ع) می‌گوید: وی سالار جوانان و اصلاحگر نزدیکان و علاقه‌مندان، شبیه و محبوب دل رسول خدا(ص)، سلاله هدایت، هم‌پیمان تقواپیشگان، چهارمین اختر اصحاب کساء فرزند بانوی بانوان، حسن بن علی بن ابی طالب است.
ابن عبد البر درباره او گفته است: کدام فرد را می‌توان والاتر از کسی دانست که رسول خدا(ص) او را سرور و سالار نامیده است. رضوان و رحمت خدا بر او (امام مجتبی) باد که انسانی بردبار، پروا پیشه و اندیشمند بود. ورع و تقوا و فضل و دانشش، او را به رها ساختن خلافت و دنیا واداشت تا به اجر و پاداش الهی دست یابد و خود فرمود: از آن زمان که به سود و زیان خود پی بردم، علاقه‌مند نبودم رهبری امت رسول خدا(ص) را به گونه‌ای که حتی قطره خونی بر زمین بریزد، به دست گیرم^[۱].
حافظ ابن کثیر دمشقی درباره‌اش گفته: ابو بکر و عمر از او تجلیل به عمل آورده و به عظمت یاد می‌کردند و به وی ارج و احترام قائل بوده و او را دوست می‌داشتند و همواره به او می‌گفتند: فدایت گردیم. و ابن عباس هنگام سوار شدن امام حسن و امام حسین بر مرکب، رکاب آن دو بزرگوار را می‌گرفت و آن را برای خود نوعی نعمت تلقی می‌کرد و هرگاه آن دو طواف خانه خدا انجام می‌دادند مردم برای ابلاغ سلام و درود خود به آن بزرگواران پیرامون آنها به نحوی ازدحام می‌کردند که گویی می‌خواستند دیوارهای کعبه را درهم بشکنند.
حافظ ابن عساکر شافعی در مورد امام مجتبی(ع) گفته است: آن‌ بزرگوار نواده رسول اکرم(ص) و گل بوستان وی و یکی از سروران جوانان اهل بهشت است..^[۲].
حافظ سیوطی می‌گوید: [امام مجتبی‌] نواده رسول خدا و گل بوستان وی و به گفته صریح پیامبر آخرین جانشین او و پنجمین اختر اصحاب کساء به شمار می‌آید..^[۳].
محمد بن اسحاق درباره امام حسن(ع) می‌گوید: پس از نبی اکرم در مجد و عظمت، کسی به رتبه امام حسن مجتبی(ع) نرسید^[۴]. بیرون خانه‌اش فرشی برای امام گسترده می‌شد هرگاه حضرت از خانه خارج می‌شد و جلوس می‌فرمود به احترام آن بزرگوار هیچ‌کس از آن مسیر عبور نمی‌کرد و بدین‌ترتیب راه بسته می‌شد، امام(ع) به مجرّد اطلاع از این وضعیت به پا می‌خاست و وارد منزل می‌شد و آن‌گاه عبور و مرور مردم آغاز می‌شد. در راه مکه او را دیدم پیاده حرکت می‌کرد و در آن مسیر هرکس امام را مشاهده می‌کرد به احترامش از مرکب خود پیاده می‌شد و پای پیاده راه می‌پیمود حتی سعد بن ابی‌وقاص را دیدم به احترام او پیاده حرکت می‌کرد^[۵].
محمد بن طلحه شافعی درباره آن حضرت گفته است: خداوند به وی هوشی فزاینده و سرشار عنایت کرد تا در مشکلاتی که فرا روی‌اش قرار داشت، اهدافش را روشن سازد و بدو اندیشه‌ای نافذ بخشید که به اصلاح پایه و ارکان آیین الهی بپردازد و وجود مبارکش را از انواع علوم و معارف آکنده ساخت^[۶].
سبط ابن جوزی در مورد امام مجتبی می‌گوید: وی از برجسته‌ترین انسان‌های اهل کرم و بخشش و از اندیشه‌ای درخشان برخوردار بود و رسول اکرم(ص) شدیدا به او عشق می‌ورزید^[۷].
ابن اثیر در حق او گفته است: [امام مجتبی‌] سالار جوانان اهل بهشت و گل خوشبوی بوستان نبی اکرم و شبیه آن بزرگوار بود، رسول خدا(ص) او را حسن نامید و او چهارمین درّ گرانمایه اصحاب کساء به‌شمار می‌آید^[۸].^[۹]

منابع

حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۴

پانویس

↑ استیعاب، ج۱، ص۳۸۵، چاپ مصر ۱۳۸۰، اگر سلطنت و حکومت برای به‌پاداری احکام الهی در زمین باشد، رها کردن آن را زهد و ورع نمی‌توان دانست، اینکه امام حسن(ع) از خلافت و حکومت گذشت، چون مسئولیت شرعی امام در آن شرایط چنین اقتضایی داشت.
↑ مختصر تاریخ دمشق، ج۷، ص۵.
↑ تاریخ الخلفاء، ص۷۳.
↑ به مناقب ابن شهرآشوب، ج۲، ص۱۴۸ مراجعه شود.
↑ الحسن المجتبی، ص۱۳۹، به نقل از مناقب، ج۲، ص۱۴۸.
↑ مطالب السئوول، ص۶۵.
↑ تذکرة الخواص، ص۶۵.
↑ اسد الغابه، ج۲، ص۹.
↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت، ج۴، ص ۶۰.

[1] استیعاب، ج۱، ص۳۸۵، چاپ مصر ۱۳۸۰، اگر سلطنت و حکومت برای به‌پاداری احکام الهی در زمین باشد، رها کردن آن را زهد و ورع نمی‌توان دانست، اینکه امام حسن(ع) از خلافت و حکومت گذشت، چون مسئولیت شرعی امام در آن شرایط چنین اقتضایی داشت.

[2] مختصر تاریخ دمشق، ج۷، ص۵.

[3] تاریخ الخلفاء، ص۷۳.

[4] به مناقب ابن شهرآشوب، ج۲، ص۱۴۸ مراجعه شود.

[5] الحسن المجتبی، ص۱۳۹، به نقل از مناقب، ج۲، ص۱۴۸.

[6] مطالب السئوول، ص۶۵.

[7] تذکرة الخواص، ص۶۵.

[8] اسد الغابه، ج۲، ص۹.

[9] حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت، ج۴، ص ۶۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]