کیسانیه در معارف و سیره امام باقر

امام باقر(ع) در برابر کیسانیه

یکی از مسلک‌هایی که در برابر امامت شیعه به وجود آمد و از طرف خلفای جور حمایت شد فرقه کیسانیه بود. فرقه کیسانیه را «ابوهاشم» پسر محمد بن حنفیه به وجود آورد. ملاقاتی بین ابوهاشم و امام باقر(ع) رخ داد که نشان می‌دهد قطعاً مدعی امامت بوده است. امام باقر(ع) در مسجد نشسته بود و با مردم گفت‌وگو می‌کرد که ناگهان ابوهاشم به ایشان نزدیک شد و امام را متهم کرد که شما به تزویر و دروغ ادعای وصایت رسول خدا می‌کنید. امام باقر(ع) فرمود: هر چه می‌خواهی بگو من فرزند فاطمه(س) هستم و تو از زنی حنفی هستی، با شنیدن این سخن بعضی از کسانی که حضور داشتند حمله کردند و ابوهاشم را با کتک از مسجد خارج کردند^[۱].

حسین بن مختار می‌گوید: حیان سراج بر امام جعفر صادق(ع) وارد شد و آن حضرت فرمود: ای حیان! اصحابت درباره محمد ابن حنفیه چه می‌گویند؟ عرض کرد: می‌گویند او زنده است و روزی می‌خورد. امام صادق(ع) فرمود: اما پدرم محمد باقر(ع) برایم بازگو کرد که وی در زمره کسانی بوده است که در بیماری او به عیادتش رفته و در احتضارش چشمان او را بسته و بعد از وفاتش، او را به خاک سپرده و زنانش را پس از وی به شوهر داده و ارتش را خود تقسیم کرده است^[۲].

امام باقر(ع) در برابر سایر فرق اسلامی منحرف مثل قیاس ابوحنیفه موضع تندی اتخاذ کرده و با این برخورد کوشیدند محدوده اعتقادی صحیح اهل‌بیت را در زمینه‌های مختلف از سایر فرق جدا کنند. ولی موضع‌گیری امام در مقابل مرجئه بسیار قاطعانه و حساس بود. در مواردی امام با اشاره به این فرقه می‌فرمود: «اللَّهُمَّ‏ الْعَنِ‏ الْمُرْجِئَةَ فَإِنَّهُمْ‏ عَدُوُّنَا فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ»^[۳]؛ خداوندا مرجئه را از رحمت خود دور کن که آنها دشمنان ما در دنیا و آخرت می‌باشند. امام در مقابل خوارج نیز که در آن زمان کر و فری داشتند، موضع‌گیری می‌کرد. از نظر آن حضرت، آنان متنسکین جاهل و گروهی خشکه مقدس قشری بودند که در عقاید خود متعصب و تنگ‌نظر بوده و لذا درباره آنان فرمود: «إِنَّ‏ الْخَوَارِجَ‏ ضَيَّقُوا عَلَى‏ أَنْفُسِهِمْ‏ بِجَهَالَتِهِمْ، إِنَّ الدِّينَ أَوْسَعُ مِنْ ذَلِكَ»^[۴]؛ خوارج از روی جهالت عرصه را بر خود تنگ گرفته‌اند، دین ملایم‌تر و قابل انعطاف‌تر از آن است که آنان نمی‌شناسند^[۵].

منابع

راجی، علی، مظلومیت امام باقر

پانویس

↑ نخستین اندیشه‌های شیعی، ص۵۸.
↑ «عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ قَالَ: دَخَلَ حَيَّانُ السَّرَّاجُ عَلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ(ع) فَقَالَ لَهُ يَا حَيَّانُ مَا يَقُولُ أَصْحَابُكَ فِي مُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِيَّةِ قَالَ يَقُولُونَ إِنَّهُ حَيٌّ يُرْزَقُ فَقَالَ الصَّادِقُ(ع) حَدَّثَنِي أَبِي(ع) أَنَّهُ كَانَ فِيمَنْ‏ عَادَهُ‏ فِي‏ مَرَضِهِ‏ وَ فِيمَنْ غَمَّضَهُ وَ أَدْخَلَهُ حُفْرَتَهُ وَ زَوَّجَ نِسَاءَهُ وَ قَسَّمَ مِيرَاثَهُ»؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۶.
↑ بحار الانوار، ج۴۶، ص۲۹۱.
↑ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۸۳.
↑ راجی، علی، مظلومیت امام باقر، ص ۶۰.

[1] نخستین اندیشه‌های شیعی، ص۵۸.

[2] «عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ قَالَ: دَخَلَ حَيَّانُ السَّرَّاجُ عَلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ(ع) فَقَالَ لَهُ يَا حَيَّانُ مَا يَقُولُ أَصْحَابُكَ فِي مُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِيَّةِ قَالَ يَقُولُونَ إِنَّهُ حَيٌّ يُرْزَقُ فَقَالَ الصَّادِقُ(ع) حَدَّثَنِي أَبِي(ع) أَنَّهُ كَانَ فِيمَنْ‏ عَادَهُ‏ فِي‏ مَرَضِهِ‏ وَ فِيمَنْ غَمَّضَهُ وَ أَدْخَلَهُ حُفْرَتَهُ وَ زَوَّجَ نِسَاءَهُ وَ قَسَّمَ مِيرَاثَهُ»؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۶.

[3] بحار الانوار، ج۴۶، ص۲۹۱.

[4] من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۸۳.

[5] راجی، علی، مظلومیت امام باقر، ص ۶۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]