دوازده امام در حدیث
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث دوازده امام است. "دوازده امام" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل دوازده امام (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
امامان دوازده‌گانه در روایات اهل سنت
- در روایات زیادی در جوامع روایی اهل سنت، از امامت و خلافت "امامان دوازده‌گانه"سخن رفته است. در اینجا برخی از مهم‌ترین این روایات و مضامین آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
- جابر بن سمرة می‌گوید: شنیدم پیامبر(ص) فرمود: "تعداد امیران (امّت) دوازده تن است. سپس پیامبر خدا(ص) کلمه‌ای گفت که آن را نشنیدم. پدرم گفت: رسول خدا فرموده که آن دوازده امیر و امام، همگی از قریشند"[۱].
- باز جابر بن سمرة می‌گوید: با پدرم نزد پیامبر اکرم(ص) بودم، شنیدم که آن حضرت فرمود: بعد از من دوازده خلیفه خواهد بود سپس صدایش را نشنیدم، به پدرم گفتم چه چیزی بود که صدایش را مخفی کرد، گفت: پیامبر فرمود همه آنها از بنی‌هاشم هستند[۲].
- مسروق می‌گوید: شبی در خدمت عبدالله بن مسعود نشسته بودیم او برای ما قرآن می‌خواند. مردی از ایشان پرسید: ای ابا عبدالرحمن! آیا از پیامبر(ص) پرسیدید که چند نفر خلیفه، رهبری امت را بر عهده می‌گیرند؟ عبدالله گفت: از آن روز که به عراق آمده‌ام تا حال غیر از تو کسی این سؤال را از من نکرده بود؛ آری از پیامبر(ص) سؤال کردیم. فرمود: دوازده تن خلافت را بر عهده می‌گیرند که تعدادشان به عدد نقباء بنی اسرائیل است[۳].
- جابر بن سمره می‌گوید: شنیدم رسول خدا(ص) می‌فرماید: "اسلام همواره تا (سرانجام امارت و امامت) دوازده خلیفه عزیز و استوار است"[۴]، سیوطی در تاریخ خود دارد که: خلافت دوازده خلیفه پس از رسول خدا(ص) مطلبی است اجماعی[۵].
- در روایتی که شیخ سلیمان قندوزی از علی(ع) آورده، دوازده خلیفه و امام، مشخص شده است. پیامبر خدا(ص) فرمود: یا علی! تو وصیّ منی، جنگ با تو جنگ با من و آشتی با تو آشتی با من است و تو امام و پدر یازده امامی، امامانی که مطهّر و معصومند و از جمله آنان مهدی(ع) است آنکه زمین را پر از قسط و عدل میسازد... [۶].
- شیخ سلیمان قندوزی در روایت دیگری آورده است که پیامبر خدا در جواب سؤال از وصی خود فرمود:وصیّ من علی بن ابی‌طالب و پس از او دو سبط من، حسن و حسین هستند که بعد از او نُه امام از نسل حسین میآیند... پس از حسین(ع) فرزندش علی(ع)، پس از علی(ع)، فرزندش محمّد(ع)، پس از محمّد(ع) فرزندش جعفر(ع)، پس از جعفر فرزندش موسی(ع)، پس از موسی(ع) فرزندش علی(ع)، پس از علی(ع) فرزندش محمّد، پس از محمّد فرزندش علی(ع)، پس از علی(ع) فرزندش حسن(ع) و پس از حسن(ع) فرزندش حجت، محمّدِ مهدی(ع) می‌باشد[۷].
- گفتنی است با توجه به روایاتی که دلالت داشتند که خلیفه و امیر بعد از رسول خدا(ص) دوازده نفر میباشند، گرچه این روایات مطلق هستند و تعیّن و تعیینی در آنها نیامده است ولی اوصافی برای آنها ذکر شده که بر غیر از دوازده نفری که در روایات پنجم و ششم نامشان ذکر شده منطبق نمی‌شود و نیز روایات اول و دوم دلالت دارند که این دوازده نفر از قریش و از آن محدودتر، از بنی‌هاشم میباشند و این خصوصیات جز بر آن کسانی که پیامبر اکرم(ص) در روایات پنجم و ششم تعیین فرموده منطبق نمی‌شود، زیرا عده‌ای از کسانی را که بعضی از علمای اهل سنت به طور احتمال نام آنها را برده‌اند از بنی‌هاشم نبوده‌اند، علاوه بر اینکه آن کسانی را که آنان نام برده‌اند تعدادشان به دوازده نفر نمی‌رسد و تنها چهار نفر را شامل می‌شود (ابوبکر، عمر، عثمان و علی) و بر خلفای بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز منطبق نمی‌شود زیرا تعدادشان بیش از دوازده نفر است پس باید آن دوازده نفر بر اهل بیت پیامبر اکرم(ص) که اولشان حضرت علی(ع) و آخرشان حضرت مهدی(ع) است منطبق شود. شبیه این مطالب را سلیمان قندوزی حنفی نیز، بیان کرده است[۸][۹]
امامان دوازده‌گانه در روایات شیعه
- رسول خدا(ص) فرمود: "امامان پس از من دوازده تن میباشند" [۱۰]
- همچنین فرمود: امر امّت من تا پایان خلافت دوازده خلیفه که همه‌شان از قریش هستند بالا (برقرار و سرفراز) خواهد بود[۱۱].
- روایات ائمه اثنا عشر، از نظر شیعه[۱۲] و اهل سنت متواتر است[۱۳].
- از دیدگاه شیعه امامیه، امامان راستین، همان دوازده نفری هستند که در روایات نام آنها آمده است:
- جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: "وقتی که خداوند آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾[۱۴] را بر رسول خدا(ص) نازل کرد، گفتم: ای پیامبر! خدا و پیامبر را شناختیم، اولی‌الامر که اطاعت آنها مقرون اطاعت شما شده، چه کسانی هستند؟ فرمود: آنان جانشینان من هستند و پس از من امامان مسلمانان میباشند. اولشان علی بن ابی‌طالب، سپس حسن، حسین، علی بن حسین، محمد بن علی - که در تورات معروف به باقر است و تو او را میبینی و وقتی او را دیدی سلام مرا به او برسان - سپس جعفر بن محمد الصادق، موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی، علی بن محمد، حسن بن علی سپس همنام و هم‌کنيه من حجت خدا در زمین، ذخیره خدا در بین مردم، فرزند حسن بن علی؛ این همان است که خداوند به دست او مشرق و مغرب زمین را فتح خواهد کرد"[۱۵].
- همچنین در حدیث معراج، ولایت و امامت دوازده امام(ع) به پیامبر ابلاغ شده و از تک تک آنان و بخصوص از حضرت علی(ع) و حضرت مهدی(ع) تمجید و اکرام ویژه به عمل آمده است[۱۶]. با توجه به این روایات روشن است که آن دوازده خلیفه و جانشین که وصف نقیب بودن را دارند و امر امت در صورت پیروی از ایشان، بالا خواهد بود که کنایه از عزت اسلام است، جز افرادی که اولشان علی بن ابی طالب و آخر آنها حضرت مهدی(ع) باشد، نخواهد بود؛ زیرا افرادی که بعد از رسول خدا(ص) زمام امور را به‌دست گرفتند - غیر از این خاندان - این اوصاف را نداشتند و برخلاف این اوصاف عمل می‌کردند[۱۷]
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ «يَكُونُ اثْنَا عَشَرَ أَمِيراً.... فَقَالَ كَلِمَةً لَمْ أَسْمَعْهَا فَقَالَ أَبِي إِنَّه قَالَ: كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ»؛ صحیح بخاری، جزء ۹، ص۱۰۱.
- ↑ ینابیع المودة، ص۴۴۵.
- ↑ المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص۱ – ۵.
- ↑ «لَا يَزَالُ الْإِسْلَامُ عَزِيزاً إِلَى اثْنَيْ عَشَرَ خَلِيفَةً...»؛ مسند احمد بن حنبل، ج۵، ص۱۰۶.
- ↑ تاریخ الخلفاء، سیوطی، ص۶۱.
- ↑ ینابیع الموده، ج۸۵.
- ↑ ینابیع الموده، ص۴۴۱.
- ↑ ینابیع المودة، ص۴۴۶.
- ↑ ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، امامت و رهبری، ص:۱۲۷-۱۲۹.
- ↑ «الْأَئِمَّةُ مِنْ بَعْدِي اثْنَا عَشَرَ...».
- ↑ بحارالانوار، ج۳۶، ص۲۴۰.
- ↑ لوامع الالهیه، ص۲۸۵.
- ↑ برای آگاهی بیشتر از این گونه روایات به این کتاب رجوع کنید: امامان این امت دوازده نفرند، علامه سید مرتضی عسکری، ترجمه محمد جواد کرمی.
- ↑ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
- ↑ بحارالانوار، ج۳۶، ص۲۵۰.
- ↑ بحارالانوار، ج۳۶، ص۲۸۰- ۲۸۱.
- ↑ ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، امامت و رهبری، ص:۱۳۰-۱۳۱.