بنی حارث

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

بنی حارث در قرآن |بنی حارث در تاریخ اسلامی

مقدمه

بنی‌‌حارث بن خزرج بن حارثه از قبایل خزرجی یثرب بودند که به هنگام هجرت پیامبر(ص) در یثرب حضور داشتند. ایشان همراه با قبایل خزرجی دیگر همچون بنی‌‌ ساعده، بنی زریق، بنی نجار، بنی‌‌سالم و بنی سلمه خزرج را تشکیل می‌‌دادند. باید توجه داشت که در میان اوسیان نیز گاه از بنی‌‌حارث بن خزرج گزارش‌هایی آمده است که به ‌‌بنی‌‌حارث بن خزرج بن عمرو بن عوف اشاره دارد که از نسل او دو تیره مشهور اوسی یعنی بنی‌‌حارثه و بنی‌‌ عبدالاشهل پدید آمده‌‌اند و خود بنی‌‌حارث به عنوان تیره‌‌ای مستقل شناخته نمی‌‌شود.

حارث فرزندان متعددی داشت. برخی از ایشان چون جشم، زید منات، عوف، صخر (ضجر)، جروش (جردش) و همچنین برخی از مجموعه‌‌های دیگری از این قبیله که به فرزند دیگری از حارث به نام خزرج نسب می‌‌رسانیدند همگی پیش از اسلام به شام مهاجرت کرده، برخی از آنان به غسانیان شام پیوسته بودند، از این رو این مجموعه‌‌ها جزو بنی حارث مورد نظر نیستند و از انصار نیز محسوب نمی‌‌شوند.

بنی حارث پیش از اسلام در نبردهای اوس و خزرج حضور داشتند. ایشان افزون بر شرکت در نبردهایی که در آنها عموم اوسیان با خزرجیان درگیر بودند، در نبرد سَرارة با یکی از مجموعه‌‌های اوس به نام بنی عمرو بن عوف معروف به "نبیت" درگیر شدند و آنان را شکست دادند. درباره آیین‌ها و مناسک بنی حارث اطلاع چندانی در دست نیست و می‌‌توان پرستش بت‌‌منات را که به عموم اوس و خزرج منتسب است در میان آنان رایج دانست، افزون بر این در پیمان‌‌نامه‌‌ای که از پیامبر نقل شده سخن از یهودیان بنی‌‌حارث به میان آمده استکه این خود نشان گرایش برخی از بنی‌‌حارث به آیین یهود است.

منازل و مناطق مسکونی بنی حارث در یثرب متمرکز نبود؛ بخشی از ایشان در سُنْح مستقر بودند که با مسجد نبوی ‌‌یک میل فاصله داشت. بخشی دیگر در منطقه جرار سعد ساکن بودند که نسبت به سُنح فاصله کمتری با مسجدالنبی داشت. پس از هجرت پیامبر(ص) زمانی که از قبا حرکت کرد، قبایل متعددی که سکونتگاه‌هایشان در مسیر حرکت آن حضرت بود، از ایشان می‌‌خواستند در منطقه ایشان مستقر شود؛ امّا پیامبر از آنها می‌‌خواست زمام شتر را رها کنند تا مسیری را که مأموریت دارد بپیماید. بنی‌‌حارث نیز چون در این مسیر قرار داشتند از پیامبر چنین درخواستی کرده ‌‌بودند.

از نخستین مسلمانان بنی حارث در پیمان عقبه دوم یاد شده است؛ پیمانی که زمینه مهاجرت پیامبر را فراهم آورد. در آن پیمان ۷ تن از مسلمانان ایشان با پیامبر بیعت کردند تا از وی حمایت کنند. پیامبر از میان بیعت کنندگان ۱۲‌‌ نقیب‌‌ برگزید که نمایندگان ایشان در میان مسلمانان یثرب باشند. بنی‌‌حارث از معدود قبایلی بود که از دو نقیب برخوردار بود: سعد‌‌ بن ربیع و عبدالله‌‌ بن رواحه مشهورترین مهاجری که نزد بنی‌‌حارث و در منطقه سُنْح مستقر شد ابوبکر بود. وی آنجا با یکی از زنان بنی‌‌حارث ازدواج کرد.

بنی‌‌حارث در حمایت از پیامبر و آیین اسلام نقش قابل توجهی دارند، چنان‌‌که پیامبر ایشان را از معدود قبایل برتر یثرب معرفی کرده است. ۹ تن از ایشان در بدر حضور داشتند و یک تن از آنها در این نبرد به شهادت رسید. از مجموع ۷۰ و اندی شهدای احد ۳ تن از بنی حارث بودند. ایشان در نبردهای دیگر نیز شرکت داشتند. از معروف‌‌ترین افراد این قبیله می‌‌توان به ابوسعید خدری از جهادگران و بزرگان انصار، عبدالله ‌‌بن رواحه جانشین دوم جعفر ‌‌بن ابی‌‌ طالب برای فرماندهی سپاه در نبرد موته، که در همین جنگ به شهادت رسید، سعد‌‌ بن ربیع نقیب ـ برگزیده در پیمان عقبه دوم ـ و شهید اُحد، عقبة ‌‌بن عمرو والی امیرمؤمنان، علی(ع) بر کوفه در زمان نبرد صفین، قرظة ‌‌بن کعب والی امام علی بر کوفه در نبرد جمل، عمرو‌‌ بن قرظة بن کعب شهید کربلا، نعمان بن بشیر والی کوفه در زمان معاویه و یزید یاد کرد. ابن سعد از ۱۵ تن از زنان حارثی نام برده که با پیامبر بیعت کرده‌‌اند...

بنی حارث در شأن نزول

جستارهای وابسته

منابع

• اسماعیلی، مهران، مقاله «بنی حارث»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۶

پانویس