صبر در فقه سیاسی
مقدمه
صبر به معنای تحمل کردن، خودداری کردن، خود نگهداری و امساک در ضیق و سختی[۱]، در مقابل "جَزَع"[۲]. اصل آن به معنای حبس[۳]، حفظ و خود نگهداری[۴] (از اضطراب و بیقراری). ﴿رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا﴾[۵]. "صبر" به اعتبار موضوعات و متعلق آن سه قسم دارد[۶]:
- صبر در عمل به وظایف (صبر بر طاعت): ﴿فَاعْبُدْهُ وَاصْطَبِرْ لِعِبَادَتِهِ﴾[۷].
- صبر در معصیت: صبر در ترک و اجتناب از آنچه عمل به آن نهی شده است؛ مانند محرمات، معاصی و منکرات ﴿إِنَّهُ مَنْ يَتَّقِ وَيَصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ﴾[۸].
- صبر در بلا و مصیبت: ﴿وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ﴾[۹].
صبر در قرآن کریم، آیینه تمامنمای انسان کامل در رفتار و عمل فردی و اجتماعی اوست. صبر و ایستادگی و مقاومت، عامل اصلی پیروزی امتها در عرصههای مختلف اجتماعی، سیاسی، نظامی و... است. نمونه قرآنی پیروزی مؤمنان با صبر در جنگی نابرابر، مقابله طالوت و جالوت است که یکی در جبهه حق و دیگری در جبهه باطل بود. لشکر کوچک طالوت که حضرت داود(ع) نیز میان آنان بود، هنگاهی که شوکت و عظمت لشکر جالوت را دیدند، از خدای خود صبر و ظفر استدعا کردند: ﴿وَلَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا﴾[۱۰] و خداوند با قتل جالوت به دست حضرت داود(ع) به آنان ظفر و پیروزی بخشید: ﴿فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُدُ جَالُوتَ﴾[۱۱].
در فرهنگ قرآنی، صبر عامل ثبات و پایداری و زمینهساز نصر و پیروزی است [۱۲].[۱۳]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۴۷۴.
- ↑ ابنمنظور، لسان العرب، ج۴ ص۴۳۸.
- ↑ ابنفارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۳۲۹.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۶، ص۱۸۲.
- ↑ «و چون با جالوت و سپاه وی رویاروی شدند گفتند: پروردگارا! ما را از شکیب، سرشار کن و گامهای ما را استوار دار و ما را بر کافران پیروز گردان» سوره بقره، آیه ۲۵۰.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۶، ص۱۸۲-۱۸۳.
- ↑ «پروردگار آسمانها و زمین است و آنچه میان آنهاست پس او را بپرست و در پرستش او شکیبایی کن» سوره مریم، آیه ۶۵.
- ↑ «هر کس پرهیزگاری ورزد و شکیبایی کند بیگمان خداوند پاداش نیکوکاران را تباه نمیگرداند» سوره یوسف، آیه ۹۰.
- ↑ «آنچه بر سرت آید شکیب کن» سوره لقمان، آیه ۱۷.
- ↑ «و چون با جالوت و سپاه وی رویاروی شدند گفتند: پروردگارا! ما را از شکیب، سرشار کن و گامهای ما را استوار دار و ما را بر کافران پیروز گردان» سوره بقره، آیه ۲۵۰.
- ↑ «پس آنان را به اذن خداوند تار و مار کردند و داود جالوت را کشت» سوره بقره، آیه ۲۵۱.
- ↑ وهبة بن مصطفی زحیلی، التفسیر المنیر، ج۲، ص۴۲۹.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۳۸۳-۳۸۴.