صبر در فقه اسلامی

مقدمه

«صبر» - در برابر «جزع» - در لغت به معنای خویشتن داری و بی‌تابی نکردن در برابر مصائب، ناملایمات و مکروهات است.^[۱]

در حدیثی از رسول خدا (ص) آمده است: صبر بر سه قسم است: صبر بر مصائب که با بی‌تابی نکردن و زبان به شکوه نگشودن و مانند آن تحقق می‏‌یابد؛ صبر بر طاعت که با انجام دادن طاعت و استمرار بر آن و از مسیر شرع و دیانت خارج نشدن محقق می‏‌شود و صبر بر معصیت و گناه که با ترک گناه و بازداشتن نفس خود از گرایش به سوی آن تحقق می‏‌یابد^[۲].

برترین اخلاق پسندیده که ریشه و اصل بسیاری از خوی‌ها و خصلت‌های نیکو است و در آیات و روایات فراوان به آن سفارش شده، صبر است. خداوند در قرآن کریم می‌‏فرماید: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ﴾^[۳]، ﴿الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ﴾^[۴].

امام صادق (ع) می‌‏فرماید: «جایگاه صبر نسبت به ایمان، همچون جایگاه سر است نسبت به تن، که چون سر برود، تن نیز می‏رود، همچنین اگر صبر برود، ایمان هم خواهدرفت»^[۵].

صبر بر بلاها، مصیبت‌ها و مرگ خویشاوندان، به‌ویژه فرزند و تأسی جستن به انبیا و اولیای الهی در مصائب مستحب است^[۶].

صبر بر طاعت به انجام دادن واجبات و نیز صبر از معصیت به ترک محرمات، واجب است^[۷].^[۸]

منابع

هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت

پانویس

↑ مجمع البحرین، واژه «صبر»؛ مرآة العقول، ج۸، ص:۱۲۰.
↑ الکافی (کلینی)، ج۲، ص۹۱.
↑ «و بی‌گمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی دارایی‌ها و کسان و فرآورده‌ها می‌آزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!» سوره بقره، آیه ۱۵۵.
↑ «همان کسان که چون بدیشان مصیبتی رسد می‌گویند: «انّا للّه و انّا الیه راجعون» (ما از آن خداوندیم و به سوی او باز می‌گردیم)» سوره بقره، آیه ۱۵۶.
↑ الکافی (کلینی)، ج۲، ص ۸۷.
↑ تذکرة الفقهاء، ج۲، ص ۱۱۷؛ وسائل الشیعة، ج۳، ص ۲۴۳ و ۲۵۵؛ العروة الوثقی، ج۲، ص ۱۲۵؛ توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص ۳۴۷.
↑ وسائل الشیعة، ج۱۵، ص ۲۳۶.
↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵، صفحه ۴۴-۴۵.

[1] مجمع البحرین، واژه «صبر»؛ مرآة العقول، ج۸، ص:۱۲۰.

[2] الکافی (کلینی)، ج۲، ص۹۱.

[3] «و بی‌گمان شما را با چیزی از بیم و گرسنگی و کاستی دارایی‌ها و کسان و فرآورده‌ها می‌آزماییم، و شکیبایان را نوید بخش!» سوره بقره، آیه ۱۵۵.

[4] «همان کسان که چون بدیشان مصیبتی رسد می‌گویند: «انّا للّه و انّا الیه راجعون» (ما از آن خداوندیم و به سوی او باز می‌گردیم)» سوره بقره، آیه ۱۵۶.

[5] الکافی (کلینی)، ج۲، ص ۸۷.

[6] تذکرة الفقهاء، ج۲، ص ۱۱۷؛ وسائل الشیعة، ج۳، ص ۲۴۳ و ۲۵۵؛ العروة الوثقی، ج۲، ص ۱۲۵؛ توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص ۳۴۷.

[7] وسائل الشیعة، ج۱۵، ص ۲۳۶.

[8] هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵، صفحه ۴۴-۴۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]