صبر در خانواده

جایگاه و اهمیت شکیبایی و بردباری در زندگی خانوادگی

از جمله ستون‌های پابرجایی، دوام، استحکام و کمال زندگی خانوادگی شکیبایی و بردباری است. زندگی خانوادگی همچون دیگر عرصه‌های زندگی خالی از فراز و فرود، و به دور از سختی و گرفتاری، و منهای اختلاف‌نظر و سلیقه نیست، بلکه به دلیل تنگاتنگی روابط در زندگی خانوادگی این امور بر اعضای خانواده تأثیر جدی می‌گذارد، و اگر زن و مرد بخواهند فارغ از شکیبایی و بردباری راه زندگی مشترک را طی کنند، به مشکلات بسیار دچار می‌شوند و پیوسته در تنش و کشاکش فرومی‌روند. ازاین‌رو لازم است زن و مرد در زندگی خانوادگی نسبت به هم و در رویارویی با مسائلی که پیش می‌آید شکیبا و بردبار باشند. البته این امر به معنای زندگی اجباری و روابط تحمیلی نیست، زیرا در این صورت آسیب‌دیدگی حاصل از اجبار و تحمیل، در دیدگاه‌ها، احساسات و روابط زن و مرد شکاف‌های عمیق و پرناشدنی ایجاد می‌کند. اما شکیبایی و بردباری در موارد یادشده لازمه زندگی انسانی، و مایه پیوند و نزدیکی، و مرکب عبور از تنگناها و دشواری‌هاست.

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا﴾^[۱]. زندگی خانوادگی نیازمند شکیبایی و بردباری مشترک است، آن هم به دور از بی‌تابی و شکایت و آه و ناله: ﴿فَاصْبِرْ صَبْرًا جَمِيلًا﴾^[۲].

امام باقر (ع) در پاسخ به این سؤال که شکیبایی نیکو چیست، فرمود: «ذَلِكَ صَبْرٌ لَيْسَ‏ فِيهِ‏ شَكْوَى‏ إِلَى‏ النَّاسِ‏»^[۳].

و امام صادق (ع) نیز شکیبایی نیکو را چنین معرفی فرمود: «بِلَا شَكْوَى‏»^[۴]. این‌گونه است که همسران می‌توانند گردنه‌های زندگی مشترک را بی‌خطر بگذرانند و از تنگناها به سلامت عبور کنند، چنان‌که رسول خدا (ص) فرموده است: «الصَّبْرُ سِتْرٌ مِنَ‏ الْكُرُوبِ‏ وَ عَوْنٌ عَلَى الْخُطُوبِ»^[۵].

و امیرمؤمنان علی (ع) فرموده است: «الصَّبْرُ أَعْوَنُ‏ شَيْ‏ءٍ عَلَى‏ الدَّهْرِ»^[۶].

بی‌گمان هیچ زندگی مشترک بدون این یار و یاور قابل دوام و بقا، و رفتن به سوی اهداف تشکیل خانواده نیست؛ و زن و شوهری که از شکیبایی و بردباری بهره‌مندند، از گنجینه‌ای گرانبها برای توفیق در زندگی مشترک برخوردارند. پیامبر اکرم (ص) در ارزشمندی این گنجینه گران‌بها فرموده است: «الصَّبْرُ خَيْرُ مَرْكَبٍ‏ مَا رَزَقَ اللَّهُ عَبْداً خَيْراً لَهُ وَ لَا أَوْسَعَ مِنَ الصَّبْرِ»^[۷].

بهترین وسیله رویارویی با مشکلات و ناملایمات، شکیبایی و بردباری است، و نمی‌توان بدون آن به خوشی و شادمانی دست یافت. در خبری از عیسی مسیح (ع) آمده است: «إِنَّكُمْ‏ لَا تُدْرِكُونَ‏ مَا تُحِبُّونَ‏ إِلَّا بِصَبْرِكُمْ‏ عَلَى‏ مَا تَكْرَهُونَ‏»^[۸].

در زندگی خانوادگی مسائلی پیش می‌آید که در صورت بی‌شکیبایی و نابردباری به معضل‌های بزرگ تبدیل می‌شود و همه در آن آسیب می‌بینند، ولی اگر شکیبایی و بردباری شود، همه از آسیب‌های بزرگ در امان می‌مانند. خداوند درباره مشکلات خانوادگی میان زن و شوهر، و ناخوشایندی‌هایی که ممکن است پیش بیاید فرموده است: ﴿وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا﴾^[۹].

زندگی خانوادگی در پرتو شکیبایی و بردباری به ثمر می‌نشیند و بروبار می‌دهد، وگرنه پیوسته همراه رنج‌کشی و تلخ‌کامی خواهد بود. رسول خدا (ص) دراین‌باره چنین نوید داده است: «فَإِنَّ‏ فِي‏ الصَّبْرِ عَلَى‏ مَا تَكْرَهُ‏ خَيْراً كَثِيراً وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَّ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْبِ وَ أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً» ﴿إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا﴾^[۱۰].^[۱۱]

پرسش مستقیم

جایگاه و اهمیت صبر و بردباری در زندگی خانوادگی چیست؟ (پرسش)

منابع

دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌، سیره نبوی ج۴

پانویس

↑ «ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.
↑ «پس به نکویی شکیب کن» سوره معارج، آیه ۵.
↑ «شکیبی که در آن نزد مردم شِکوه نمی‌کند». الکافی، ج۲، ص۹۳؛ وسائل الشیعة، ج۲، ص۶۲۸؛ بحارالانوار، ج۷۱، ص۸۳؛ مستدرک الوسائل، ج۲، ص۶۹؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۳، ص۱۰۰.
↑ «شکیبی بدون شکوه» امالی الطوسی، ص۲۹۴؛ بحارالانوار، ج۱۲، ص۲۶۸؛ ج۷۱، ص۸۷؛ تفسیر نور الثقلین، ج۲، ص۴۵۲.
↑ «شکیبایی، سرپناهی در برابر گرفتاری‌ها و یاوری در برابر مشکلات است». کنزالفوائد، ج۱، ص۱۳۹؛ بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۳۶؛ مستدرک الوسائل، ج۲، ص۴۲۱.
↑ «شکیبایی، بهترین یاور در برابر روزگار است». شرح غررالحکم، ج۱، ص۳۲۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۶.
↑ «شکیبایی بهترین مرکب است؛ خداوند به هیچ بنده‌ای روزی‌یی بهتر و فراخ‌تر از شکیبایی نداده است». زین الدین بن علی بن احمد العاملی (الشهید الثانی)، مسکن الفؤاد، الطبعة الاولی، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم، ۱۴۰۷ ق. ص۵۰؛ بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۳۹.
↑ «شما به آن‌چه دوست دارید نخواهید رسید، مگر با شکیبایی در برابر آنچه ناخوش می‌دارید». مسکن الفؤاد، ص۴۸؛ بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۳۷؛ مستدرک الوسائل، ج۲، ص۴۲۵.
↑ «و با آنان شایسته رفتار کنید و اگر ایشان را نمی‌پسندید (بدانید) بسا چیزی را ناپسند می‌دارید و خداوند در آن خیری بسیار نهاده است» سوره نساء، آیه ۱۹.
↑ «بی‌گمان در شکیبایی بر آن‌چه ناخوش می‌داری خیری بسیار نهفته است، و بدان که پیروزی با شکیبایی همراه است، و گشایش با گرفتاری. و بی‌گمان با هر دشواری، آسانی هست، با هر دشواری، آسانی هست». کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۱۳؛ امالی الطوسی، ص۵۳۶ [بدون تکرار ﴿إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا﴾]؛ مکارم الاخلاق، ص۴۶۹ [بدون تکرار ﴿إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا﴾]؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۰۹؛ بحار الانوار، ج۷۷، ص۸۸، ج۸۲، ص۱۳۸ [بدون تکرار ﴿إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا﴾]؛ مستدرک الوسائل، ج۲، ص۴۲۶.
↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌، سیره نبوی ج۴، ص ۴۶۱.

[1] «ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.

[2] «پس به نکویی شکیب کن» سوره معارج، آیه ۵.

[3] «شکیبی که در آن نزد مردم شِکوه نمی‌کند». الکافی، ج۲، ص۹۳؛ وسائل الشیعة، ج۲، ص۶۲۸؛ بحارالانوار، ج۷۱، ص۸۳؛ مستدرک الوسائل، ج۲، ص۶۹؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۳، ص۱۰۰.

[4] «شکیبی بدون شکوه» امالی الطوسی، ص۲۹۴؛ بحارالانوار، ج۱۲، ص۲۶۸؛ ج۷۱، ص۸۷؛ تفسیر نور الثقلین، ج۲، ص۴۵۲.

[5] «شکیبایی، سرپناهی در برابر گرفتاری‌ها و یاوری در برابر مشکلات است». کنزالفوائد، ج۱، ص۱۳۹؛ بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۳۶؛ مستدرک الوسائل، ج۲، ص۴۲۱.

[6] «شکیبایی، بهترین یاور در برابر روزگار است». شرح غررالحکم، ج۱، ص۳۲۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۶.

[7] «شکیبایی بهترین مرکب است؛ خداوند به هیچ بنده‌ای روزی‌یی بهتر و فراخ‌تر از شکیبایی نداده است». زین الدین بن علی بن احمد العاملی (الشهید الثانی)، مسکن الفؤاد، الطبعة الاولی، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم، ۱۴۰۷ ق. ص۵۰؛ بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۳۹.

[8] «شما به آن‌چه دوست دارید نخواهید رسید، مگر با شکیبایی در برابر آنچه ناخوش می‌دارید». مسکن الفؤاد، ص۴۸؛ بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۳۷؛ مستدرک الوسائل، ج۲، ص۴۲۵.

[9] «و با آنان شایسته رفتار کنید و اگر ایشان را نمی‌پسندید (بدانید) بسا چیزی را ناپسند می‌دارید و خداوند در آن خیری بسیار نهاده است» سوره نساء، آیه ۱۹.

[10] «بی‌گمان در شکیبایی بر آن‌چه ناخوش می‌داری خیری بسیار نهفته است، و بدان که پیروزی با شکیبایی همراه است، و گشایش با گرفتاری. و بی‌گمان با هر دشواری، آسانی هست، با هر دشواری، آسانی هست». کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۱۳؛ امالی الطوسی، ص۵۳۶ [بدون تکرار ﴿إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا﴾]؛ مکارم الاخلاق، ص۴۶۹ [بدون تکرار ﴿إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا﴾]؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۰۹؛ بحار الانوار، ج۷۷، ص۸۸، ج۸۲، ص۱۳۸ [بدون تکرار ﴿إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا﴾]؛ مستدرک الوسائل، ج۲، ص۴۲۶.

[11] دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌، سیره نبوی ج۴، ص ۴۶۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]