نهج الولایة - حسن‌زاده آملی (کتاب)
نهج الولایة؛ بررسی مستند در شناخت امام زمان (ع)، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مستند در راستای شناخت امام مهدی (ع) از دیدگاه عرفانی می‌پردازد. این کتاب اثر حسن حسن‌زاده آملی است و انتشارات الف لام میم و انتشارات قیام انتشار آن را به عهده داشته‌اند.[۱]
| نهج الولایة | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| ترجمهٔ کتاب | [[بررسی مستند در شناخت امام زمان (ع) (کتاب)|بررسی مستند در شناخت امام زمان (ع)]] |
| نویسنده | حسن حسن‌زاده آملی |
| موضوع | امامت، ولایت، مهدویت، امام مهدی، شناخت امام زمان |
| مذهب | [[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]] |
| ناشر | [[:رده:انتشارات * الف لام میم
|
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر |
|
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۲۸۹۴-۲۱-۵ |
| شماره ملی | ۲۸۴۵۰۵۲ |
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «تحلیلی عرفانی از مقام و منزلت امام مهدی (ع) است. نویسنده با نگرشی عرفانی و با استناد به کلمات و اشعار و دیدگاه عارفان بزرگ اسلامی، درباره ولایت و غیبت حضرت مهدی (ع) سخن گفته است. به اعتقاد نویسنده، غایت حرکت وجودی و ایجادی در عالم خلقت، انسان کامل است و امام عصر (ع) مظهر انسان کامل است. او با تحلیل مفاهیمی مانند کمال عالَم کیانی، تجلیات اسمائی، معجزات قولی سفرای الهی و حدیث اشتقاق، به اثبات ضرورت وجود حجت پرداخته است. در واپسین بخش کتاب، مقدار اهتمام عالمان اسلامی و تعدادی از منابع مربوط به حضرت حجت (ع) تحلیل میشود از جمله غیبت نعمانی، جلد سیزدهم بحار الأنوار، البیان فی أخبار صاحب الزمان، کمال الدین، دلائل الامامة، مناقب الهدی "از ابونُعیم اصفهانی"».[۲]
فهرست کتاب
- مقدمه
- امام زمان کیست؟
- لزوم دو نوع بحث بر وجوب وجود حجت قائم (ع)
- برهان بر امکان دوام بدن عنصری
- ایمان به مهدی موعود و ایقان به غیبت و ظهور آن حضرت از بدء اسلام مرکوز اذهان مسلمین بود
- غرض از ایجاد انسان و سر مطلق ایجاد
- کمال عالم کیانی و غرض ان انسان کامل است
- در اتحاد نفوس مکتفیه به نفس رحمانی و عقل بسیط
- ولایت تکوینی و تشریعی
- تعریف اسم و توقیفیت و اشتقاق آن
- حدیث اشتقاق و بعضی اشارات و لطایف مستفاد از آن
- تجلیات اسمایی و غایت حرکت وجودی و ایجادی
- غایت حرکت وجودی و ایجادی انسان کامل است
- معجزات قولی سفرای الهی قوی‌ترین حجت بر حجت بودن آنان است
- کلام رفیع میر داماد در قبسات در معجزه قولی و فعلی
- اشاراتی به بعض از مولفات مشایخ امامیه از صدر اسلام تا کنون در امامت و غیبت حضرت بقیة الله (ع)
- کتاب حجت کافی
- کتاب غیبت نعمانی
- کتاب دلایل الامامة
- مجلد سیزدهم بحار الانوار
- کتاب البیان فی اخبار صاحب الزمان
- کتاب مناقب المهدی (ع) تألیف الحافظ ابی نعیم صاحب حلیة الاولیاء
- بیان
دربارهٔ پدیدآورنده
| حسن حسن‌زاده آملی | |
|---|---|
 | |
| تاریخ درگذشت | ۱۴۰۰ ش |
| ملیت | ایرانی |
| زبان | فارسی |
| پیشه | مجتهد، مدرّس، محقّق |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه اثناعشری |
| اطلاعات علمی | |
| تحصیلات | اجتهاد |
آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی (متولد ۱۳۰۷ ش آمل، متوفای ۱۴۰۰ ش آمل)، فیلسوف متأله، فقیه، عارف، دانشمند نجوم و ریاضیات و مدرس حوزه علمیه، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: علامه طباطبایی، مهدی الهی قمشه‌ای، علامه شعرانی، سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، محمد تقی آملی و میرزا احمد آشتیانی به اتمام رساند. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «الاصول الحکمیه»، «مفاتیح الأسرار لسلّاک الاسفار»، «عرفان و حکمت متعالیه»، «الهی نامه»، «رساله جعل»، «رساله لقاءالله»، «رساله إنه الحق» و «نهج الولایة» برخی از این آثار است.
ولادت
در اواخر سال ۱۳۰۷ ش مطابق با ۱۳۴۷ ق برابر با ۱۹۲۹ م در روستای ایرای لاریجان از توابع شهرستان آمل ديده به جهان گشود. نام اصلى ايشان حسن بن عبدالله طبرى آملى است كه به حسن‌زاده شهرت دارد.
تحصیلات
در ۶ سالگی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه آموخت و در سال ۱۳۲۳ ش دروس حوزوی را آغاز کرد. ادبیات عربی و درس‌های مقدماتی را در آمل از محمد غروی، عزیزالله طبرسی، احمد اعتمادی، عبدالله اشراقی، ابوالقاسم رجائی، میرزا ابوالقاسم فرسی و دیگران آموخت. همزمان چند کتاب از درس‌های مقدمات حوزوی را تدریس کرد.
مهاجرت به تهران
آیت‌الله حسن‌زاده، همزمان با اتمام دروس مقدماتی حوزه، لباس روحانیت پوشید و در ۲۲ سالگی، در شهریور ۱۳۲۹ ش برای ادامه تحصیل، وارد تهران شد. سید احمد لواسانی، یکی از اساتید او در تهران بوده و حسن‌زاده، بخش‌هایی از کتاب‌های «شرح لمعه» و «قوانین الاصول» را از وی آموخت. حسن‌زاده، سال‌های طولانی در درس علامه شعرانی شرکت کرد و کتاب‌های بسیاری در علوم مختلف را از او آموخت؛ از جمله در فقه: «مکاسب» و بخش‌هایی از «جواهر الکلام»، در اصول فقه: «رسائل» و «کفایه»، در فلسفه: «شرح خواجه نصیرالدین طوسی بر اشارات ابن سینا»، «اسفار اربعه»، بخشی از کتاب «شفای ابن سینا»، در قرآن و تفسیر: تفسیر مجمع البیان، «شرح شاطبیه (در قرائت)»، در ریاضی و هیئت و نجوم: فارسی هیئت قوشچی، «شرح چغمینی» قاضی‌زاده رومی، «اصول اقلیدس» و «اُکَر مانالاؤوس» به تحریر خواجه نصیرالدین طوسی، «شرح علاّمه خفری بر تذکره خواجه»، «زیج بهادری»، «مجسطی بطلمیوس» به تحریر خواجه طوسی، در طب: «قانونچه چغمینی» و «تشریح کلیات قانون بوعلی سینا» و در رجال و درایه: دوره دو جلدی «جامع الرواة» اردبیلی و «درایه» از تألیفات خود علامه شعرانی حسن‌زاده آملی از علامه شعرانی اجازه اجتهاد و اجازه نقل حدیث دریافت کرده است.
همچنین با راهنمایی وی، در دروس آیت‌الله سیدابوالحسن رفیعی قزوینی همچون اسفار ملاصدرا، شرح علاّمه فناری بر مصباح الانس و دروس خارج فقه و اصول شرکت نمود.
حسن‌زاده، ۱۱ سال نزد مهدی الهی قمشه‌ای، حکمت «منظومه» سبزواری، مبحث نفس اسفار و حدود نصف «شرح خواجه بر اشارات» ابن سینا را فرا گرفت. همچنین در جلسات تفسیر قرآن او حاضر شد. الهی قمشه‌ای، همچنین بر دیوان شعر حسن‌زاده مقدمه نوشته است. آیت‌الله محمد تقی آملی، استاد درس خارج فقه و اصول حسن‌زاده در تهران بوده است. حسن‌زاده، شرح قیصری بر فصوص الحکم و قسمتی از اوائل طبیعیات شفای شیخ الرئیس را در درس شیخ محمد حسین فاضل تونی شرکت کرد. همچنین بخشی از شفای ابوعلی سینا را نزد میرزا احمد آشتیانی خواند.
مهاجرت به قم
در روز دوشنبه ۲۵ جمادى‌الاول سال ۱۳۸۳ق برابر با ۲۲ مهر ۱۳۴۲ ش به قم عزيمت نمود و به مدت ۱۷ سال در دروس علامه طباطبایی و برادر علامه، سید محمد حسن الهی حاضر شد. در این مدت، بخش‌هایی از کتاب بحارالانوار و تمهید القواعد را نزد علامه طباطبایی خواند. همچنین در دروس فلسفی و عرفانی سید محمد حسن الهی شرکت کرد. ایشان از این دوره به نیکی یاد کرده و بخش‌هایی از تأثیرپذیری اخلاقی را به این دوره نسبت داده است. استاد دیگر او سید مهدی قاضی طباطبایی، فرزند سید علی قاضی بود که در علوم غریبه و حکمت و عرفان، شهره بود.
تدریس
حسن‌زاده پس از سکونت در قم، ۱۴ دوره شرح منظومه، ۴ دوره اشارات، یک دوره اسفار اربعه، و ۴ دوره شرح فصوص قیصری را تدریس کرده است. شرح تمهید و مصباح الانس نیز از جمله تدریس‌های اوست. او همچنین حدود ۱۷ سال دروس ریاضیات، هیأت، وقت و قبله را درس داده که کتاب دروس «معرفة الوقت و القبلة» محصول آن درس‌هاست.
تألیفات
۱۹۰ اثر برای علامه حسن‌زاده بیان شده است. تألیفات ایشان در زمینه‌های فقه، فلسفه، اخلاق، عرفان، حکمت دینی، کلام، حدیث و رجال، تفسیر قرآن، ریاضیات و نجوم، ادبیات عربی و فارسی، علوم طبیعی، طب قدیم، علوم غریبه و باطنی است. اولین اثر ایشان تصحیح و اعراب‌گذاری و تحشیه نصاب الصبیان است و به طور کلی می‌توان نگاشته‌های وی را به پنج دسته: تألیف مستقل، شروح، حواشی و تعلیقات، تصحیح آثار دیگران و رسالات تقسیم نمود.
برخی از تألیفات ایشان عبارت است از: «کلمه علیا در توقیفیت اسماء»؛ «خیر الاثر در رد جبر و قدر»؛ «انسان و قرآن»؛ «حول الرؤیه»؛ «رساله امامت»؛ «دروس اتحاد عاقل به معقول»؛ «نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور»؛ «لقاءالله»؛ «انسان در عرف عرفان»؛ «انسان کامل در نهج‌البلاغه»؛ «الالهیات من کتاب الشفاء»؛ «نهج الولایه در شناخت امام زمان(ع)»؛ «صد کلمه در معرفت نفس»؛ «نصوص الحکم بر فصوص الحکم»؛ «الهی نامه» و....
وفات
آیت‌الله حسن‌زاده آملی سرانجام در روز ۳ مهر ماه سال ۱۴۰۰ ش برابر با ۱۸ صفر سال ۱۴۴۳ ق درگذشت.
جستارهای وابسته
منابع
- نرم افزار تراث۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- زاده آملی، مصاحبه با استاد آیت‌الله حسن‌زاده آملی
- علامه ذوالفنون: تجلیل از مقام علمی علامه حسن‌زاده آملی
طرح جلد دیگر کتاب
-
از انتشارات قیام
-
از انتشارات الف لام میم
-
از انتشارات قیام
