سوید بن غفله جعفی در تراجم و رجال

(سوید بن غفله جعفی)
اطلاعات فردی
کنیه	أبو امیة
لقب	الجعفی
وفات	۸۱ فی زمن الحجاج، "قال فی أعیان: توفی سنة ۸۰ أو ۸۱ أو ۸۲"، "وقال ابن الأثیر: توفی سنة ۱۲۷ وقیل: ۱۳۱ وقیل: ۱۳۲"
مذهب	شیعه
اطلاعات حدیثی
راویان از او	جابر الجعفی؛ حنان؛ عبد الاعلی
تعداد روایات	۶
سایر	نام وی در منابع ذیل آمده است: اتقان المقال: ۷۰؛ اعیان الشیعة: ۷ / ۳۲۵؛ بلغة المحدثین: ۳۶۷؛ بهجة الامال: ۴ / ۵۰۴؛ تعلیقة الشهید علی الخلاصة: ۱۹؛ تنقیح المقال: ۲ / ۷۲ ر۵۳۶۴؛ جامع الرواة: ۱ / ۳۹۱؛ الجامع فی الرجال: ۲ / ۴۷؛ حاوی الأقوال: ۲۶۹ ر۱۵۴۵؛ خلاصة الأقوال: ۸۴ ر۱؛ رجال ابن داود: ۱۰۷ ر۷۳۹ ؛ رجال البرقی: ۴ ؛ رجال الطوسی: ۴۳ ر۴ و۶۹ ر۴؛ طرائف المقال: ۲ / ۸۸ ر۷۴۵۸؛ غایة المرام: ۲۵۵،؛ قاموس الرجال: ۵ / ۳۴۵ ر۳۴۷۳؛ مجمع الرجال: ۳ / ۱۷۶؛ مستدرکات علم الرجال: ۴ / ۱۶۹ ر۶۶۹۲؛ معجم الثقات: ۲۹۳ ر۳۹۹؛ معجم رجال الحدیث: ۸ / ۳۲۵ ر۵۶۰۸، و۳۲۴ ر۵۶۰۴ و۵۶۰۵؛ منتهی المقال: ۳ / ۴۱۹ ر۱۳۹؛ منهج المقال: ۱۷۶؛ الموسوعة الرجالیّة: ۴ / ۱۷۵، و۵ / ۲۳۹ و۷ / ۴۶۸؛ نقد الرجال: ۱۶۴ ر۶؛ الوجیزة فی الرجال: ۲۲۳ ر۸۶۵؛ وسائل الشیعة: ۳۰ / ۳۸۹؛ الوسیط: ۱۱۴؛ هدایة المحدثین: ۷۷. عند العامة: الاستیعاب: ۲ / ۱۱۶؛ اسد الغابة: ۲ / ۵۶۸ ر۲۳۵۷؛ الاصابة: ۲ / ۱۱۸ ر۳۷۲۰ ؛ تاریخ السلام: ۶ / ۷۵ ر۴۱ ؛ تاریخ الثقات: ۲۱۲ ر۶۴۳؛التاریخ الکبیر: ۴ / ۱۴۲ ر۲۲۵۵؛ تهذیب التهذیب: ۴ / ۲۴۴ ر۴۸۸؛ تهذیب الکمال: ۱۲ / ۲۶۵ ر۲۶۴۷ ؛ سیر اعلام النبلاء: ۴ / ۶۹ ر۱۸؛ مختصر تاریخ دمشق: ۱۰ / ۲۱۷ ر۱۱۹.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث سوید بن غفله جعفی است. "سوید بن غفله جعفی" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سوید بن غفله جعفی در تاریخ اسلامی - سوید بن غفله جعفی در تراجم و رجال

مقدمه

• سوید بن غفله بن عوسجه بن سعد جعفی کوفی، ملقب به ابوامیه، از قبیله مذحج و از طبقه اول تابعین بوده است . شیخ طوسی او را در زمره اصحاب حضرت علی و امام حسن(ع)؛ برقی او را جزء دوستان امیرالمؤمنین(ع) و ابن‌عساکر وی را جزء راویان از امام حسن(ع) به شمار آورده است.

تاریخ ولادت

• سوید در سال عام الفیل یا دو سال بعد از آن متولد شده است و از او روایت شده که گفته است: "من و پیامبر هم سال بودیم، و من در سال فیل متولد شدم". همچنین از او نقل شده که گفته است: "من دو سال از پیامبر(ص) کوچک‌تر بودم".
• وی دوران جاهلیت را درک کرد و گفته شده است که او با پیامبر(ص) نماز خوانده و همنشین ایشان بوده است، در حالی که این مطلب صحیح نیست. او در زمان حیات آن حضرت مسلمان شد و به منظور دیدار آن حضرت راهی مدینه شد اما هنگامی به مدینه وارد شد که رسول خدا(ص) رحلت فرموده بود.

ویژگی‌های اخلاقی

• سوید، مردی زاهد و متواضع بود. علی بن مدینی می‌گوید: "روزی به خانه احمد بن حنبل داخل شدم؛ خانه‌اش آن‌گونه بود که خانه سوید بن غفله، از نظر زهد و تواضع توصیف شده بود". همچنین سوید فردی فقیه، عابد، قانع و عالی‌قدر بود.

فعالیت‌های جهادی

• سوید بن غفله در جنگ قادسیه شرکت داشت. او مردی شجاع و دلیر بود و نقل شده است، در جنگ قادسیه ناگهان فریادی در لشکر بلند شد که شیری به سوی لشکر می‌آید؛ پس سوید به طرف شیر حمله کرد و با شمشیر خود بر فرق آن کوبید، به طوری که شمشیر او تا کمر شیر رسید و آن را از پا در آورد. همچنین وی در جنگ صفین با علی بن ابی طالب(ع) همراه بود .

فعالیت‌های فرهنگی

• سوید از حضرت علی، امام حسن(ع)، ابن مسعود، ابوذر، بلال، سلیمان بن ربیعه، زر بن حبیش، عبدالرحمن بن عبله و... روایت نقل کرده است و ابراهیم نخعی، سلمه بن کهیل، ابراهیم بن عبدالاعلی، نعیم بن ابوهند، عبده بن ابولبابه، عبدالعزیز بن رفیع، میسر، عبدالرحمن بن ابولیلی، شعبی، خیثمه بن عبدالرحمن، جابر جعفی، حنان و... از او روایت نقل کرده‌اند .
• همچنین سوید راوی احتجاج حضرت فاطمه(س) بر مردم در ماجرای غضب فدک از ایشان است . سوید بن غفله درباره زهد و پارسایی حضرت علی(ع) چنین نقل کرده است: "روزی به نزد علی(ع) رفتم و دیدم که در خانه‌اش جز حصیر کهنه‌ای که آن حضرت روی آن نشسته است، چیزی نیست؛ پس گفتم: یا امیرالمؤمنین! شما فرمانروا و حاکم مسلمین هستید و بیت‌المال در اختیار شماست و مردم دسته دسته به خدمت شما می‌آیند، در حالی که جز این حصیر چیزی در خانه شما نیست؟!
• فرمود: ای سوید! انسان عاقل با وجود سرای جاودانی پیش رو، این سرای گذرا را آباد نمی‌کند؛ ما کالای خود را به آنجا منتقل کرده‌ایم و ما را نیز در آینده نزدیک بدان جا می‌برند! پس به خدا سوگند که سخن او مرا به گریه در آورد".
• همچنین از سوید بن غفله نقل شده است:"روزی به امر پیامبر(ص) جمع ‌کننده زکات پیش ما آمد، من دست او را گرفتم و در فرمانی که برای او نوشته شده بود، چنین خواندم که نباید دام‌های جدا از یکدیگر را یکجا، جمع و نباید دام‌های جمع شده را از یکدیگر پراکنده سازد؛ در همان حال، مردی ماده شتر بزرگ و تنومندی را آورد که او برای زکات بپذیرد، اما او نپذیرفت. کس دیگری ناقه دیگری را که از آن کم ارزش‌تر بود، آورد که او آن را هم نپذیرفت و گفت: "چگونه چون ممکن است آسمان بر من سایه افکند و زمین مرا بر خود تحمل کند، در حالی که چون به حضور پیامبر(ص) برسم، بهترین شتر شخص مسلمانی را برای زکات گرفته باشم"؟

مدت عمر و تاریخ وفات

• در منابع درباره سن سوید بن غفله و تاریخ وفات او اختلاف نظر وجود دارد؛ ابونعیم سال وفات وی را تاریخ سال هشتاد هجری می‌داند و ابوعبید قاسم بن سلام، ابن نمیر و هارون بن حاتم تاریخ درگذشت سوید را سال ۸۱ هجری نقل کرده‌اند. عمرو بن علی و فلاس هم سال ۸۲ هجری را سال وفات او می‌دانند. هیثم سن او را هنگام درگذشت، ۱۲۸ سال؛ ابن نمیر و عمرو بن علی، ۱۲۰ سال و عاصم بن کلیب ۱۳۰ سال نقل کرده‌اند. درباره وضعیت سوید در کهن سالی از حنش بن حارث بن لقیط نقل شده که گفته است: وقتی سوید بن غفله برای رفتن پیش همسری که در قبیله بنی‌اسد داشت، از کنار ما در مسجد می‌گذشت، در آن هنگام، ۱۲۷ ساله بود. او گاهی در نماز توان رکوع کردن داشت و گاه رکوع را انجام نمی‌داد و گاهی نشسته نماز می‌خواند. خیثمه درباره وصیت سوید، می‌گوید: سوید بن غفله وصیت کرد که "وقتی مردم، به هیچ کس خبر ندهید و در قبرم گچ و آجر و چوب به کار نبرید و هیچ زنی در تشییع جنازه‌ام حاضر نشود و مرا در چیز دیگری جز همین دو جامه‌ام کفن نکنید".

جرح و تعدیل شیعه

• "السید الخوئی: ثقة"
• "المحقق المامقانی: ثقة"
• "من أولیاء أصحاب علی(ع)".
• "من رواة تفسیر علی بن إبراهیم"
• "أورده العلاّمة فی القسم الأوّل"
• "أورده ابن داود فی القسم الأوّل قائلاً من الأولیاء"
• "کونه من اولیاء علی والحسن(ع) نص فی کونه امامیّا وکونه من خواصه(ع) یکشف عن وثاقته وانی اعتبره لذلک ثقة"
• "شهد مع علی(ع) بصفین، وروت روایات عدیدة فی مدحه وذمّه"
• "قال الن معین والعجلی: ثقة وقال ابن المدینی: زاهد متواضع" .

مشایخ در روایت

• امام علی(ع)

روایت‌کنندگان از او

• جابر الجعفی
• حنان
• عبد الاعلی

جستارهای وابسته

منابع

• کرمی، فاطمه، مقاله «سوید بن غفله»، اصحاب امام حسن مجتبی

پانویس