بحث:آیا حضرت فاطمه زهرا علم غیب داشت؟ (پرسش)

پاسخ تفصیلی

چیستی غیب و شمول آن نسبت به غیر خدا

غیب به معنای استتار و پنهان بودن چیزی از چشم است و بر هر چیزی که از حواس و علم انسان پوشیده باشد، به کار می‌رود. طبق آیات قرآن، علم غیبِ بالذات که احتیاج به تحصیل ندارد، مخصوص خداوند است: ﴿وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ يَابِسٍ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ﴾؛ ﴿ذَلِكَ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾ و.... منتها براساس نص قرآن کریم مانند: {﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ﴾. روایات و دلایل عقلی خداوند علم به غیب را به انبیاء و اوصیاء خود نیز عطا فرموده است. در یکی از آیات آمده است: ﴿إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ * فِي كِتَابٍ مَكْنُونٍ * لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ﴾، بر اساس یکی از تفاسیر، لوح مکنون همان لوح محفوظ است که علم غیب در آن قرار دارد؛ لوح محفوظ منبع و سرچشمۀ تمام علوم الهی است و مطهّرون و پاکانی که صلاحیت درک لوح محفوظ را دارند، از آن بهره می‌‌برند. مطهرون همان کسانی هستند که در قرآن مجید توصیف شده اند: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾ طبق روایات شیعه و اهل سنت، اهل بیت پیامبر(ص)، علی و فاطمه و فرزندان ایشان(ع) مطهرون هستند. فلذا مطهرون یعنی امامان(ع) و حضرت زهرا(س) به علومی ویژه از لوح محفوظ دسترسی داشته‌اند که از علوم غیبی به شمار می‌‌آید و دیگران از آن محرومند. حتی باید گفت بر اساس برخی از آیات قرآن علم غیب اختصاص به پیامبران ندارد بلکه افرادی همچون حضرت مریم، مادر حضرت موسی(ع) و... به عنایت الهی به برخی از علوم غیبی دست یافته بودند.

دلیل عقلی

گذشته از وحی و روایات؛ علمای مسلمان در علم فلسفه و عرفان ثابت کرده‌اند، انسان‌های عادی هرگاه به وظایف شرعی خود عمل کرده و با هوای نفس و شهوات مخالفت نموده و راه سیر و سلوک را طی کنند، از عالَم غیب، قابلیت دریافت اخبار غیبی را پیدا می‌کنند؛ در قرآن مجید آمده است: ﴿اتَّقُواْ اللَّهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ﴾ چنانکه یکی از راه‌های معرفت و شناخت را راه الهام و اشراق معرفی کرده‌اند، بنابراین اگر عده‌ای از خواص و اولیاءالله، آگاه به اسرار و غیب باشند، هیچ‌گونه بُعدی نداشته، بلکه با تصریح آیات قرآن و روایات معتبر، آگاهی از غیب، امری است که به اذن خداوند متعال به اولیائش داده می‌شود، و حضرت زهرا(س) از بهترین و بزرگترین بندگان الهی است.

محدثه بودن حضرت زهرا(س) و مصحف ایشان

باید توجه داشت پیوند اهل بیت(ع) با عالم غیب، پیوندی مداوم و همیشگی بوده است. در حقیقت ایشان، گنجینه‌داران علمی بی‌کران می‌باشند که آستان مبارکشان عروج‌گاه ملائکۀ مقرب الهی بوده است. در میان اهل بیت(ع)، حضرت زهرا(س) از ارتباطی بس شگرف با عالم ملکوت برخوردار بوده است که ادراک و توصیف آن برای فهم بشری اگر ممتنع نباشد، فوق طاقت و بسی مشکل می‌باشد. روح متعالی و پرعظمت ایشان سبب شد تا پس از رحلت پیامبر اکرم(ص)، جبرئیل بر ایشان نازل شده و تسلّابخش قلب داغدیده دردانۀ پیامبر گردد. در آن ایام سخت، جبرئیل با فرودهایی مکرر و ادامه‌دار، تمام مسائل و حوادث پس و پیشِ رو تا برپایی قیامت را به اطلاع آن حضرت می‌رسانید و امیرالمؤمنین(ع) نیز آنها را می‌‌نوشتند، و بدین طریق مصحف فاطمه(س) شکل گرفت.

روایات متعددی محدثه بودن حضرت زهرا(س) را بیان کرده اند، در روایتی امام صادق(ع) فرمودند: «فاطمه(س) دختر رسول خدا(ص) محدثه بود زیرا فرشتگان از آسمان فرو می‌آمدند و با او سخن می‌گفتند؛ همچنان که با مریم بنت عمران سخن می‌‌گفتند». همچنین در زیارت آن حضرت آمده است: ««السَّلامُ عَلَیْکِ ایَّتُهَا التَّقِیَّةُ النَّقِیَّةُ السَّلامُ عَلَیْکِ ایَّتُهَا المُحَدَّثَةُ الْعَلِیمَةُ»»

در روایت معتبری از امام صادق(ع) آمده است: «جبرئیل بر حضرت زهرا وارد می‌شد، و وی را تسلیت می‌داد، و احوال پیغمبر را برای او نقل می‌کرد، و حوادثی را که بعد از او بر فرزندانش واقع می‌شود به او خبر می‌داد؛ و امیرالمؤمنین همۀ آن را می‌نوشت. این است مصحف فاطمه زهرا(س)» همچنین ایشان فرمودند: «و اما مصحف فاطمه(س) حوادث آینده روزگار و اسامی پادشاهان روی زمین تا قیامت در آن است.»

مصحف فاطمه در واقع، یکی از تجلیات علم بی‌نهایت الهی بر روح عظیم فاطمه مرضیه(س) می‌باشد که بنابر روایات، اخبار گذشته و آینده تا خاتمه قیامت در آن مصحف شریف موجود است. این مقام، فضیلتی بی‌نظیر برای صدیقه طاهره می‌باشد؛ چرا که سابقه نداشته است جبرئیل جز با طبقه اول انبیای عظام چنین رفت و آمده‌ای مکرری داشته باشد. در توصیف این مصحف آمده است: «از قرآن چیزی در آن نیست، در آن مسائلی است که ما را از مردم بی‌نیاز کرده و مردم را نیازمند به ما. در آن، حتی ریزترین مسائل شرعی، مانند جزای یک خراش کوچک، یک شلاق، نصف شلاق، ثلث شلاق بیان شده است.» و....

این مصحف یکی از نشانه‌های امامت و از منابع اصلی علم امامان است، چنانکه امام رضا(ع) در این باره فرمودند: ««... لِلْإِمَامِ عَلَامَاتٌ... وَ یَکُونُ عِنْدَهُ مُصْحَفُ فَاطِمَةَ»» و دربردارندۀ اخبار غیبی و وقایع، نسبت به زمان آینده است و هم اکنون نزد امام زمان(ع) می‌‌باشد. ابوبصیر می‌‌گوید از امام باقر(ع) سؤال کردم مصحف فاطمه(س) بعد از شهادت آن حضرت نزد چه کسی است»؟ امام فرمودند: «آن را به امیرمؤمنان(ع) داد. وقتی آن حضرت شهید شد، رسید به دست حسن، سپس رسید به دست حسین سپس نزد اهل آن است تا بدهد به صاحب این امر "امر امامت" (یعنی حضرت مهدی(ع) »

نتیجه اینکه بر اساس روایات معتبر حضرت زهرا(س) دارای علم غیب و محدثه بوده است.

آیت الله مکارم شیرازی

در "مسند احمد" از ام سلمه (یا طبق روایتی ام سلمی) چنین آمده : وقتی فاطمه(س) به همان بیماری که به وفاتش منتهی گشت، بیمار شد من از او پرستاری می‌کردم، روزی حالتش را از همه روز بهتر دیدم، علی(ع) به دنبال کاری رفته بود، فاطمه(س) به من فرمود: آبی بیاور تا غسل کنم، آب آوردم و او غسل کرد، غسلی که بهتر از آن ندیده بودم. سپس فرمود: لباس‌های تازه‌ای برای من بیاور، لباس‌ها را آوردم و به او دادم، و او پوشید. سپس فرمود: بسترم را در وسط اطاق بیفکن، من این کار را کردم، او دراز کشید و رو به قبله کرد، و دستش را زیر صورتش گذاشت، سپس فرمود: ای ام سلمه! [ام سلمی] من الان از دنیا می‌روم [و به ملکوت اعلا می‌شتابم] در حالی که پاک شده‌ام، کسی روی مرا نگشاید. این سخن گفت و چشم از جهان پوشید! این حدیث به خوبی نشان می‌دهد که فاطمه از لحظه مرگش آگاه و با خبر بوده، و بی آن که نشانه‌های آن در او باشد، آماده رحلت از این جهان گشت، و از آن جا که هیچ کس لحظه مرگ را جز به تعلیم الهی نمی‌داند این نشان می‌دهد که از سوی خدا به او الهام می‌شد

https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=25&lid=0&catid=22710&mid=246684

گزیده‌های پاسخ‌ها

•   نمازی شاهرودی: ذکر روایاتی در زمینه مصحف فاطمه (س) و علت نزول جبرئیل بر ایشان.  
•   خسروپناه: مصحف فاطمه (س)، یکی دیگر از منابع معرفتی اهل بیت (ع) است که دربردارنده اخبار غیبی و وقایع نسبت به زمان آینده است و توسط جبرئیل امین، بعد از رحلت پیامبر اسلام عرضه و توسط امیرالمؤمنین (ع) نگاشته شده است. امام رضا (ع) در این زمینه می‌فرماید: برای امام (ع) نشانه‌هایی است و نزد او مصحف حضرت فاطمه (س) است. صاحب الذریعة می‌گوید: مصحف فاطمه (س) از ودایع امامت است که نزد مولی و امام ما صاحب الزمان است.  
•   نادم: مصحف فاطمه غیر از جفر و جامعه دانسته شده و در وصف آن آمده است: از قرآن چیزی در آن نیست؛ بلکه در آن مسائلی است که ما را از مردم بی‌نیاز کرده و مردم را نیازمند به ما. در آن، حتی ریزترین مسائل شرعی، مانند جزای یک خراش کوچک، یک شلاق، نصف شلاق، ثلث شلاق بیان شده است. از نظر محدثین قم، ‌همۀ این کتاب‌ها و صحیفه‌‌ها زیر مجموعۀ علوم میراثی و از مصادیق منابع علم میراثی امام است.  
•   سبحانی: یکى از منابع عام علوم ائمه "محدث" بودن آنهاست؛ یعنى امامان شیعه، بخشى از علم خود را از راه "تحدیث" که توسط فرشتگان الهى صورت مى‌گیرد، به دست مى‌آورند. البته این صفت منحصر به آنها و مخصوص به منصب امامت نیست. بلکه دختر پیامبر (ص)، حضرت فاطمه (س) نیز داراى این صفت بوده است. روایات متعددى محدَّث بودن فاطمه زهرا (س) را بیان کرده‌اند. از جمله منابع عام علم امامان است که بر اساس روایات، مجموعه‌اى از اخبار غیبى و وقایع آیندگان است که جبرئیل بعد از رحلت پیامبر (ص) به حضرت زهرا (س) عرضه کرد و امیرمؤمنان (ع) نیز مطالب آن را نگاشت. روايات فراوانى درباره محتواى مصحف فاطمه(س) وارد شده است. صحيفه حضرت زهرا (س) جزء نشانه‌هاى امامت نزد ائمه (ع) مى‌باشد.  
•   هاشمی: شواهد قرآنی نشان می‌دهد، افزون بر پیامبران، خداوند به غیر پیامبران نیز در مواردی علم به غیب عطا کرده است. مثل آیات سورۀ واقعه، عده‌ای از انسان‌ها که از آنها با عنوان "مطهرون" یعنی پاکیزگان یاد شده است، به کتاب مکنون یا همان لوح محفوظ دسترسی دارند. با توجه به محتوای آیه، مقصود از پاکیزگی در این آیه، پاکیزگی معنوی و برخورداری از کمالات الهی است. به شهادت آیه تطهیر، اهل بیت پیامبر، از پاکان هستند: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً﴾ چنانکه می‌دانیم، مقصود از اهل بیت در این آیه، پیامبر اکرم (ص)، امیرالمؤمنین (ع)، حضرت فاطمه (س)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) می‌باشند که البته علوم آنان به سایر ائمه (ع) منتقل شده است.  
•   بخارایی‌زاده: از دیگر کتبی که بر اساس روایات نزد ائمه (ع) موجود بوده و حاوی علوم بسیار مصحف فاطمه (س) است. مصحف فاطمه (س) کتابی است که جبرئیل در مراودات بسیاری که بعد از رحلت پیامبر (ص) با فاطمه (س) داشت بیان می‌نموده و امیرالمؤمنین (ع) آن را می‌نوشته‌اند.  
•   اوجاقی: روایت دوم: این حدیث را حماد بن عثمان از امام صادق نقل می‌کند. در این روایت در مورد مصحف فاطمه (س) دارد که بعد از رحلت رسول خدا (ص) ایشان بسیار اندوهگین شدند و خداوند فرشته‌ای را فرستاد که به او تسلی دهد و با او سخن بگوید و فاطمه زهرا (س) به علی (ع) خبر داد حضرت فرمودند هرگاه صدایش را شنیدی به من خبر بده. بعد از آن علی (ع) سخنان فرشته را می‌نوشت. در این مصحف چیزی از حلال و حرام نیست بلکه در مورد وقایع و حوادث آینده است. روایت هشتم: مطابق این روایت امام صادق می‌فرمایند حاکمی نیست که حکومت کند مگر آنکه نام او در کتاب فاطمه آمده باشد.  
•   رستمی: نزد ماست مصحف فاطمه (س) و چه می‌فهمند که مصحف فاطمه (س) چیست؟ عرض کرد مصحف فاطمه (س) چیست؟ امام (ع) فرمود سه برابر این قرآنی که میان شماست در آن است و به خدا یک کلمه از این قرآن شما در آن نیست. گفت آیا علم کامل این است. امام (ع) این هم علمی است، ولی علم نهایی و کامل نیست.  
•   پژوهشگران پایگاه جامع ادیان و مذاهب: خداوند متعال به برگزیدگان و بندگان خالص درگاه خود غیر از قدرت به هر اندازه که بخواهد علم و آگاهی هم عطا می‌کند. سپس آیاتی ذکر شده که در آنها برخی از این بزرگان نام برده شده است. در روایت آمده است که به فاطمه زهرا (س) نیز اخباری توسط ملائکه داده می‌شد.  
•   پژوهشگران وبگاه اندیشه قم: بحث آیات سورۀ واقعه و اینکه منظور از مطهرون اهل بیت (ع) هستند. علمای مسلمان در علم فلسفه و عرفان ثابت کرده‌اند که انسان‌های عادی هرگاه به وظایف شرعی خود عمل کرده و با هوای نفس و شهوات مخالفت نموده و راه سیر و سلوک را طی کنند، از عالَم غیب، قابلیت دریافت اخبار غیبی را پیدا می‌کنند که قرآن مجید فرموده ﴿اتَّقُواْ اللَّهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ﴾ .  
•   پژوهشگران پایگاه تحقیقاتی غدیر: شیعه معتقد است علم غیب بالذات که احتیاج به تحصیل، کسب و اذن ندارد مخصوص خداست و به نص قرآن، خداوند، علم به غیب را برای انبیا، اوصیا و اولیا و محبین خود عطا فرموده است.  
•   پژوهشگران مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات: حضرت زهرا (س) "محدثه" يعنی کسی كه فرشته الهی با او گفتگو داشته است. "مصحف فاطمه" به عنوان يکی از منابع علم ائمه (ع)، از امامی به امام ديگر سپرده شد. تا اينكه سرانجام به دست امام عصر (ع) رسيد.  
•   پژوهشگران مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر: محدث بودن امامان (ع) و ذکر روایاتی در این زمینه. و اینکه سند آنها صحیح است. سپس بیان مباحثی که مربوط به بحث نیست. حضرت زهرا (س) هم محدث بوده‌اند مطابق روایات. مرحوم‌ المیرزا جواد التبریزی نیز، درباره صحت سند این روایت و محدثه بودن حضرت زهرا (س) می‌نویسد: حضرت زهرا (س) در شکم مادرش "محدثه" بود و بعد از وفات رسول خدا (ص)، فرشتگان بر ایشان نازل می‌شد. بر اثبات این مطلب، روایات متعددی شهادت می‌دهد. یکی از آنها، صحیحه ابو عبیده است که از امام صادق (ع) روایت شده است.  

پاسخ جامع

* _{پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌های تفصیلی (متفرقه) اندیشمندان و نویسدندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:}

نمازی شاهرودی	خسروپناه	نادم	سبحانی	هاشمی	اوجاقی

شیعه معتقد است علم غیب بالذات که احتیاج به تحصیل، کسب و اذن ندارد، مخصوص خداست و به نص قرآن خداوند، علم به غیب را برای انبیا، اوصیا و اولیا و محبین خود عطا فرموده است در این زمینه آیات، روایات و دلایل عقلی وجود دارد در یکی از آیات قرآن آمده است: ﴿﴿إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ في كِتَابٍ مَّكْنُونٍ لا يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ﴾﴾ لوح مکنون همان لوح محفوظ است که در آنجا علم غیب است و مطهّرون و پاکانی که صلاحیت درک لوح محفوظ را دارند، همان کسانی هستند که قرآن مجید فرموده: ﴿﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً﴾﴾ طبق روایات شیعه و اهل سنت اهل بیت (ع)، پیامبر (ص)، علی (ع) و فاطمه (س) و فرزندان ایشان (ع) هستند گذشته از وحی و روایات؛ علمای مسلمان در علمِ فلسفه و عرفان ثابت کرده‌اند که انسان‌های عادی هرگاه به وظایف شرعی خود عمل کرده و با هوای نفس و شهوات مخالفت نموده و راه سیر و سلوک را طی کنند، از عالم غیب، قابلیت دریافت اخبار غیبی را پیدا می‌کنند، قرآن مجید فرموده: ﴿﴿اتَّقُواْ اللَّهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ﴾﴾ پس اینکه عده‌ای از خواص و اولیاءالله، آگاه به اسرار و غیب باشند، هیچ‌گونه بُعدی نداشته، بلکه با تصریح آیات قرآن و روایات معتبر، آگاهی از غیب، امری است که به اذن خداوند متعال به اولیائش داده می‌شود و حضرت زهرا(س) از بزرگترین بندگان الهی است. در زمینه نازل شده جبرئیل بر حضرت زهرا (س) بعد از رحلت پدر بزرگوارشان و اینکه ایشان محدثه بوده و فرشتگان با ایشان سخن می‌گفته‌اند روایاتی وجود دارد مانند: امام صادق (ع) فرمودند: "كَانَ‏ جَبْرَئِيلُ (ع) يَأْتِيهَا فَيُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَى‏ أَبِيهَا وَيُطَيِّبُ نَفْسَهَا وَيُخْبِرُهَا عَنْ‏ أَبِيهَا وَمَكَانِهِ وَيُخْبِرُهَا بِمَا يَكُونُ بَعْدَهَا فِي ذُرِّيَّتِهَا وَكَانَ‏ عَلِيٌّ (ع) يَكْتُبُ ذَلِكَ فَهَذَا مُصْحَفُ‏ فَاطِمَةَ (س)" این روایت از لحاظ سندی صحیح می‌باشد این مصحف از منابع معرفتی اهل بیت (ع) است که دربردارنده اخبار غیبی و وقایع، نسبت به زمان آینده است. مصحف فاطمه (س) از ودائع و نشانه‌های امامت است و هم‌اکنون نزد امام زمان (ع) می‌باشد .

با انتخاب "ادامه مطلب" از پاسخ‌های تفصیلی ذیل بهره‌مند شوید:

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: