آیا خسف بیدا در قرآن ذکر شده است؟ (پرسش)
| آیا خسف بیدا در قرآن ذکر شده است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت کبری |
| مدخل وابسته | ؟ |
آیا خسف بیدا در قرآن ذکر شده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- حجت الاسلام و المسلمین نصرت‌الله آیتی در کتاب «تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور» در اين باره گفته است:
- «واژه خسف و مشتقات آن هشت‌بار در قرآن کریم به کار رفته است. در این هشت مورد، یک‌بار آن به صورت اخباری از فرو رفتن قارون در زمین سخن گفته شده است:
فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِن فِئَةٍ يَنصُرُونَهُ مِن دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مِنَ المُنتَصِرِينَ
[۱]. و در چندین مورد کفار و مشرکان به فرو رفتن در زمین و عذاب‌های مشابه تهدید شده‌اند: أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُواْ السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ[۲]؛ أَفَأَمِنتُمْ أَن يَخْسِفَ بِكُمْ جَانِبَ الْبَرِّ أَوْ يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حَاصِبًا ثُمَّ لاَ تَجِدُواْ لَكُمْ وَكِيلاً [۳]. تهدید به خسف در زمین و عملی شدن آن درباره قارون در گذشته تاریخ، استبعاد احتمالی تحقق این پدیده را در آینده به کلی برطرف می‌کند. افزون بر این، پیشوایان معصوم چهار آیه از آیات قرآن کریم را به حادثه خسف بیداء تأویل کرده‌اند. البته آیات دیگری نیز وجود دارند که به این موضوع تأویل شده‌اند[۴]. لکن این آیات به مطلق خسف تأویل شده‌اند و در آنها نامی از بیداء نیست و چنان‌که خواهد آمد، خسفی که در آخرالزمان رخ می‌دهد منحصر به خسف بیداء نیست. بنابراین، چه‌بسا این روایات به خسف‌هایی غیر از خسف بیداء نظر داشته باشند. چهار آیه یاد شده از شمار زیر است:
- أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُواْ السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ[۵]. از امام صادق (ع) درباره این آیه چنین روایت شده است: "فَإِذَا خَرَجَ رَجُلٌ مِنْهُمْ مَعَهُ ثَلَاثُمِائَةِ رَجُلٍ وَ مَعَهُ رَايَةُ رَسُولِ اللَّهِ ص عَامِداً إِلَى الْمَدِينَةِ حَتَّى يَمُرَّ بِالْبَيْدَاءِ فَيَقُولَ هَذَا مَكَانُ الْقَوْمِ الَّذِينَ خُسِفَ بِهِمْ وَ هِيَ الْآيَةُ الَّتِي قَالَ اللَّهُ أَفَأَمِنَ الَّذِينَ مَكَرُواْ السَّيِّئَاتِ أَن يَخْسِفَ اللَّهُ بِهِمُ الأَرْضَ أَوْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَشْعُرُونَ "[۶].
- وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ[۷]. این آیه در روایات متعددی هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت به خسف بیداء تأویل شده است. از جمله امام علی (ع) در این‌باره می‌فرماید: "وَ يَأْتِي الْمَدِينَةَ بِجَيْشٍ جَرَّارٍ حَتَّى إِذَا انْتَهَى إِلَى بَيْدَاءِ الْمَدِينَةِ خَسَفَ اللَّهُ بِهِ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كِتَابِهِ وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ "[۸]. و در منابع اهل سنت از پیامبر گرامی اسلام (ص) چنین روایت شده است: "وَ يَحُلُّ الْجَيْشُ الثَّانِي بِالْمَدِينَةِ فَيَنْتَهِبُونَهَا ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ بِلَيَالِيهَا ثُمَّ يَخْرُجُونَ مُتَوَجِّهِينَ إِلَى مَكَّةَ حَتَّى إِذَا كَانُوا بِالْبَيْدَاءِ بَعَثَ اللَّهُ جَبْرَئِيلَ فَيَقُولُ يَا جَبْرَئِيلُ اذْهَبْ فَأَبِدْهُمْ فَيَضْرِبُهَا بِرِجْلِهِ ضَرْبَةً يَخْسِفُ اللَّهُ بِهِمْ عِنْدَهَا وَ لَا يُفْلِتُ مِنْهَا إِلَّا رَجُلَانِ مِنْ جُهَيْنَةَ فَلِذَلِكَ جَاءَ الْقَوْلُ وَ عِنْدَ جُهَيْنَةَ الْخَبَرُ الْيَقِينُ- فَذَلِكَ قَوْلُهُ وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ "[۹].
- حم عسق[۱۰]. از امام باقر (ع) در این‌باره چنین روایت شده است: "حم حَمِيمٌ وَ عَيْنٌ عَذَابٌ وَ سِينٌ سِنُونٌ كَسِنِي يُوسُفَ وَ قَافٌ قَذْفٌ وَ خَسْفٌ وَ مَسْخٌ يَكُونُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ بِالسُّفْيَانِيِّ وَ أَصْحَابِهِ "[۱۱].
- يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ آمِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولاً [۱۲]. امام صادق (ع) در ضمن روایتی چنین فرمودند: "َ فَيَنْزِلُ أَمِيرُ جَيْشِ السُّفْيَانِيِّ الْبَيْدَاءَ فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ يَا بَيْدَاءُ أَبِيدِي الْقَوْمَ فَيَخْسِفُ بِهِمْ فَلَا يُفْلِتُ مِنْهُمْ إِلَّا ثَلَاثَةُ نَفَرٍ يُحَوِّلُ اللَّهُ وُجُوهَهُمْ إِلَى أَقْفِيَتِهِمْ وَ هُمْ مِنْ كَلْبٍ وَ فِيهِمْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ آمِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولاً "[۱۳].
- البته این روایت در مقام بیان مصداق برای برگرداندن سر به پشت است و نه مصداق برای خسف، یعنی یکی از مصادیق برگرداندن سر به سمت پشت که در این آیه آمده برای تعدادی از سپاه سفیانی رخ می‌دهد که از خسف نجات می‌یابند و در آیه اشاره‌ای به فرو رفتن در زمین نیست. با این حال، از آن‌جا که برگرداندن سر به طرف پشت برای سپاه خسف رخ می‌دهد، این آیه را در شمار آیاتی می‌توان دانست که به خسف تأویل شده است »[۱۴].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ | تصویر = 136863.JPG | پاسخ‌دهنده = خدامراد سلیمیان]]]]
- حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
|}
{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. حجت الاسلام و المسلمین مهدی‌پور؛ | تصویر = Pic661.jpg | پاسخ‌دهنده = ]]
- حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر مهدی‌پور، در کتاب «در آستانه ظهور» در این‌باره گفته است:
- «قرآن کریم در دو مورد پیرامون خسف سپاه سفیانی در سرزمین بیدا سخن گفته است:
- يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ آمِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى أَدْبَارِهَا...[۲۰]؛ خداوند منان در این آیه شریفه اهل کتاب را از روزی هشدار داده که در آن روز به چهره‌هایی زده شده، صورتشان به پشت سرشان برگردانیده می‌شود. مبرد گفته: این تهدید الهی تا کنون انجام نشده، ولی به حال خود باقی است، تا پیش از رستاخیز، با مسخ شدن افرادی و برگشتن صورتشان به عقب سرشان تحقق پیدا کند[۲۱]. اما این تهدید الهی کی جامه عمل خواهد پوشید؟ در احادیث فراوان از پیشوایان معصوم (ع) روایت شده:امام باقر (ع) در یک حدیث طولانی از کارنامه سیاه سفیانی و جنایات وحشیانه او سخن گفته، در پایان از ورود سپاه سفیانی به سرزمین بیدا گفتگو کرده می‌فرماید: آنگاه منادی آسمانی ندا سر می‌دهد: "ای سرزمین بیدا این گروه را نابود کن"[۲۲] پس زمین دهان می‌گشاید و آنها را در کام خود فرو می‌برد، به جز سه تن، که از تیره کلب هستند و خداوند صورت آنها را به پشت سرشان بر می‌گرداند، و در حق آنها نازل شده، آیه شریفه يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ...[۲۳]. این حدیث به همین تعیبر از طریق عامه نیز از امام باقر (ع) روایت شده است[۲۴].
- وَلَوْ تَرَى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَأُخِذُوا مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ[۲۵]؛ در احادیث فراوان از رسول اکرم (ص) و دیگر پیشوایان معصوم (ع) در تفسیر این آیه شریفه داستان خسف بیدا به تفصیل بیان شده که به برخی از آنها فقط اشاره می‌کنیم:
- مولای متقیان امیرمؤمنان (ع) در بخش پایانی حدیثی می‌فرماید: "سپس لشکر جراری به مدینه می‌آورد، هنگامی که به سرزمین بیدای مدینه می‌رسند، خداوند آنان را در کام زمین فرو می‌برد"[۲۶]؛ سپس فرمود: این است کلام خداوند منان که فرمود: وَ لَوْ تَرى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَ أُخِذُوا مِنْ مَكانٍ قَرِيب[۲۷].
- مولای متقیان امیرمؤمنان (ع) در بخش پایانی حدیثی می‌فرماید: "سپس لشکر جراری به مدینه می‌آورد، هنگامی که به سرزمین بیدای مدینه می‌رسند، خداوند آنان را در کام زمین فرو می‌برد"[۲۶]؛ سپس فرمود: این است کلام خداوند منان که فرمود:
- ابوحمزه ثمالی گوید: از امام زین العابدین(ع) و از حسن بن حسن (حسن مثنی) شنیدم، که هر دو در تفسیر این آیه فرمودند: "آنها سپاه بیدا هستند که از زیر پاهایشان گرفتار می‌شوند"[۲۸]؛
- در منابع عامه از تفسیر ابوبکر نقاش در ضمن یک حدیث بسیار طولانی، کارنامه سیاه سفیانی و کارکرد سپاه او را بر شمرده، در پایان از هلاک شدن ۷۰۰۰۰ نفر سپاهیانش در سرزمین بیدا و برگشتن صورت گزارشگر به پشت سرش با ضربه جبرئیل و با استناد به آیه شریفه خبر داده اند[۲۹]»[۳۰].
|}
- خسف بیداء که از نشانه‌های حتمی ظهور است چیست؟ (پرسش)
- سرزمین بیدا در چه مکانی واقع شده است؟ (پرسش)
- سپاه بیدا چه هویتی دارند؟ (پرسش)
- حادثه خسف بیدا چه اهمیتی دارد؟ (پرسش)
- آیا خسف بیدا در قرآن ذکر شده است؟ (پرسش)
- خسف بیدا در منابع شیعی و اهل سنت چگونه بیان شده است؟ (پرسش)
- خسف بیدا در منابع فقهی چگونه بیان شده است؟ (پرسش)
- گونه‌های خسف بیدا در روایات چیست؟ (پرسش)
- سپاه خسف بیدا به کدام سمت حرکت می‌کند؟ (پرسش)
- هدف سپاه خسف بیدا از حرکت خود چیست؟ (پرسش)
- ماجرای خسف بیدا چیست؟ (پرسش)
- خسف بیداء در چه زمان و مکانی خواهد بود؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ آنگاه قارون را با خانهاش در زمین فرو بردیم، و گروهی نداشت که در برابر [عذابِ] خدا او را یاری کنند و خود نیز نتوانست از خود دفاع کند؛ سوره قصص، آیه ۸۱.
- ↑ آیا کسانی که تدبیرهای بد میاندیشند، ایمن شدند از این‌که خدا آنان را در زمین فرو ببرد، یا از جایی که حدس نمیزنند عذاب برایشان بیاید؟؛ سوره نحل، آیه ۴۵.
- ↑ مگر ایمن شدید از این‌که شما را در کنار خشکی در زمین فرو برد یا بر شما طوفانی از سنگریزهها بفرستد، سپس برای خود نگاهبانی نیابید؟؛سوره اسراء، آیه ۶۸.
- ↑ سوره انعام، آیه ۶۵؛ سوره هود، آیه ۸۳.
- ↑ آیا کسانی که تدبیرهای بد میاندیشند، ایمن شدند از این‌که خدا آنان را در زمین فرو ببرد، یا از جایی که حدس نمیزنند عذاب برایشان بیاید؟؛ سوره نحل، آیه ۴۵.
- ↑ پس چون یکی از فرزندان حسین خروج کرد که همراهش سیصد و اندی مرد بودند و با او پرچم پیامبر خدا بود و قصد مدینه را داشت تا این‌که به بیداء می‌رسد و می‌گوید: این‌جا مکان گروهی است که در زمین فرو می‌روند و این همان سخن خداوند است که می‌فرماید: "آیا کسانی که تدبیرهای بد میاندیشند، ایمن شدند از این‌که خدا آنان را در زمین فرو ببرد، یا از جایی که حدس نمیزنند عذاب برایشان بیاید؟ آیا در حال رفت و آمدشان [گریبان] آنان را بگیرد، و کاری از دستشان برنیاید؟"؛ تفسیر العیاشی، ج۱، ص۶۵.
- ↑ و کاش آنگاه را می‌دیدی که هراسان شده باشند، دیگر (راه) گریزی نیست و از جایی نزدیک فرو گرفته می‌شوند؛ سوره سبأ، آیه: ۵۱.
- ↑ سفیانی با سپاهی بزرگ به مدینه می‌آید. چون به بیداء مدینه می‌رسد خداوند او را در زمین فرو می‌برد و این همان سخن خداوند بلندمرتبه است که می‌فرماید: "و ای کاش می‌دیدی هنگامی را که کافران وحشتزدهاند آن‌جا که راهِ گریزی نمانده است و از جایی نزدیک گرفتار آمدهاند."الغیبة للنعمانی، ص۳۱۶.
- ↑ و سفیانی سپاه دیگرش را در مدینه رها می‌کند و آنها سه شبانه‌روز آن‌جا را غارت میکنند. سپس به سوی مکه حرکت میکنند و چون به بیدا می‌رسند خداوند جبرئیل را می‌فرستد و به او می‌فرماید: ای جبرئیل، برو و آنها را نابود کن! پس او با پا ضربه‌ای به زمین می‌زند و خداوند آنها را در دل زمین فرو می‌برد و این همان سخن خداوند در سوره سبأ است که می‌فرماید: "و ای کاش می‌دیدی هنگامی را که [کافران] وحشتزدهاند [آن‌جا که راهِ] گریزی نمانده است"؛ جامع‌البیان، ج۲۲، ص۱۲۹.
- ↑ سوره شوری، آیه ۱ - ۲.
- ↑ "حم" حتمیت است و "ع" عذاب است و "س" سال‌های خشک‌سالی است، مانند سال‌های خشک‌سالی یوسف (ع) و "ق" پرتاب کردن و فرو رفتن و مسخی است که در آخرالزمان برای سفیانی و اصحابش خواهد بود؛ تأویل الآیات، ج۲، ص۵۴۲.
- ↑ ای کسانی که به شما کتاب داده شده است، به آنچه فرو فرستادیم و تصدیقکنندة همان چیزی است که با شماست ایمان بیاورید، پیش از آنکه چهره‌هایی را محو کنیم و در نتیجه، آنها را به قهقرا بازگردانیم؛ یا هم‌چنان‌که اصحاب سَبْت را لعنت کردیم، آنان را [نیز] لعنت کنیم، و فرمان خدا همواره تحقق یافته است؛ سوره نساء، آیه ۴۷.
- ↑ امیر سپاه سفیانی در بیداء فرود می‌آید. پس منادی از آسمان ندا می‌دهد: ای بیداء، این قوم را نابود کن! پس آنها را در خود فرو می‌برد و از آنها جز سه نفر باقی نمی‌ماند که خداوند صورت‌هایشان را به پشت سر برمی‌گرداند. آنها از قبیله کلبند و این آیه درباره آنان نازل شده است: "ای کسانی که به شما کتاب داده شده است، به آنچه فرو فرستادیم و تصدیقکنندة همان چیزی است که با شماست ایمان بیاورید، پیش از آنکه چهره‌هایی را محو کنیم و در نتیجه آنها را به قهقرا بازگردانیم"؛ الغیبة للنعمانی، ص۲۹۰.
- ↑ آیتی، نصرت‌الله، تأملی در نشانه‌های حتمی ظهور، ص ۱۸۳ - ۱۸۸.
- ↑ نک: ابن منظور، لسان العرب، ج۲، ص۲۵۴.
- ↑ نک: قصص، آیه ۸۱؛ عنکبوت، آیه ۴۰؛ نحل، آیه ۴۵؛ ملک، آیه ۱۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص ۵۲۳.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۲۷۷.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳، ص ۱۳۰.
- ↑ ای کسانی که کتاب داده شده‌اید، به آنچه فرو فرستادیم و خود تصدیق کننده کتابی است که با شماست، ایمان بیاورید، پیش از آنکه بر چهره‌هایی بزنیم و آنها را به پشت سرشان برگردانیم؛سوره نساء، آیه ۴۷.
- ↑ ثعلبی، الکشف و البیان، ج ۳، ص ۳۲۴.
- ↑ "یَا بیدَاءُ اَبیدی بِالْقَوْم"؛
- ↑ عیاشی، التفسیر، ج ۱، ص ۴۰۲، ح ۹۹۰؛ نعمانی، الغیبه، ص ۲۸۰، ب ۱۴، ح ۶۷؛ شیخ مفید، الاختصاص، ص ۲۵۶؛ بحرانی، البرهان، ج ۳، ص ۱۱۵، ح ۲۴۱۳ و ۲۴۱۲.
- ↑ سلمی، عقد الدرر، ص ۸۹.
- ↑ اگر آنان را مشاهده کنی هنگامی که دچار وحشت شده‌اند و رهایی ندارند و از مکان نزدیک گرفتار می‌شوند؛ سوره سبأ، آیه ۵۱.
- ↑ "يَأْتِي الْمَدِينَةَ بِجَيْشٍ جَرَّارٍ حَتَّى إِذَا انْتَهَى إِلَى بَيْدَاءِ الْمَدِينَةِ خَسَفَ اللَّهُ بِه"
- ↑ نعمانی، الغیبه، ص ۳۰۵، ب ۱۸، ح ۱۴.
- ↑ "هُوَ جَيْشُ الْبَيْدَاءِ يُؤْخَذُونَ مِنْ تَحْتِ أَقْدَامِهِمْ"؛ ابوحمزه ثمالی، تفیسر القرآن الکریم، ص ۲۷۴؛ طبرسی، مجمع البیان، ج ۸، ص ۶۲۱.
- ↑ سلمی، عقد الدرر، ص ۷۶ - ۷۹.
- ↑ مهدی‌پور، علی اکبر، در آستانه ظهور، ص .