کارکرد علم غیب معصوم در افضلیت چیست؟ (پرسش)
کارکرد علم غیب معصوم در افضلیت چیست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «کارکردهای علم غیب در صفات معصومان چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
| کارکرد علم غیب معصوم در افضلیت چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
| مدخل اصلی | علم غیب |
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
آیت‌الله سید علی حسینی میلانی در کتاب «با پیشوایان هدایتگر» در این‌باره گفته‌است:
«و ارزش علم چنان است که با وجود اعلم عقل اجازه تقدم غیر اعلم را نمی‌دهد، و قانون "قبح تقدم مفضول بر فاضل" را عقلا در هر بایی پذیرفته‌اند. و از این رو در مباحث نبوت و امامت مقرر شده که پیامبر و امام بایستی آگاه‌ترین مردم در عصر خود باشد؛ چرا که با وجود فرد افضل در جامود، نباید غیر افضل، مقدم شود و اگر کسی او را مقدم بردارند، کاز قبیحی انجاء نزرانده است چون شم است به فاضل و جامعه و فضیلت و هم به خود مفضول»[۱].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آیت‌الله شریعتمدار جزایری؛ |
|---|
 آیت‌الله سید نورالدین شریعتمدار جزایری در مقاله «امام حسین و علم به شهادت» در این باره گفته است:
«از دیدگاه عقل این موضوع بررسی شود که آیا مانعی در علم گسترده امام وجود دارد؟(...) عقل این گونه علم و خبررسانی را محال نمی‌داند و مانعی را در دارا بودن آن تصوّر نمی‌کند. بلکه بالعکس اگر این علم گسترده و فراگیر نبود، ادعای رهبری امّت اثر نداشت و چگونه کسی که آگاهی به حال مردم ندارد، می‌تواند سعادت دنیا و آخرت آنان را تأمین و تضمین نماید. نبوت و امامت، منصب الهی است و مردم هیچ‌‌گونه مداخله‌ای در آن نمی‌کنند. امام باید از دیگران در کمالات افضل باشد. در حقیقت ملاک گزینش امام، برتر بودن او از دیگران در تمام صفات است. و اگر در افراد جامعه‌ای که امام در آن زندگی می‌کند، کسی یافت شود که از امام فضیلت بیشتری دارد، او سزاوار امامت است. افضل بودن امام در یک چیز و در یک مورد نیست، بلکه در تمام صفات و جهات‌است؛ یکی از فضیلت‌ها که امام باید رتبه بالای آن را داشته باشد، دانش و آگاهی است. امام باید از تمام افراد بشر داناتر و دانشمندتر باشد، چنان‌‌که همانند او در افراد جامعه‌یافت نشود. اگر کسی در میان مردم هم‌سان در دانش با امام پیدا شود، رسیدن منصب امامت به هر کدام از آنان مساوی است و محروم شدن یکی از آنان از این منصب ستم درحق اوست. در هیچ زمانی برای امام همتایی نخواهد بود که دانش گسترده و فراگیری چون او داشته باشد. آن دانش نه با وسایل عادی، بلکه از راه غیرعادی و الهی یافت می‌شود، و چون از دانش بی‌‌انتهای خدا سرچشمه می‌گیرد و فیضی از دریای ژرف فیض بخش‌اوست، گسترده است و به هر چیزی تعلق می‌گیرد، زیرا خداوند فیاض مطلق است و بخشش او پایان ندارد. پس دانش را که خداوند به پیامبر و امام می‌بخشد، به زمان و یا حالتی اختصاص ندارد»[۲].
|
| ۲. آیت‌الله شریعتمدار جزایری؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین سید محمود جزائری در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان» در این‌باره گفته است:
«یکی از صفات مهم امام که در علم کلام از آن بحث می‌شود، افضلیت وی بر سایر خلق است. افضلیت گاه به معنای افزون‌تر بودن کرامت و ثواب‌های اخروی امام بر سایر مردم در پیشگاه خداوند است و گاه به معنای برتری در کمالات نفسانی یا صفاتی که شرط امامت است. متکلمان امامیه هر دو معنا را از شرایط امام می‌دانند؛ چرا که اولا هر کس در امری امام دیگران باشد باید در آن امر افضل از آنها باشد و چون خلیفه پیامبر(ص) ریاست عامه در تمام امور دین و دنیا را بر عهده دارد باید در تمام امور دینی و دنیوی افضل از سایر مردم باشد و ثانیا اگر یکی از مأمومین از امام افضل باشد، منجر به تقدیم و ترجیح مفضول بر افضل می‌گردد که عقلا قبیح است. و خداوند که جعل امام به‌دست اوست، مرتکب عمل قبیح نمی‌شود. اما متکلمان اهل سنت بدلیل افضل نبودن خلفایشان تلاش ناموفقی در انکار این اصل یا مصلحت نبودنِ آن نموده‌اند[۳] این مسئله چنان مهم است که امام علی(ع) جهت اثبات حق ولایت و رهبری خویش و عدم مشروعیت خلافت کسانی که پس از پیامبر(ص) حکومت را غصب نمودند، بارها به افضلیت خویش استناد نمودند.[۴] افضلیت در ایمان، ثواب، عبادت، شجاعت، سیاست، زهد، تقوا و سایر کمالات، نتیجه برتری در علم و عصمت است؛ چرا که این دو وصف سر چشمه همه کمالات‌اند و کسی که عصمت مطلق و علم حقیقی فراوانی به خدا و خلق داشته باشد، بیشترین خوف و رجا را از خداوند دارد، از هیچ مخلوقی نمی‌هراسد، به دنیا دل نمی‌بندد و غفلت از یاد پروردگار در او راه ندارد، از این رو کمیت و کیفیت و ثواب عباداتش هم بیش از دیگران خواهد بود و با توجه به اینکه در بحث‌های گذشته رابطه وثیق علم و عصمت بیان گردید، روشن می‌گردد که ائمه(ع) از آن جهت که صاحب علم غیب فراوان بوده و دامنه علم حقیقی ایشان چنان است که تمام دانش دیگران به یک قطره از دریای آنها می‌ماند، عصمتشان در بالاترین رتبه پاکی ممکن برای مخلوق بوده و در نتیجه، در افضلیت سرآمد جمیع مخلوقات از جن و انس و مَلَک می‌باشند. بنابراین علم غیب گسترده ائمه(ع) سند افضلیت ایشان می‌باشد. چنانچه در روایات مشاهده می‌کنیم که پیامبر(ص) جهت اثبات برتری علی(ع) از تعابیری مانند " أَفْضَلُكُمْ، أَقْدَمُكُمْ إِسْلَاماً، أَوْفَرُكُمْ إِيمَاناً، أَكْثَرُكُمْ عِلْماً، أَرْجَحُكُمْ حِلْماً، أَشَدُّكُمْ لِلَّهِ غَضَباً، أَشَدُّكُمْ نِكَايَةً فِي الْغَزْوِ وَ الْجِهَادِ ، أَعْظَمُكُمْ عِنْدَ اللَّهِ مَزِيَّة"[۵] استفاده نمودند و آیه ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ﴾[۶] در شأن ایشان نازل گردید. و معلوم است که میزان ایمان و عمل صالح بستگی شدیدی به علم حقیقی دارد[۷]»[۸].
|
| ۳. آقای دکتر تورانی و خانم خطیبی؛ |
|---|
|
آقای دکتر اعلا تورانی و خانم زهرا خطیبی در مقاله «علم امام در آینه حکمت متعالیه» در این‌باره گفته‌اند:
«از جمله خصایص مشترک پیامبر(ص) و امام(ع)، خصیصه علم است. بارزترین صفتی که در افضلیت امام(ع) بیش از سایر صفات توجه عالمان شیعه را به خود جلب کرده علم امام است. امام(ع) باید در آگاهی از معارف و احکام دین سرآمد باشد[۹]. این صفت هم خود از شروط بنیادین امامت است و هم در تحقق دیگر شرایط آن بس مؤثر است[۱۰]. همچنین، امامت از اصول اعتقادات است و بدون وجود امام و شناخت او شناخت کامل خداوند ممکن نیست، زیرا امام تجلّیگاه صفات جمال و کمال الهی است. از سوی دیگر، بنا بر حدیث "هر کس بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد، مرگش مرگ جاهلی است" زندگی بدون شناخت امام زندگی جاهلانه است و بی‌تردید شناخت امام بدون شناخت میزان علم او میسر نیست»[۱۱].
|
پرسش‌های مصداقی همطراز
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم
پانویس
- ↑ با پیشوایان هدایتگر، ج۱، ص ۱۲۷.
- ↑ مقاله امام حسین و علم شهادت
- ↑ علی رضا نجف زاده، مقاله «افضلیت امام از دیدگاه فرق کلامی»
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به خطبه‌های: ۲، ۳۷، ۱۰۹، ۱۴۴، ۱۵۴، ۱۶۲، ۱۷۲، ۱۷۳، ۱۹۷، ۲۱۷، ۲۳۹ و ۱۹۲ (خطبه قاصعه) از نهج البلاغه صبحی صالح.
- ↑ محمد طوسی، الأمالی، ص۲۵۱، المجلس التاسع.
- ↑ «بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند»؛ سوره بینة، آیه۷.
- ↑ (منسوب به امام جعفر بن محمد، مصباح الشریعة، ص۲۰ و ۸۲؛ کلینی، محمد، الکافی، ج۱، ص۴۸ و ج۲، ص۴۲؛ محمد صدرالدین شیرازى، شرح أصول الکافی، ج۲، ص۱۲۷.
- ↑ کارکردهای علم غیب امامان معصوم در شئون ایشان، ص۵۵ و ۵۶.
- ↑ مظفر، پژوهشی در باب علم امام، ص۱۲۹.
- ↑ اوجاقی، علم امام از ديدگاه کلام امامیه، ص۸۳.
- ↑ علم امام در آینه حکمت متعالیه، ص ۵۲.