سیره حضرت فاطمه
سیره حضرت فاطمه(س) از یک سو به لحاظ انتساب ایشان به عنوان دختر پیامبر(ص)، همسر امامت و مادر ولایت و از سوی دیگر برجستگی‌های شخصیتی که در وجود ایشان دیده می‌شود و ایشان را به عنوان یک الگو مطرح می‌سازد، حائز اهمیت است.
سیره آن حضرت در مواردی چون ایمان و اخلاص؛ ساده‌زیستی و زهد؛ ایثار؛ اداره خانواده؛ حجاب و عفاف و حضور اجتماعی ـ سیاسی قابل بررسی است.
مقدمه
سیره حضرت فاطمه(س) از یک سو به لحاظ انتساب ایشان به عنوان دختر پیامبر(ص)، همسر امامت و مادر ولایت و از سوی دیگر برجستگی‌های شخصیتی که در وجود ایشان دیده می‌شود و ایشان را به عنوان یک الگو مطرح می‌سازد، حائز اهمیت است. بنابه فرموده حضرت ولی‌عصر(ع) که مادرشان، حضرت فاطمه(س) را به عنوان الگویی برای خود معرفی می‌کنند[۱]، علاوه بر آنکه جنبه‌هایی از شخصیت ایشان که به شئون انسانیت باز می‌گردد، الگویی برای تمامی انسان‌ها اعم از زن و مرد است، به عنوان نمونه‌ای کامل برای زنان نیز (در شناخت ابعاد مختلف وجودی شخصیت زن، پی بردن به ارزش استعدادهای موجود در زن بدون تحت تأثیر القائاتی که در تحقیر جنس زن وجود دارد و در نهایت ظهور استعدادها در ابعاد مختلف به دور از هر گونه افراط و تفریط و در نهایت رسیدن به کمال و قرب الهی) مطرح است.
سیره حضرت در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی هرچند به صورت اندک در تاریخ آمده است، اما توجه به هر کدام از وقایع نقل شده، از زاویه‌های مختلف اعتقادی، اخلاقی و عملی، ابعاد مختلفی از زندگی این شخصیت را برای ما آشکار می‌سازد[۲].
نمونه‌هایی از سیره‌های حضرت زهرا (س)
عدالت
حضرت فاطمه(س) نزد خداوند در بالاترین درجات ایمان قرار داشت و فرزند بزرگ‌ترین شخصیت روزگار خویش بود؛ اما به لحاظ مادی، خود را همچون سایر مردم می‌دانست؛ برای نمونه، زمانی که انجام امور خانه و فرزندداری بر ایشان طاقت‌فرسا شده بود و از پیامبر اسلام(ص) خدمتکار خواستند، پیامبر(ص) به علت تنگدستی اغلب مسلمانان، تسبیحات اربعه را برای تسهیل در امور به ایشان آموخت که بسیار برای ایشان کارگشا بود[۳].
حضرت زهرا(س) در روزگار گشایش مادی مسلمانان نیز که فضه به عنوان خدمتکار نزد ایشان بود، با توافق یکدیگر به تقسیم کار پرداخته بودند و به صورت یک روز در میان، روزی را به امور منزل و روزی را به عبادت می‌گذراند. بدین ترتیب، آن حضرت، هیچ تفاوتی بین خود و خدمتکار خویش قائل نبود[۴]. همچنین به پیشنهاد پیامبر(ص) امور داخل منزل به عهده حضرت فاطمه(س) و انجام امور خارج منزل به عهده حضرت علی(ع) گذارده شده بود[۵].[۶]
حجاب و عفاف و حضور اجتماعی ـ سیاسی
حضرت فاطمه زهرا(س) به پوشش خویش و در معرض افراد نامحرم قرار نگرفتن بسیار اهمیت می‌دادند و در واپسین روزهای حیات خویش نیز از اینکه پس از وفات، حجم بدن ایشان را نامحرم ببیند، نگران بودند[۷]. در عین حال بدون هر گونه افراط و تفریط در مواقع ضروری در امور اجتماعی به تناسب جایگاه اجتماعی خویش به عنوان یک زن مشارکت داشتند. در زمان حیات پیغمبر(ص) پس از غزوات، همچون مکه، یار و غمخوار پدر و همسر بودند و نقش امدادگر را در درمان جراحات آنان ایفا می‌کردند[۸].
ارتباط صمیمانه با خویشاوندان و همدردی با آنان همچون درست کردن غذا به مدت سه روز برای خانواده حمزه، عموی رسول خدا(ص) پس از شهادت وی به توصیه رسول اکرم(ص)[۹]، تهیه نان برای پیامبر(ص) هنگام حفر خندق در نقش پشتیبانی[۱۰]، حضور هفتگی بر مزار شهدا از جمله حمزه در زمان حیات رسول خدا(ص) و پس از رحلت ایشان، حضوری از نوع دیگر در اجتماع توسط ایشان است[۱۱].
نقش ایشان در ماجرای مباهله مسیحیان نجران، همراه پیامبر(ص)، حضرت علی(ع) و حسنین(ع) ـ که در قرآن نیز بدان اشاره شده است[۱۲] ـ حضور مهم سیاسی ایشان در زمان پیامبر(ص) است: 
فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ
[۱۳]. اقدامات اجتماعی ـ سیاسی حضرت فاطمه(س) پس از رحلت پیغمبر اکرم(ص) در حمایت از جریان حامی امامت نیز نمونه‌هایی دیگر از این حضور است[۱۴].
جستارهای وابسته
- سیره فردی حضرت فاطمه
- سیره اخلاقی حضرت فاطمه
- سیره عبادی حضرت فاطمه
- سیره خانوادگی حضرت فاطمه
- سیره تربیتی حضرت فاطمه
- سیره اجتماعی حضرت فاطمه
- سیره علمی حضرت فاطمه
- سیره تبلیغی حضرت فاطمه
- سیره سیاسی حضرت فاطمه
- سیره اقتصادی حضرت فاطمه
- سیره فرهنگی حضرت فاطمه
- سیره مدیریتی حضرت فاطمه
- سیره نظامی حضرت فاطمه
- سیره قضایی حضرت فاطمه
منابع
پانویس
- ↑ «وَ فِي ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِي أُسْوَةٌ حَسَنَة»؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الأطهار، ج۵۳، ص۱۸۰.
- ↑ شریعت‌جو، منیره، حضرت فاطمه و سیره ایشان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۲۰.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۳۶۶.
- ↑ محمدباقر مجلسی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، ج۴۳، ص۲۸.
- ↑ شمس الدین السرخسی، المبسوط، ج۱۶، ص۵۵؛ ابوبکر کاشانی، بدائع الصنائع، ج۴، ص۲۴ و ۱۹۲.
- ↑ شریعت‌جو، منیره، حضرت فاطمه و سیره ایشان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص:۳۲۴.
- ↑ احمد بن عبدالله طبری، ذخائر العقبی، ص۵۳.
- ↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الأشراف، ج۱، ص۳۲۴؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۴۸.
- ↑ شیخ کلینی، اصول الکافی، ج۱، ص۲۴۱.
- ↑ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۱۷۷؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۹.
- ↑ شیخ کلینی، اصول الکافی، ج۱؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج۳، ص۱۰۳۴.
- ↑ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۸۱.
- ↑ «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.
- ↑ شریعت‌جو، منیره، حضرت فاطمه و سیره ایشان، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵.