تفسیر فخر رازی (کتاب)
| تفسیر فخر رازی | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | محمد بن عمر بن حسن بن حسین تیمی بکری مشهور به فخرالدین رازی |
| ناشر | [[:رده:انتشارات انتشارات اساطير|انتشارات انتشارات اساطير]][[رده:انتشارات انتشارات اساطير]] |
| محل نشر | تهران، ایران |
| سال نشر | ۱۴۱۲ ق، ۱۳۷۱ ش |
تفسیر فخر رازی کتابی است به زبان عربی که مشتمل بر تأویل و تفسیر قرآن کریم میباشد. این کتاب اثر محمد بن عمر بن حسن بن حسین تیمی بکری مشهور به فخرالدین رازی است و انتشارات اساطير انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]
دربارهٔ کتاب
تفسیر «مفاتیح الغیب» از جمله تفاسیر جامع و بزرگ قرآن به زبان عربی است که در سال‌های ۶۰۰ ق به بعد تألیف شده است. این تفسیر توسط محمد بن عمر رازی معروف به فخر رازی شافعی اشعری مذهب، از فیلسوفان و متکلمان مشهور جهان اسلام نوشته شده است.
او در این تفسیر با مهارت و تبحر به بیان مسائل مختلف فلسفه، کلام و بیان تفصیلی احکام پرداخته و گاه سخن را در این موارد به درازا کشانده و از حد اعتدال نیز خارج شده است. مفاتیح الغیب را می‌‌توان دائرة المعارفی از دیدگاه‌های اندیشمندان مسلمان دانست که در آن، آرای گوناگون فلسفی و کلامی مورد نقد و بررسی گرفته است.
این تفسیر با رویکرد عقلی و نهایتاً اجتهادی حاوی مطالب مهم دینی و اعتقادی گوناگونی است که در دیگر تفاسیر کمتر دیده می‌شود. به همین دلیل برخی از محققان، آن را با عنوان خاتم التفاسیر ستوده‌اند؛ زیرا پس از این تقسیر، حمله ویرانگر مغول و جنگ‌های صلیبی، رکود علمی محسوسی را در جهان اسلام به وجود آورد و نهضت تفسیر نویسی نیز از شتاب خود باز ماند. فخر رازی (یا ابن الخطیب و امام المشککین)، از عالمان برجسته سده ششم هجری است او در کلام پیرو مکتب اشعری و در فقه تابع مذهب شافعی بود و تألیفات ارزشمندی در علوم اسلامی به رشته تحریر در آورد که از همان زمان تاکنون مورد توجه عالمان و اندیشمندان بوده است. این اندیشمند بزرگ در سال ۶۰۶ق درگذشت و مزار وی در شهر هرات، زیارتگاه و مورد توجه اهل معرفت است.
فخر رازی در این اثر، برخلاف مرسوم، اثر خود را بدون مقدمه آغاز کرده است. ابتدا پس از ذکر هر آیه با اجمال و اختصار درباره آن سخن می‌گوید و سپس موضوعات گوناگون آن را مطرح می‌نماید و آنگاه از جهت قرائت، ادب، فقه، کلام درباره آیه به بحث می‌پردازد و به شیوه وافی و کافی درباره مطالب آیه قلمفرسایی می‌نماید و سپس هر یک از موضوعات مورد نظر آیه را جداگانه با طول و تفصیل بیشتر، مورد بررسی قرار می‌دهد.
شیوه تفسیری او عقلی - اجتهادی است. در بسیاری از موارد نیز روش تفسیری قرآن به قرآن را به کار برده است و گاهی در تفسیر برخی آیات، همچون اختلاف لیل و نهار و گردش فصول و پدیده‌های ارضی و سماوی با رویکرد علمی (نجوم و زیست‌شناسی)، به بحث می‌پردازد. برخی برآنند که فخر رازی این تفسیر را به پایان نبرده و شاگردانش کار استاد خود را به سرانجام رسانده‌اند، اما سبک و سیاق و یکدستی مطالب نشان می‌دهد که فخر رازی خود به تکمیل تفسیرش توفیق یافته و بعدها تعلیقات و اضافاتی نیز بر آن افزوده است.
مهم‌ترین ویژگی و نوآوری مفاتیح الغیب این است که خلاصه‌ای از دیدگاه‌های فیلسوفان و متکلمان مسلمان در این اثر گرد آمده و در واقع دائرة‌المعارفی از دیدگاه‌های گوناگون را فرا روی خوانندگان خود گشوده است. این مفسر به علت تبحر در فلسفه و کلام، مباحث و مسائل بسیاری را در حوزه کلام و فلسفه مطرح نموده به‌گونه‌ای که خواننده را با انبوهی از سؤالات و ابهامات و شک و تردیدها مواجه می‌گرداند. در نتیجه خواننده این تفسیر با تصاویری بدیع از مفاهیم قرآنی مواجه می‌شود که در آن افق‌های ژرف کلامی فلسفی با چشم اندازهای دلپذیر ذوقی عرفانی درهم آمیخته شده است.
نجم الدین طوفی بغدادی می‌گوید: عظیم‌ترین مجموعه‌ای که من در تفسیر دیده‌ام کتاب قرطبی و کتاب مفاتیح الغیب فخر رازی است، ولی در تفسیر مفاتیح الغیب بیش از اندازه لغزش و اشتباه وجود دارد.
شرف الدین نصیبی مالکی می‌گوید: استادش سراج الدین مغربی کتابی تألیف کرده که در آن مطالب بیهوده و غیر واقعی مفاتیح الغیب را در دو جلد بیان کرده و بر آن اشکال فراوانی گرفته است از جمله این که فخر رازی، شبهات مخالفان را به صورتی استوار نقل کرده، اما جواب‌های اهل حق را به‌گونه ضعیف و فریبنده مطرح ساخته است! به هر حال، درباره او گفته‌اند: او تمام توان خود را در بیان شبهات دشمنان و مخالفان به کار برده تا این که سختی برای آنان باقی نمانده اما در ارائه جواب، کوتاهی ورزیده و سستی نشان داده است!
مهم‌ترین دلیلی که موافقان این اثر ارزشمند در اثبات عظمت این کتاب دارند، تأثیری است که این تفسیر در روند تفسیر نویسی گذاشته است و همچنین فراوانی بهره‌گیری دیگر مفسران از آن، دلیل دیگری بر ارزش این اثر است. پس از امام فخر رازی تا سده سیزدهم هجری که دوره توقف و تقلید در دانش تفسیرنویسی است، تحول و نوآوری چشمگیری مشاهده نمی‌شود و بیشتر مفسران مانند قرطبی، بیضاوی، نسفی و آلوسی گرداگرد سفره گسترده مفاتیح الغیب گرد آمده و از آن بهره برده و یا در صدد اقتباس از آن برآمده‌اند. فخر رازی در این اثر، به تفاسیر پیش از خود، همچون تفسیر القفّال الکبیری محمد بن علی بن اسماعیل و تفسیر قاضی عبدالجبّار معتزلی و تفسیر واحدی و تفسیر الکشاف زمخشری به‌ویژه تفسیر ابومسلم بحر اصفهانی اعتماد کرده و استفاده فراوانی نموده است[۲][۳]
فهرست کتاب
در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.
دربارهٔ پدیدآورنده
پانویس
- ↑ شبکه جامع کتاب گیسوم
- ↑ تفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، فخر رازی، مقدمه عبدالرحمن محمد، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق.
- ↑ کوشا، محمد علی، مقاله «تفسیر طبری»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.
- ↑ وبگاه دائره المعارف طهور