آیا سیر تکاملی انسان‌ها آینده درخشانی را نوید می‌دهد؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
آیا سیر تکاملی انسان‌ها آینده درخشانی را نوید می‌دهد؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / کلیاتی از مهدویت / آینده‌پژوهی
تعداد پاسخ۲ پاسخ

آیا سیر تکاملی انسان‌ها آینده درخشانی را نوید می‌دهد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

بهروز محمدی منفرد

حجت الاسلام و المسلمین بهروز محمدی منفرد در کتاب «مهدویت» (ج۱۰ «چلچراغ حکمت»؛ برگرفته از آثار شهید مطهری) در این‌باره گفته‌ است:

«پیش‌بینی و پیش‌گویی و فهم آیندۀ بشر و به‌دست آوردن تصویری از فرجام حیات دنیوی او، از دیرباز مورد توجه و پژوهش اندیشه‌وران و پژوهندگان دینی و غیردینی قرار گرفته و دیدگاه‌های مختلفی دربارۀ آن مطرح شده است. در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان به دو دسته اشاره کرد: برخی اصل پیش‌بینی از آینده را محال شمرده‌اند و در مقابل، بسیاری فرجام حیات بشری را قابل پیش‌بینی می‌دانند، که براساس جهان‌بینی‌های گوناگون از چهار منظر قابل رؤیت هستند:

نظرگاه اول: شر و فساد لازمۀ لاینفک حیات بشری است، بنابراین زندگی دنیوی بی‌ارزش و سزاوار خاتمه یافتن است[۱].

نظرگاه دوم: بشریت، در نهایت بر اثر پیشرفت حیرت‌آور علم و تکنولوژی و تسلیحات کشتار جمعی در ورطۀ هلاکت و نابودی قرار می‌گیرد و فرجامی تیره و تار در انتظار او است. چنان‌که راسل می‌گوید: برخی همانند اینشتین احتمال داده‌اند که بشر دورۀ حیات خود را طی کرده و در آینده‌ای نزدیک با پیشرفت شگرف علمی خود خویشتن را نابود می‌سازد[۲].

نظرگاه سوم: شر و فساد لازمۀ طبیعت بشری نیست، بلکه معلول مالکیت فردی است که آن هم معلول درجه‌ای از تکامل ابزار تولید است که با ارادۀ بشری، زوال نمی‌پذیرد. ولی سرانجام تکامل ابزار تولید و جبر ماشین ریشۀ آن را برخواهد کند و در نتیجه تکامل ماشین، مایۀ خوشبختی بشریت است[۳].

نظرگاه چهارم: این نظریه بر عنصر خوش‌بینی نسبت به جریان کلی نظام طبیعت و سیر تکاملی تاریخ و اطمینان به آینده و طرد عنصر بدبینی نسبت به فرجام کار بشر استوار است. بر این اساس، نقص روحی و معنوی انسان ریشۀ فسادها و تباهی‌ها است و اگر چه دوران معاصر، روزگار حاکمیت خشم و شهوت بر انسان است، اما انسان بالفطره در مسیر تکامل فکری و ارزش‌های انسانی گام می‌نهد و در نتیجه آینده‌ای بس روشن و سعادت‌بخش در انتظار او است که در آن شر و فساد برچیده خواهد شد و صلاح و تقوا و عدالت و آزادی بر زور و استکبار و استعباد و ظلم چیره خواهد شد[۴][۵].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آقای رضوانی؛
آقای علی اصغر رضوانی در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «شکی نیست که در یک نظر ابتدایی قرائن گواهی می‌دهد که دنیا به‌سوی فاجعه پیش می‌رود، ولی اگر خوب بنگریم در افق‌های دوردست نشانه‌های ساحل نجات به چشم می‌خورد. از آن روز که انسان خود را شناخته هیچ گاه زندگی یکنواخت نداشته، بلکه با الهام از انگیزه درونی، کوشش داشته که خود و جامعه خویش را به پیش براند. این نهاد بزرگ آرام نخواهد نشست و همچنان انسان را در مسیر تکامل‌ها به پیش می‌راند، و نیروهایش را برای غلبه بر مشکلات و نابسامانی‌ها و ناهنجاری‌های زندگی کنونی بسیج می‌کند. به سوی جامعه‌ای پیش می‌رود که تکاملات اخلاقی در کنار تکاملات مادی قرار گیرد. به‌سوی جامعه‌ای که در آن از جنگ و خونریزی‌های ویرانگر و ضد تکامل اثری نباشد. به‌سوی جامعه‌ای که تنها صلح و عدل حاکم بر مقدرات انسان باشد، و روح تجاوزطلبی و استعمار که مهم‌ترین سد راه تکامل مادی و معنوی اوست در آن مرده باشد.»[۶].

پرسش‌های وابسته

پانویس

  1. م. آ. ج۱، ص۹۳؛ قیام و انقلاب امام مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص۵۱.
  2. م. آ. ج۱۸، ص۱۶۵؛ قیام و انقلاب امام مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص۵۱.
  3. م. آ. ج۱۵، ص۱-۴، ۷؛ قیام و انقلاب امام مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص۵۲.
  4. قیام و انقلاب امام مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص۱۳، ۱۴.
  5. چلچراغ حکمت ج۱۰، ص۱۳، ۱۴.
  6. رضوانی، علی ‎اصغر، موعودشناسی و پاسخ به شبهات، ص۷۴.