استخاره در فقه اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث استخاره است. استخاره از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: استخاره در قرآن - استخاره در فقه اسلامی - استخاره در معارف مهدویت - استخاره در معارف و سیره سجادی - استخاره در معارف دعا و زیارات - استخاره در معارف و سیره رضوی - استخاره در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
استخاره عبارت است از آنکه انسان در کاری که قصد انجام دادن آن را دارد، از خداوند بخواهد که او را به آنچه خیر و صلاح او است ـ اعم از فعل یا ترک آن و یا مخیّر بودن بین فعل و ترک ـ راهنمایی و موفق کند.
برخی برای استخاره چهار معنا ذکر کردهاند:
- درخواست برگزیدن خیر از سوی خداوند برای بنده.
- درخواست آگاهی بخشی بر آنچه خیر است.
- درخواست فراهم آمدن مقدّمات و اسباب آنچه خیر است.
- طلب ایجاد عزم از خداوند در دل بنده، بر آنچه خیر است[۱].
برخی دیگر، دو معنای آخر را به دو معنای اوّل باز گرداندهاند[۲]. برخی نیز همه معانی را به معنایی که ابتدا ذکر شد ارجاع دادهاند.
از این عنوان در باب صلات به مناسبت ذکر نماز استخاره سخن گفته شده است.
حکم استخاره
استخاره برای ترک واجب و انجام دادن حرام صحیح نیست، لکن برای بقیّه کارها، حتّی ترک امر مستحب یا انجام دادن مکروه در صورت شکّ در بقای رجحان، مستحب[۳] و ترک آن، مکروه است[۴].
انواع استخاره
برای استخاره انواع گوناگونی ذکر شده است که مهمترین آنها عبارت‌اند از:
- استخاره به نماز، همراه دعا[۵].
- استخاره به نماز، همراه دعا و رقعه[۶].
- استخاره به دعا[۷].
- استخاره به دعا، همراه مشورت[۸].
- استخاره به دعا و گرفتن یک قبضه از دانههای تسبیح یا سنگریزه[۹].
- استخاره به قرآن[۱۰].
برخی گفتهاند: انواع ذکر شده در باب استخاره برای نمونه است. بنابر این، استخاره به هر کیفیّتِ مباح، جایز است؛ هر چند بهتر است به انواع یاد شده اکتفا شود[۱۱]، لکن برخی در آن تأمّل کردهاند[۱۲].
نیابت استخاره
عنوان نیابت در استخاره در کلمات بسیاری از فقها نیامده است. برخی نیز که متعرّض مسئله شدهاند، با اعتراف به نبودن روایت صریح بر جواز آن، برای جواز آن به اطلاقات ادلّه وکالت استناد کردهاند[۱۳]؛ هرچند برخی دیگر بر آن اشکال گرفتهاند[۱۴].
آداب استخاره
غسل یا وضو داشتن هنگام استخاره، انجام دادن استخاره درزمان و مکان مقدّس، مانند روز جمعه و مسجد و مشاهد مشرّفه، به‌ویژه نزد قبر امام حسین (ع)، روبه قبله بودن، سخن نگفتن در بین استخاره، شرط کردن عافیت در آنچه که خداوند برای او اختیار میکند و رعایت آنچه در استجابت دعا مؤثّر است، از آداب استخاره شمرده شده است[۱۵].[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص۵۲۴ ـ ۵۲۶.
- ↑ جواهرالکلام، ج۱۲، ص۱۶۲.
- ↑ الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص۵۳۱؛ کشف الغطاء، ج۳، ص۳۰۰.
- ↑ مهذب الاحکام، ج۹، ص۱۰۵.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۸، ص۶۳ ـ ۶۸.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۸، ص۶۸ ـ ۷۲.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۸، ص۷۴ ـ ۷۸.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۸، ص۷۵.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۸، ص۸۱.
- ↑ وسائل الشیعة، ج۸، ص۷۸.
- ↑ مهذب الاحکام، ج۹، ص۱۰۱.
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۲، ص۱۷۴.
- ↑ الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص۵۳۲.
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۲، ص۱۷۵.
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۲، ص۱۶۲.
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، ص ۴۲۹-۴۳۱.