بحث:تکالیف و وظایف اجتماعی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
نویسنده: آقای واثق
پاسخ اجمالی
وظایف اجتماعی منتظران
- در عصر غیبت، منتظران راستین، علاوه بر خویشتن، در برابر یکدیگر نیز مسئولیت دارند، زیرا برنامۀ عظیم و سنگینی که در انتظار آنند، حرکتی اجتماعی و بلکه جهانی است که باید با تمام عناصرِ تحول در آن شرکت جویند و کار را به صورت دسته‌جمعی و همگانی به انجام برسانند[۱]. برخی از وظایف اجتماعی منتظران به این شرح است:
- آمادگی عمومی: منتظر توانمند باید با بهر‌ه‌گیری از تمامی امکانات برای معرفی و آشنایی جامعه با منجی بشریت، دوران ظهور، ایجاد آمادگی عمومی برای پذیرش آن حضرت تمام تلاش خود را به کار بندد[۲]. از آنجا که هدف، ایجاد حکومت جهانی است، همۀ عالَم باید از خواب غفلت بیدار شوند و خواهان حکومت جهانی باشند[۳] و تلاش و کوشش هماهنگ با درک وسیع و عمیق انقلاب جهانی انجام گیرد[۴].
- اصلاح‌گری جامعه: اصلاح جامعه از آلودگی‌ها و زشتی‌ها در قالب احیای امر به معروف و نهی از منکر جلوۀ بیشتری دارد[۵].
- احیای امر ولایت: عصر غیبت که دوران پنهان زیستن امام است برای اخذ احکام و تعالیم دینی باید به نایبان عام آن حضرت مراجعه کرد و به ولایت و رهبری آنان گردن نهاد[۶].
- برقراری نظام اسلامی هماهنگ با اهداف و آرمان‌های امام زمان (ع): کامل‌ترین نوع انتظار اجتماعی ظهور تشکیل حکومت اسلامی است[۷].
- افزایش روحیۀ جهادی و مبارزه با مستکبران: انتظار ظهور، یکی از بزرگ‌ترین عوامل پایداری، استقامت و مقاومت در برابر سختی‌ها و مشکلات عصر غیبت است[۸].
- اجتماع قلبی (همدلی برای طلب ظهور): از مهم‌ترین و ضروری‌ترین امور دوران غیبت، یکپارچگی و اتحاد شیعیان و پای‌بندی به عهدشان با امام زمان (ع) است. این مسأله آن قدر در امر ظهور مؤثر است که خود امام مهدی (ع) در نامه‌ای به شیخ مفید می‌فرمایند: «اگر شیعیان ما ـ که خداوند آنها را به طاعت و بندگی خویش موفق بدارد ـ در وفای به عهد و پیمان الهی، اتحاد و اتفاق می‌‌داشتند و عهد و پیمان را محترم می‌‌شمردند، سعادت دیدار ما به تأخیر نمی‌افتاد و زودتر به سعادت دیدار ما نائل می‌‌شدند که این نشانۀ صداقت ایشان نسبت به ماست»[۹].[۱۰]
- تهیۀ امکانات و قدرتمندی: از جمله تکالیف اجتماعی انتظار که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، تهیۀ امکانات و قدرت لازم در همۀ زمینه‌ها، در حدی که آسیب‌ناپذیری مجموعه را در برابر توطئه‌ها و اقدامات گوناگون دشمنان تضمین کند[۱۱].
پاسخ تفصیلی
وظایف اجتماعی منتظران
- در عصر غیبت، منتظران راستین، علاوه بر خویشتن، در برابر یکدیگر نیز مسئولیت دارند، زیرا برنامۀ عظیم و سنگینی که در انتظار آنند، باید با تمام عناصر تحول در آن شرکت جویند و کار را به صورت دسته‌جمعی و همگانی به انجام رسانند[۱۲].
- از این رو منتظران راستین در عین حال که در مسألۀ انتظار وظایف فردی دارند، باید مراقب حال یکدیگر هم باشند و علاوه بر اصلاح خویش در اصلاح دیگران نیز بکوشند؛ چون حرکت امام زمان (ع) یک حرکت اجتماعی و جهانی است. امام می‌خواهد حکومت جهانی تشکیل دهد، لذا باید برای تحقق جامعه‌ای شبیه جامعه‌ای که قرار است امام تشکیل دهد، زمینه‌سازی کرد. زمینه‌سازی، یعنی به وجود آوردن مقدمات انجام امری که تأثیرگذار است. باید زمینه را آماده کرد تا آن بزرگوار بتواند بیاید و در آن زمینۀ آماده اقدام فرماید. جامعه‌ای میتواند پذیرای مهدی موعود (ع) باشد که در آن، آمادگی و قابلیت باشد[۱۳].
وظایف اجتماعی منتظران
آمادگی عمومی
- یکی از مهم‌ترین رازهای غیبت امام مهدی (ع) نبود آمادگی در جامعۀ انسانی است. از این رو لازم است مردم احساس نیاز کرده، با علم و معرفت سراغ امام زمان (ع) بروند. آنچه در پیشوایان دینی و به ویژه دربارۀ حضرت مهدی (ع) مطرح است، پذیرش قلبی و همگانی رهبری آن حضرت و حمایت از ایشان است. اگرچه، این امر در زمان ظهور آن حضرت، به شکل کامل تحقق خواهد یافت و مردم با ملاحظۀ روش و رفتار والای آن حضرت با رضایت و خشنودی تمام، ولایت و حاکمیت او را خواهند پذیرفت و از او اطاعت خواهند کرد؛ اما، زمینۀ آن به طور قطع میبایست پیش از ظهور رقم بخورد. *از این رو یک منتظر توانمند میبایست تمام تلاش خود را برای ایجاد آمادگی عمومی و پذیرش آن منجی بزرگ، به کار بندد. او میبایست از تمامی ابزار ممکن برای آشنا شدن بیشتر جامعه بشری با آن موعود امت‌ها استفاده کند[۱۴].
- بر این اساس بیداری از غفلت جهانی باید اتفاق بیافتد، چون کار امام ایجاد حکومت جهانی است. همۀ عالم باید به این بیداری و عدم غفلت برسند و خواهان حکومت جهانی شوند. حال که بیداری از غفلت در حال رخ‌دادن است، باید هرچه بیشتر به معرفی امام زمان (ع) و دوران ظهور پرداخت. برای کسب شایستگی زمینه‌سازی ظهور ابتدا باید خداوند متعال و سپس حضرت مهدی (ع) را به خوبی شناخت و به دیگران شناساند. باید توجه داشت خدمتی ارزشمندتر از معرفی صحیح امام به مردم نیست. هر کس به درستی امام را بشناسد و برکات دوران ظهور را متوجه شود، لحظه‌ای در طلب ظهور و نزدیک ساختن آن دوران کوتاهی نمی‌کند[۱۵]. بنابراین باید کوشش‌ها و تلاش‌ها با درک عمق و وسعت برنامۀ انقلاب جهانی امام مهدی (ع) به گونه‌ای هماهنگ انجام گیرد[۱۶]. فلسفۀ حرکت‌هایی مثل اربعین این است که این حرکت‌ها سبب شناخت بیشتر امام زمان (ع) در پرتو شناخت امام حسین (ع) است، تا وقتی امام (ع) ظهور کردند، مردم بتوانند ایشان را به عنوان فرزند حسین (ع) بشناسند و بپذیرند. با توجه به اینکه این حرکت‌ها از جمله حج و اربعین فرصتی برای اجتماع همۀ مسلمین و نشانۀ اتحاد آنهاست، وظیفۀ شیعیان بالاخص شیعیان این است که اهتمام ویژه و جدی برای تقویت هرچه بهتر این حرکت‌ها و نیز استفاده از این فرصت‌های استثنایی برای معرفی و افزایش معرفت عمومی نسبت به وجود مقدس حضرت ولی عصر (ع) و ایجاد آمادگی و زمینه‌سازی ظهور داشته باشند[۱۷].
اصلاح‌گری جامعه
- باید جامعه‌ای تشکیل داد که خالص و پیراسته از همۀ آلودگی‌ها و زشتی‌ها باشد. این امر به معنای احیای امر به معروف و نهی از منکر است. وقتی میتوان افراد را حقیقتاً از منتظران به حساب آورد که زمینۀ ظهور را آماده کنند. برای ظهور مهدی موعود (ع) زمینه باید آماده شود. زمینه‌ها وقتی آماده شد، آن وقت که معلوم شد، در مقابل قدرت مادی مستکبران عالم این زمینه وجود دارد که آحاد بشر بتوانند بر روی حرف حق خود بایستند، آن روز، روز ظهور امام زمان(ع) است. اگر ما خودمان را به صلاح نزدیک کنیم آن روز نزدیک خواهد شد؛ همچنان که شهدا با فدا کردن جان خودشان آن روز را نزدیک کردند. نسلی که برای انقلاب اسلامی ایران آن فداکاری‌ها را کردند، با فداکاری خودشان آن آینده را نزدیک‌تر کردند. هرچه ما کار خیر و اصلاح درونی و تلاش برای اصلاح جامعه انجام دهیم آن عاقبت را دائماً نزدیک‌تر می‌‌کنیم[۱۸]. در اینگونه وظایف مسائلی مانند اصلاح جامعه از فساد در قالب دستور امر به معروف و نهی از منکر، جلوۀ بیشتری دارد[۱۹].
احیای امر ولایت
- عصر غیبت، دوران پنهان زیستن امام و عدم دسترسی به ایشان است؛ در این صورت برای اخذ احکام و تعالیم دینی و عمل به وظایف و تکالیف سیاسی، اجتماعی و عقیدتی، باید به نایبان عام آن حضرت مراجعه کرد و به ولایت و رهبری آنان گردن نهاد. فقها و علما، به عنوان جانشینان امام معصوم (ع)، راهبران جامعه و هادیان امت و محل رجوع مردم هستند و احکام دینی را با اجتهاد و تفقّه خود، به آنان ابلاغ می‌کنند. همان‌طور که قبلاً اشاره شد، یکی از امتحانات عصر غیبت تمرین ولایت‌پذیری برای پذیرش انسان کامل است. پیروی از ولی فقیه نوعی تمرین ولایت‌پذیری است. میتوان گفت مهم‌ترین عامل موفقیت حکومت مهدوی، نه شعار عدالت‌طلبی است و نه وعدۀ عمران و آبادانی، بلکه ولایت‌پذیری مردمی است که راه نجات را تنها در استقرار ولی خدا بر زمین می‌دانند. عدالت و دیگر برکات حکومت مهدوی همه در سایۀ استقرار ولایت به دست می‌آید[۲۰]. از این رو یکی از وظایف امت اسلامی انسجام حول محور رهبری نایب امام زمان است[۲۱].
برقراری نظام اسلامی هماهنگ با اهداف و آرمان‌های امام زمان (ع)
- آنچه حقیقت انتظار اجتماعی را تشکیل می‌دهد، عبارت است از: انسجام امت حول محور رهبری نایب امام زمان (ع)؛ برقراری نظام اسلامی هماهنگ با اهداف و آرمان‌های امام زمان (ع)؛ به دست آوردن امکانات و قدرت لازم در همۀ زمینه‌ها، در حدی که آسیب‌ناپذیری مجموعه را در برابر توطئه‌ها و اقدامات گوناگون دشمنان تضمین کند. تشکیل حکومت اسلامی ایران به رهبری ولی فقیه، کامل‌ترین نوع انتظار اجتماعی ظهور حضرت مهدی (ع) است و میتواند هستۀ مناسبی برای شکل‌گیری کامل امت منتظر باشد و بلکه در حال حاضر، عملاً بیشترین مشخصات امت منتظر کامل را داراست. بنابراین، وظیفه منتظران امام (ع) پیوستن به این مجموعۀ منتظر و تقویت هرچه بیشتر این هستۀ مرکزی است تا شاهد آمادگی کامل این امت منتظر، برای ادای مسئولیت بزرگ یاری امام زمان (ع) در برقراری حکومت جهانی اسلام باشند[۲۲]. میتوان گفت: مهم‌ترین عامل موفقیت حکومت مهدوی، نه شعار عدالت‌طلبی است و نه وعده عمران و آبادانی بلکه ولایت‌پذیری مردمی است که راه نجات را تنها در استقرار ولی خدا بر زمین می‌دانند. عدالت و دیگر برکات حکومت مهدوی همه در سایۀ استقرار ولایت به دست می‌آید[۲۳].
افزایش روحیه جهادی و مبارزه با مستکبران
- منتظر باید درک درستی از مسألۀ انتظار داشته باشد و روح واقعی انتظار را در خود احیا نماید. انتظار ظهور، یکی از بزرگ‌ترین عوامل پایداری، استقامت و مقاومت در برابر سختی‌ها و مشکلات عصر غیبت است. انتظار، مسلمانان به ویژه شیعیان را در برابر ظلم‌ها، فسادها، زورگویی‌ها و انواع بلاها و سختی‌ها، ثابت و پابرجا نگه می‌دارد و به آنان دل و جرأت می‌دهد تا در برابر تهدیدها، تطمیع‌ها و سخت‌گیری‌های دشمنان اسلام، خود را نبازند و از هیچ‌چیز و هیچ‌کس نهراسند. انتظار فرج یعنی حرکت، قیام، انقلاب، زمینه فراهم کردن برای ظهور آن منجی. باید توجه داشت آن منجی چه می‌خواهد انجام دهد، تا در همان راستا حرکت کرد، اگر بناست او جهان را پر از عدل و داد کند، باید جای پا و گروهی همراه داشته باشد. اگر همه فاسد و ظالم باشند، امام زمان (ع) با چه کسی بیاید و با چه کسی قیام خود را شروع کند؟ اگر مؤمن صالح العمل نباشد، چگونه امام زمان (ع) میتواند جهان را پر از عدل و داد بکند؟ انتظار فرج یعنی اینکه هر کس امام زمان (ع) را در همان حدی که باور دارد و در همان مقامی که هست در جهتی حرکت کند که فرج اقتضا دارد. اهداف امام زمان (ع) چیست؟ و برای چه چیز می‌خواهد ظهور کند؟ باید همان‌ها را در حد و توان خود اجرا و پیاده کرد و به دنبالش بود، اگر اینگونه شد آن وقت معنایش این است که این افراد منتظران ظهورند. همچنین باید روحیۀ جهادی و شهادت‌طلبی در اجتماع نهادینه شود، چون امام هنگام ظهور، میبایست با مستکبران مقابله کرده و حکومت عدل جهانی را تشکیل دهد. کسانی که در انتظار آن مصلح بزرگ هستند، باید در خود زمینه‌های صلاح را آماده سازد کاری کند که بتواند برای تحقق صلاح بایستد. کسی که وقتی کشور اسلامی در خطر است، آماده دفاع از ارزش‌هاست میتواند ادعا کند اگر امام زمان (ع) بیاید، پشت سر آن حضرت در میدان‌های خطر قدم خواهد گذاشت. پس یاران امام (ع) باید با افزایش این روحیه، آمادۀ دفاع و مبارزه باشند[۲۴].
همدلی برای طلب ظهور
- از مهم‌ترین و ضروری‌ترین امور دوران غیبت، یکپارچگی و اتحاد شیعیان و پای‌بندی به عهدشان با امام زمان (ع) است. این مسأله آن قدر در امر ظهور مؤثر است که خود امام مهدی (ع) در نامه‌ای به شیخ مفید می‌فرمایند: «اگر شیعیان ما ـ که خداوند آنها را به طاعت و بندگی خویش موفق بدارد ـ در وفای به عهد و پیمان الهی، اتحاد و اتفاق می‌‌داشتند و عهد و پیمان را محترم می‌‌شمردند، سعادت دیدار ما به تأخیر نمی‌افتاد و زودتر به سعادت دیدار ما نائل می‌‌شدند که این نشانۀ صداقت ایشان نسبت به ماست»[۲۵].[۲۶]
قدرت نظامی
- از جمله تکالیف اجتماعی انتظار که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، تهیۀ امکانات و قدرت لازم در همۀ زمینه‌ها، در حدی که آسیب‌ناپذیری مجموعه را در برابر توطئه‌ها و اقدامات گوناگون دشمنان تضمین کند[۲۷].
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک. شریفی، مرضیه، انتظار و آثار تربیتی مکلفین در عصر غیبت، ص۲۱۶؛ کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین؛ کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. شریفی، مرضیه، انتظار و آثار تربیتی مکلفین در عصر غیبت، ص۲۱۶.
- ↑ ر.ک. روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۹۳؛ کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۷۳؛ کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۷۳.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ «وَ لَوْ أَنَّ أَشْیَاعَنَا وَفَّقَهُمْ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَی اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَةُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَی حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا»؛ طبرسی،احمد بن علی، الإحتجاج، ج۲، ص۴۹۹.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۷۳.
- ↑ ر.ک. شریفی، مرضیه، انتظار و آثار تربیتی مکلفین در عصر غیبت، ص۲۱۶.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، مؤلفه‌های انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. شریفی، مرضیه، انتظار و آثار تربیتی مکلفین در عصر غیبت، ص۲۱۶.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۹۳.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۷۳.
- ↑ ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۷۳.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ «وَ لَوْ أَنَّ أَشْیَاعَنَا وَفَّقَهُمْ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَی اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَةُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَی حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا»؛ طبرسی،احمد بن علی، الإحتجاج، ج۲، ص۴۹۹.
- ↑ ر.ک. کریمی، محمد علی، آیا ظهور نزدیک است، ص ۲۲۴.
- ↑ ر.ک. اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۷۳.