طولانی شدن دوران غیبت امام زمان(ع) باعث غفلت و فراموشی میشود و یا باعث میشود، برخی اساساً وجود حضرت را انکار کنند، همچنین بروز حوادث پیچیده و دشوار[۱] در این دوران، یکی دیگر از مواردی است که خداوند با آن مردم را آزمایش میکند، مؤمنان در برابر آزمونهایی قرار میگیرند که بر اساس اوامرامام(ع) باید مقاومت کنند، چراکه این سنتخداوند است. خداوند متعال در زمان غیبت، با انواع محنتها و بلاها بندگانش را امتحان میکند تا بدین وسیله بد از خوب جدا شود[۲]، همچنانکه در سوره عنکبوت فرموده است: ﴿أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ﴾[۳].[۴]جابر جعفی میگوید از امام باقر(ع) پرسیدم: فرج شما کی خواهد بود؟ امام فرمود: «هرگز، هرگز، هرگز، فرج ما نخواهد بود تا اینکه غربال شوید، سپس غربال شوید، سپس غربال شوید پس از خداوند بترسید و تقوی پیشه کنید و ما خاندان رسالت را مدد رسانید. در برابر فتنههایی که پیش میآید، و البته عدهای در این آزمایش و برخورد با فتنهها هلاک میشوند، مقاومت کنید»[۵].[۶]امام کاظم(ع) نیز میفرماید: «صاحب این امر (ولایت و امامت) غیبتی دارد که [در آن] معتقدان به امامت [هم] از اعتقاد خود برمی گردند. این مسأله (غیبت) چیزی نیست جز امتحانی از جانب خدا که خلق خود را به وسیله آن میآزماید»[۷]. لذا صبر کردن در زمان غیبت امام زمان(ع) موضوع مهمی است که شناخت انواع آن میتواند ما را در مسیر انتظاریاری کند.
امام صادق(ع) میفرمایند: «ظهور امام عصر(ع) واقع نمیشود، مگر بعد از ناامیدی، نه به خدا تا اینکه تمیز داده شوید، نه به خدا تا اینکه امتحان شوید، نه به خدا تا شقاوت به شقی رسد و سعادت به سعید»[۸].[۹] همچنین حضرت در بیانی، بخشی از دوران غیبت را چنین توصیف میکنند: «توجه داشته باشید! قسم به خدا، امام شما سالهایی از روزگارتان را در غیبت خواهد بود و شما مورد آزمایش سخت قرار خواهید گرفت؛ تا آنجا که گفته شود امام زمان از دنیا رفت، کشته شد، به هلاکت رسید. به کدام دره وارد شد؟ و همانا دیدگان مؤمنان بر آن اماماشک خواهد ریخت و شما همچون کشتیهایی که گرفتار امواج دریا شده، سرنگون میگردند، سرنگون خواهید شد»[۱۰].[۱۱]حضرت علی(ع) میفرمایند: «در برپایی حکومت عدل و حق شتاب مکنید پیش از آنکه زمان مناسب آن فرا رسد، زیرا پشیمان خواهید شد و زمان آن را دور و دراز نپندارید که دلهایتان سخت و ناامید شود»[۱۲].
باتوجه به آنچه در این حادیث ذکر شده است، منتظران باید مسیر میانه ای را در نظر بگیرند، یعنی در عین حال که برای تحقق ظهور شرایط ویژه ای قایل هستند، این احتمال را نیز در ذهن داشته باشند که ممکن است مناسبات آن در زمان اندکی پدید آید[۱۳]، تا نه از شتاب کنندگان باشند که از طولانی شدن غیبت دلهایشان را قساوت میگیرد و در مورد امام به تردید میافتند که به گفته اماممحمدتقی(ع)[۱۴] هلاک خواهند شد و نه از ناامیدان باشند که در یأس خویش گرفتاراند[۱۵]. حضرت علی(ع) میفرماید: «چشم به راه رسیدن فرج باشید و از کارگشایی و آسایش رسانی الهینومید مباشید»[۱۶].[۱۷]
صبر بر آنچه از گرفتاری مؤمنین به دست معاندین و آزار مخالفین نسبت به ایشان میبیند: از دیگر انواع صبر این است که منتظرانشاهد ظلمی هستند که بر سایر مؤمنین میشود، در این مورد اگر امکان دفاع از آنان و رهایی ایشان نباشد و کاری از انسان ساخته نباشد وظیفۀ منتظرانصبر و دعا کردن است[۲۴].
صبر بر اقسام بلاها و محنتهایی که بر انسان وارد میشود: انسان به ماهو انسان، در سختی و شدائد است، بعضی از مشکلات و سختیهای زندگی او در این آیه شریفه یاد گردیده که خدای تعالی میفرماید: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ و ...﴾[۲۵] بنابراین لازم است منتظران علاوه بر مشکلات و سختیهایی که در مسیر انتظار وجود دارد به مصائبی که فارغ از دین و مذهب و نژاد و ملیت بر سر راه انسان است توجه داشته باشند و بدانند که این موضوع یک اصل اجتناب ناپذیر برای همه انسانها است؛ چرا که ﴿لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي كَبَدٍ﴾[۲۶].[۲۷]
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل میشوید:
↑ر.ک. شرفی جم، محمد رضا، آثار تربیتی فرهنگ انتظار در تقابل با چالشهای جدید خانواده، ص ۱۰۹.
↑ر.ک. تونهای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۵۱؛ هدایتنیا، فرجالله، ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات، ص۱۱۷-۱۱۸.
↑«آیا مردم پنداشتهاند همان بگویند ایمان آوردهایم وانهاده میشوند و آنان را نمیآزمایند؟» سوره عنکبوت، آیه ۲.
↑ر.ک. شرفی جم، محمد رضا، آثار تربیتی فرهنگ انتظار در تقابل با چالشهای جدید خانواده، ص ۱۰۹؛ هدایتنیا، فرجالله، ابعاد انتظار در قرآن کریم و روایات، ص۱۱۷-۱۱۸.
↑از امام محمد تقی(ع) درباره امام بعد از امام حسن عسکری(ع) سؤال شد حضرت گریه شدیدی کردند آنگاه فرمودند: "و عجلهکنندگان هلاک شوند و تسلیمشوندگان، نجات یابند"[۳].