بیعت غدیر
این مدخل زیرشاخهٔ بحث بیعت است. بیعت غدیر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بیعت غدیر در قرآن - بیعت غدیر در سیره پیامبر خاتم - پرسش مرتبط نداردمقدمه
رسول اکرم (ص) در بازگشت از آخرین حج خود در محلی به نام غدیر خم توقف کرد و فرمود: "کسانی که به جلو رفته‌اند، برگردند و کسانی که عقب مانده‌اند، برسند." وقتی جمعیت در آن محل جمع شدند، رسول خدا (ص) به طوری که همه حاضران صدای آن حضرت را می‌شنیدند، خطبه‌ای بیان فرمود و ضمن آن از پایان عمر شریف خویش خبر داد و پس از بیان حدیث ثقلین، دست حضرت علی (ع) را بالا برد و فرمود: "هر که من مولای اویم، این علی مولای اوست. خدایا! دوست بدار کسی را که او را دوست می‌دارد و دشمن بدار کسی را که با او دشمن است!" سپس آن حضرت دستور داد تا حاضران با حضرت علی (ع) بیعت کنند و به آن حضرت تبریک بگویند. وقتی رسول خدا (ص) به ابوبکر و عمر فرمود: "با علی به ولایت بعد از من بیعت کنید؟" آنها پرسیدند: "آیا این امر خدا و رسول است؟" رسول اکرم (ص) فرمود: "آیا امری به این عظمت امر غیر خداوند است؟ بله، امری به امر خدا و رسول خدا (ص) است و سپس آنها بیعت کردند[۱]. در این بیعت، علاوه بر تأکید بر ابراز وفاداری به پیامبر اکرم (ص) و دستورهای آن حضرت، اعطای حکومت و ولایت نیز دیده می‌شود؛ به ویژه در آنجا که رسول خدا (ص) به مردم دستور می‌دهد که با حضرت علی (ع) به ولایت بعد از ایشان بیعت کنند.
بیعت، نوعی اعلام وفاداری و مشارکت مردم با حکومت و پشتیبانی مردم از حکومت است که اگر چنین پشتیبانی وجود نداشته نباشد، حکومت در خطر قرار می‌گیرد. پس، مشارکت مردم در پاسداری از حکومت، نقشی سرنوشت ساز دارد و ماهیت آن، تعهد، اطاعت و یاری است که در مقام اجرا و نه انتخاب، نقش اصلی را دارد و ما در سیره رسول اکرم (ص) چند نوع بیعت می‌بینیم؛ مانند:
همه این بیعت‌ها به معنای اطاعت از خدا و رسول اکرم (ص) است؛ ولی هر یک ماهیتی جداگانه دارد. بیعت، دعوت، به معنای تعهد به پاسداری از دعوت و پایداری در مقابل تهاجم‌ها و مبارزه‌طلبی‌های جاهلیت است. بیعت جهاد، تعهد به اطاعت از امر نظامی و تحمل تلخی‌ها و مشکلات نبرد است. و بیعت امارت، به معنای تعهد به قبول امارت و ولایت و اعتراف به حق اطاعت برای حاکم است[۲].[۳]
بیعت غدیر در قرآن
این بیعت از مهم‌ترین رخدادهای آخرین سال زندگی پیامبر (ص) بود که در آن امام علی (ع) را به جانشینی خود منصوب کرد و مسلمانان حاضر در آنجا نیز به دستور پیامبر (ص) با امام به عنوان جانشین پیامبر (ص) بیعت کردند و به اعتقاد بسیاری از مفسران آیه ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ﴾[۴] به این واقعه اشاره دارد[۵] که می‌فرماید: ای پیامبر آنچه از طرف پروردگارت به تو نازل شده است، کاملاً به مردم برسان و اگر نکنی، رسالت او را انجام نداده‌ای. خداوند تو را از خطرهای احتمالی مردم نگاه می‌دارد[۶].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ عیاشی، تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۳۲۹ و با اندکی اختلاف در: شیخ مفید، الارشاد، ج ۱، ص ۱۷۶ - ۱۷۷ و اعلام الوری، ج ۱، ص ۲۶۲.
- ↑ محمد مهدی آصفی، «بیعت از منظر فقه تطبیقی»، کیهان اندیشه، مهر و آبان ۱۳۷۴، شماره ۶۲، ص ۷۵.
- ↑ فرخی، محمد رضا، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۲۴۹-۲۵۰.
- ↑ «ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ و خداوند تو را از (گزند) مردم در پناه می‌گیرد، خداوند گروه کافران را راهنمایی نمی‌کند» سوره مائده، آیه ۶۷.
- ↑ شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۴۹-۲۵۸؛ مجمع البیان، ج۳، ص۳۴۴؛ الارشاد، ج۱، ص۱۷۵-۱۷۷؛ المیزان، ج۶، ص۵۹.
- ↑ مطهری‌فر، حمید رضا، بیعت، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۶.