فرائد السمطین (کتاب)
فرائد السمطین (فی فضائل المرتضی والبتول والسبطین والأئمة من ذریتهم) کتابی است به زبان عربی که به پژوهشی درباره فضائل امام علی (ع)، فاطمه زهرا (س)، حسنین (ع) و دیگر ائمه اطهار(ع) می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر ابراهیم بن محمد جوینی است و انتشارات محمودی نشر آن را به عهده داشته است[۱].
| فرائد السمطین | |
|---|---|
| فی فضائل المرتضی والبتول والسبطین والأئمة من ذریتهم | |
 | |
| زبان | عربی |
| نویسنده | ابراهیم بن محمد جوینی |
| موضوع | اهل بیت |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | انتشارات محمودی |
| محل نشر | تهران، ایران |
| سال نشر | ۱۳۷۸ ش |
| تعداد جلد | ۲ |
| فهرست جلدها | جلد اول، جلد دوم |
| شماره ملی | م۷۸-۲۰۳۴۲ |
دربارهٔ کتاب
در معرفی این کتاب آمده است: «فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الأئمة من ذریتهم (ع)، تألیف صدرالدین ابراهیم بن محمد بن مؤید جوینی شافعی کتابی دربارۀ فضائل امام علی، فاطمه زهرا، و حسنین و دیگر ائمه (ع) است که ابراهیم بن محمد جوینی در سال ۷۱۶ ق تألیف کرده است. «سِمْطْ» به معنای رشته مروارید و فَرائدُ السّمْطَین به معنای دو رشته مروارید بی‌مانند است.
نویسنده ضمن مقدمه‌ای مفصل در فضائل امیرمؤمنان (ع)، نگارش این کتاب را هدیه به برادران ایمانی و حفظ عهد یاران دینی به شمار می‌‌آورد. سپس بیان میکند که آن را در دو سمط تدوین کرده است:
سمط اول شامل فضائل امیر مؤمنان (ع) امام ائمه و هادی امت و کاشف کربة و غم و گرامی روز غدیر است.
نویسنده اگر چه در آغاز سمط اول نگاشته است که این سمط شامل فاتحه، خاتمه و ۷۲ باب است؛ اما چاپ موجود شامل هفتاد باب است.
فاتحه (مقدمه) سمط اول در بیان فضیلت صلوات بر محمد و آل او و شامل دو روایت است.
ابواب این سمط همه در فضائل و مناقب امامی است که دروازۀ شهر علم است یعنی امیرمؤمنان (ع). در چاپ‌های موجود شامل هفتاد باب و ۳۲۷ روایت (چاپ علامه محمودی) و ۳۲۴ روایت (چاپ سید عبدالمحسن سراوی و شیخ محمد صادق تاج) و دو روایت با عنوان حکایت عجیب و روایت غریب است.
خاتمه در نقل سخنان امیرمؤمنان (ع) شامل برخی از خطبه‌ها و نامه‌ها آن حضرت است. شامل ۲۶ روایت (چاپ علامه محمودی) و ۲۴ روایت (چاپ سید عبدالمحسن سراوی و شیخ محمد صادق تاج) می‌‌باشد.
سمط دیگر (جلد دوم) کتاب شامل روایاتی است که از رسول خدا (ص) در فضائل عترت حضرتش نقل شده، آنانکه برگزیده خدا هستند. این روایات فضائل درباره امیرمؤمنان، حضرت فاطمه زهرا و دیگر ائمه هستند که آخرینشان حضرت مهدی (ع) است. شایان ذکر است که از امام سوم به بعد، تنها نام امام رضا و امام زمان (ع) اختصاصاً آمده و نویسنده درباره دیگر ائمه به ذکر احادیثی کلی، بسنده کرده است.
این سمط نیز دارای مقدمه و ابواب و خاتمه‌ای کوتاه است.
نویسنده در مقدمه سمط دوم ضمن برشماری برخی از صفات و ویژگی‌های اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، بخش دوم کتابش را معرفی کرده و آن را شامل ۷۲ باب دانسته که همه احادیثی‌اند که از «سید الثقلین» در فضائل مرتضی و بتول و حسنین و اهل کرامت و تقوا... صادر شده است. خاتمه این سمط شامل تاریخ فراغت از تألیف کتاب (رجب ۷۱۶) و دعا و شکر نویسنده است.
سمط دوم در چاپ‌های موجود شامل ۶۱ باب و ۲۳۹ روایت (چاپ علامه محمودی) و ۵۸ باب و ۲۲۰ روایت (چاپ سید عبدالمحسن سراوی و شیخ محمد صادق تاج) است.
شیوۀ مؤلف در نقل روایات مسندگونه و نقل با سلسله اسناد و بیان جزئیات ریز روایات است، حتی زمان و مکان استماع و یا قرائت حدیث را نیز باز گفته است.
اگر چه نویسنده کتاب سنی است اما بیشتر احادیثی که نقل کرده با عقاید شیعیان سازگار و همخوان است و تفاوتی با عقاید شیعیان دربارۀ امامان ندارد؛ چنانکه در مقدمه کتاب از امام علی (ع) با واژه‌هایی مانند «وصی» و «اسدالله غالب» یاد میکند و ختم ولایت را با نواده صالح آن حضرت، حجت قائم می‌داند.
در میان مشایخ و اسانید این کتاب، هم دانشمندان سنی و هم عالمان شیعی وجود دارد. از علمای شیعه می‌‌توان این دو تن را نام برد: شاذان بن جبرئیل قمی که نام او حدود ۶۰ مورد تکرار شده و نام شیخ صدوق در ۳۳ روایت آمده است.
گفتنی است که اگر چه بسیاری از روایات این کتاب مطابق و موافق عقاید شیعیان است اما روایاتی نیز نقل شده است که با دیدگاه شیعه همخوانی ندارد؛ مثلا روایتی درباره عدم ایمان ابوطالب آمده و یا درباره صحابه احادیثی نقل شده که حاکی از تمجید رسول خدا (ص) از عده‌ای از صحابه است که در دیدگاه شیعیان منزلتی ندارند.
برخی نکات تاریخی نیز آمده است که باعث شده برخی از اهل سنت نتوانند نویسنده را برتابند. از آن جمله است:
بیان برخی از مصائب حضرت زهرا (س)، اعتقاد به عید بودن روز غدیر خم، بیان عصمت ائمه (ع)، بیان حدیث لوح جابر و بیان نام ائمه اهل بیت (ع) و بیان فضیلت زیارت ائمه (ع) و بیان زیات جامعه کبیره.
کتاب فرائد السمطین در دسترس همه دانشمندان شیعه نبوده و تعداد اندکی از علمای شیعه بدان دسترسی داشته‌اند. از آرزوهای علامه امینی، دستیابی به نسخه‌ای از این کتاب بوده است. علامه مجلسی به طور محدود از آن نقل میکند و علامه بحرانی به این کتاب توجه داشته است» [۲]
فهرست کتاب
در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.
دربارهٔ پدیدآورنده
