مسئولیت اخلاقی در قرآن و حدیث (کتاب)

مسئولیت اخلاقی در قرآن و حدیث شرایط، قلمرو و مراتب
زبان	فارسی
نویسنده	سعید محمدپور
موضوع	اخلاق در قرآن، اخلاق در حدیث
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات بوستان کتاب
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۹۹ ش
تعداد صفحه	۲۴۰
شابک	۹۷۸۹۶۴۰۹۲۰۶۴۰
شماره ملی	‏‫

مسئولیت اخلاقی در قرآن و حدیث: شرایط، قلمرو و مراتب، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مباحثی در مورد اخلاق می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر سعید محمدپور است و انتشارات بوستان کتاب انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «مسئولیت اخلاقی و برجسته‌سازی آن، از عوامل انتظام و هم‌گرایی اجتماعی، انسجام دینی و بشری است و مسیری برای هم‌سطح‌سازی طبقات اجتماعی به شمار می‌رود که در کانون توجه قرآن و احادیث نیز بوده است. پرسش از مسئولیت‌های اخلاقی انسان در برابر خداوند، خویشتن، دیگران، طبیعت و موجودات دیگر مشغولیت اساسی این کتاب است؛ چنان‌که با طرح مباحث تحلیلی با نظر به متن قرآن، به پرسش‌هایی چون انسان بر چه اساسی مسئول قلمداد می‌شود؟، شرایط مسئول‌بودن چیست؟، محدودۀ مسئولیت اخلاقی انسان تا کجاست؟»پاسخ می‌دهد».

فهرست کتاب

فصل اول: مبانی نظری مسئولیت اخلاقی

• مبانی معرفت‌شناختی مسئولیت اخلاقی

1. وحی
2. عقل
3. حس

• مبانی هستی‌شناختی مسئولیت اخلاقی

1. حاکمیت مطلق الهی و مسئول بودن انسان
2. خالقیت و مالکیت خداوند و مسئولیت انسان

• مبانی انسان‌شناختی مسئولیت اخلاقی

1. مخلوق و مملوک بودن انسان
2. اراده آزاد انسان و مسئولیت او
3. ویژگی عقلانی انسان

• نتیجه‌گیری

فصل دوم: شرایط مسئولیت اخلاقی

• علم و آگاهی

1. رابطه علم و آگاهی با مسئولیت اخلاقی
2. موانع شناخت مسئولیت
   1. هوای نفس
   2. رسوبات فکری و تقلید نابخردانه
   3. خودپسندی و تکبر
   4. تعصب و لجاجت

• قدرت و توانایی

1. شناخت قدرت
2. رابطه قدرت با مسئولیت اخلاقی

• اختیار

1. شناخت اختیار
2. رابطه اختیار با مسئولیت اخلاقی
3. اثبات اختیار در قرآن
   1. اختیاری بودن ایمان و کفر
   2. فرستادن انبیا و کتاب‌های آسمانی
   3. عهد و میثاق گرفتن از انسان
   4. امتحان و ابتلای انسان
   5. پیامدهای اعمال بشر

• شبهه‌های جبر و اختیار

1. جبر فلسفی
2. جبر طبیعی
3. جبر کلامی
4. علم مطلق الهی و جبرگرایی
5. قدرت مطلق الهی و جبرگرایی
6. قضا و قدر الهی و جبرگرایی

فصل سوم: قلمرو مسئولیت اخلاقی

• مسئولیت در برابر خدا

1. شناخت خدا
2. ایمان
3. تقوا

• مسئولیت در برابر خود

1. خودشناسی یا معرفت نفس
2. پاسداشت کرامت انسانی و عزت نفس
3. شکوفاکردن گرایش‌های فطری
4. جهاد با نفس

• مسئولیت در برابر دیگران

1. والدین
   1. احسان و نیکی به والدین
   2. احترام و تکریم
   3. اطاعت
2. همسر
   1. مسئولیت‌های اخلاقی مشترک بین زوجین
      1. مهرورزی و محبت
      2. خوش‌اخلاقی و خوش‌رفتاری
      3. احترام و اکرام کردن
      4. رازداری
      5. مدارا و گذشت
   2. مسئولیت‌های ویژۀ مرد
      1. سرپرستی خانواده
      2. غیرت ورزیدن
   3. مسئولیت‌های ویژۀ زن
      1. قبول سرپرستی شوهر
      2. امانت‌داری در غیاب شوهر
      3. به تکلف‌نینداختن همسر
3. فرزند
   1. محبت و مهرورزی
   2. مراعات عدالت میان فرزندان
   3. آموزش «نحوۀ تعامل با مردم» به فرزندان
   4. احترام و اکرام فرزندان
   5. ارتقای سطح معرفت دینی فرزندان
      1. قرائت اذان و اقامه در گوش نوزاد
      2. آموزش مبانی اعتقادی به فرزندان
      3. آموزش قرآن و فرایض دینی به فرزندان
   6. تعلیم خواندن و نوشتن به فرزندان
4. خویشاوندان
   1. تعریف رحم، صله رحم و قطع رحم
   2. اهمیت صله رحم در آیات و روایات
   3. آثار صله رحم از نظر آیات و روایات
5. ایتام
   1. پناه دادن به یتیم
   2. نیکی کردن به یتیم
   3. اظهار دوستی و مهربانی به یتیم
   4. کمک‌های مادی و نقدی به یتیم
6. همسایگان
   1. نیکی کردن به همسایه
   2. حفظ اسرار همسایه
   3. صبر بر آزار همسایه
   4. رسیدگی به مشکلات همسایه
7. مسلمانان و مؤمنان
   1. اهتمام و توجه به امور و حوایج مسلمین و مؤمنین
   2. مشارکت و هم‌بستگی اجتماعی
   3. امر به معروف و نهی از منکر
   4. احترام مؤمن و عدم تعرض به وی
   5. مهرورزی و اظهار دوستی به مؤمن
8. غیر مسلمانان
   1. مهرورزی و برخورد نیک با مردم
   2. رعایت اصول اخلاقی در رویارویی با مردم
   3. اصلاح میان مردم

• مسئولیت در برابر دیگر موجودات و محیط زیست

1. مسئولیت در برابر حیوانات و موجودات زنده
   1. آزار و اذیت نکردن حیوانات و موجودات زنده
   2. حبس نکردن حیوانات و موجودات زنده
   3. ضربه نزدن به حیوانات خصوصاً بر چهرۀ آنها
   4. به جان هم نینداختن حیوانات و موجودات زنده
   5. تیراندازی نکردن به حیوانات و موجودات زنده به قصد سرگرمی
   6. آزار زیاد نرساندن به حیوانات و موجودات زنده هنگام ذبح آنها
   7. نیکی کردن و احترام گذاشتن به حیوانات و موجودات زنده
   8. توجه به تغذیه حیوانات و موجودات زنده
   9. توجه به بهداشت و استراحت حیوانات و موجودات زنده
   10. احترام به حیوانات و موجودات زنده
2. مسئولیت در برابر محیط زیست
   1. مسئولیت اخلاقی در برابر آب‌ها
      1. آلوده نکردن آب‌ها
      2. جلوگیری از اسراف و هدر رفتن آب‌ها
   2. مسئولیت اخلاقی در برابر درختان
      1. کاشتن درخت
      2. آلوده نکردن زیر درختان
   3. مسئولیت در برابر راه‌ها
      1. نظافت کردن و پاکیزه نگه داشتن راه‌ها
      2. سد معبر نکردن

• نتیجه‌گیری

فصل چهارم: مراتب مسئولیت اخلاقی

• عمل اخلاقی

1. انجام دادن عمل اخلاقی در زمان خاص
2. تکرار عمل ناپسند
3. خشنودی از ارتکاب عمل ناپسند
4. ارتکاب علنی عمل ناپسند
5. کوچک پنداشتن عمل ناپسند

• عامل اخلاقی

1. موقعیت اجتماعی
2. علم و آگاهی
3. تعقل و خردورزی

• مخاطب اخلاقی
• نتیجه‌گیری
• کتاب‌نامه

دربارهٔ پدیدآورنده

در مورد پدیدآورنده اطلاعاتی در دست نیست.

پیوند به بیرون

• شبکه جامع کتاب گیسوم