مفهوم لغوی و اصطلاحی نیابت چیست؟ (پرسش)
| مفهوم لغوی و اصطلاحی نیابت چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت صغری / نیابت خاصه (سفیران امام مهدی) |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
مفهوم لغوی و اصطلاحی نیابت چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمینرحیم لطیفی، در کتاب «پرسمان نیابت» در این‌باره گفته است:
«نیابت به کسر نون اسم مصدر و حاصلِ کار نایب و مؤنث آن النائبه است، مانند توبه که حاصل کار توبه‌کننده (تائب) است. و نایب اسم مشتق از "النوبه" و از ریشه لغوی ناب، ینوب، نوباً به معنی نزدیک شدن، برگشتنِ پی هم و تکراری است، جمع آن نواب است، از جانب او نایب شد یعنی جانشین او شد و جای او به کار گماریده شد؛ فردی بجای دیگری و با اجازه او اقدام و تصرفی کند که اقدام فرد اصلی محسوب شود؛ فرد اصلی منوب عنه و اقدام کننده نائب نامیده می‌شود[۱].
در اصطلاح علوم اجتماعی نایب و نواب (Representation) کس یا کسانی است که منتخب و نماینده مردم‌اند در قانون‌گذاری یا حفظ حقوق آنان[۲]. در اصطلاح فقهی که بیشتر در کتاب الحج مطرح است به معنی جانشین، قائم مقام شدن کسی به جای کسی دیگر است که با معنی لغوی کاملا مطابق است "النَّائِبُ: مَن قام مَقام غيره فى أَمرٍ أَو عَمَل" و "منوب عنه" یعنی کسی که برای کار خود نایب گرفته و "نیابت" یعنی جانشینی کردن و انجام اموری که در آن نایب شده است. و از آنجا که چنین شخصی نزد منوب عنه مراجعه می‌کند و به او نزدیک است وی را نایب خوانند[۳].
در اصطلاح بحث مهدویت درباره سفرای دوران غیبت صغری به‌کار می‌رود، در آثار متأخرین و معاصرین همین شیوه به چشم می‌خورد و می‌توان ادعا کرد که، به کارگزاران خاص، آن هم در عصر غیبت صغری مفهوم نایب کاملا صادق است، چون منوب عنه (امام) دیگر مستقیم با مردم سروکار ندارند بلکه کسانی را جانشین خود برگزیده‌اند.
نیابت به نواب خاص (نایبان چهارگانه) و نواب عام (مجتهدین دارای شرایط) تقسیم می‌شود در نوشته‌های نزدیک دوران غیبت صغری به نواب خاص، سفیر و سفرا اطلاق می‌شده است[۴].
ابوالعباس احمد دینوری می‌گوید: یکی دو سال پس از ارتحال امام عسکری (ع) در راه حج به بغداد وارد شدم و تمام تلاشم جستجو از کسی بود که امام به نیابت او اشاره کرده باشد و برایم گفته شد که مردی معروف به باقطانی مدعی نیابت است و دیگری معروف به اسحاق احمر که مدعی نیابت است[۵]»[۶].
پرسش‌های وابسته
- منظور از نیابت خاصه چیست؟ (پرسش)
- مفهوم لغوی و اصطلاحی نیابت چیست؟ (پرسش)
- سفیر یعنی چه و به کدام نماینده‌های امام سفیر می‌گویند؟ (پرسش)
- نایب امام مهدی به چه کسی گفته می‌شود؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان نایب امام مهدی را در زمان غیبت شناخت؟ (پرسش)
- نواب چهارگانه امام مهدی چه کسانی بودند؟ (پرسش)
- وکلای نایبان خاص امام مهدی چه کسانی بودند؟ (پرسش)
- نیابت چهار سفیر امام مهدی چگونه اثبات میگردد؟ (پرسش)
- چه مصلحتی در وجود وکلای ناحیه مقدسه بوده است؟ (پرسش)
- چرا سفیران خاص امام مهدی از فقها و مجتهدان نبودند؟ (پرسش)
- هدف و غرض از انتخاب افرادی به عنوان نایبان خاص چه بوده است؟ (پرسش)
- وقتی که امام مهدی در غیبت طولانی است چه نیازی به نائب و نماینده دارد؟ (پرسش)
- چرا نیابت امام مهدی پس از هفتاد سال تمام شد؟ (پرسش)
- دوران نیابت خاصه چه وقت و چگونه به پایان رسید؟ (پرسش)
- در زمان غیبت از چه طریقی می‌توان با حضرت مهدی آشنا شد؟ (پرسش)
- تفاوت نواب اربعه با وکلای آنها چیست؟ (پرسش)
- وکلای نواب خاص در عصر غیبت صغرا چه کسانی هستند؟ (پرسش)
- راه شناخت نایبان واقعی امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیعیان، وکیل و نماینده امام را چگونه می‌شناختند؟ (پرسش)
- چه کسانی صلاحیت و شایستگی دریافت مقام وکالت و نیابت ائمه را داشتند؟ (پرسش)
- چرا نیابت خاصه ادامه نیافت؟ و سرنوشت شیعیان پس از پایان عصر نیابت خاص و آغاز عصر غیبت کبری به چه کسانی واگذار شده است؟ (پرسش)
- آخرین دیدار عمومی امام مهدی با شیعیان در چه تاریخی بوده است؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ج۱۴، ص ۳۷۷؛ خوری، اقرب الموارد، ج۲، ص ۱۳۵۶؛ بستانی، منجدالطلاب، ص ۸۴۷ ماده ن و ب؛ جوهری، الصحاح تاج اللغة، ۲۲۸،۱؛ معجم‌الوسیط، ابراهیم انیس و... ۹۶۱،۲.
- ↑ حسینی، فرهنگ لغات و اصطلاحات، ص ۵۴۱.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف، المعجم الفقهی، ج۶، ص ۴۱۵؛ شهرکانی، معجم المصطلحات الفقهیه، ص ۸۶.
- ↑ حکیمی، خورشید مغرب، ص ۵۵؛ اقسام نیابت و نیابت مورد بحث رجوع شود به کتاب آل عصفور، طاهرة‌الغیبة و دعوی‌السفارة، ص ۱۷۰، ۱۶۷. نائب خاص و عام اطلاق دیگری هم دارد، کسی که از طرف امام معصوم تنها برای اقامه جهاد نصب شده باشد نائب خاص است و اگر افزون بر آن برای امور دیگر هم منصوب باشد نائب عام است؛ نائب عام همان نائب الامام مجتهد جامع الشرائط در عصر غیبت است. شهرکانی، معجم المصطلحات الفقهیه، ص ۸۶.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۵۱، ص ۳۰۰؛ "فَلَمَّا وَرَدْتُ بَغْدَادَ لَمْ يَكُنْ لِي هِمَّةٌ غَيْرُ الْبَحْثِ عَمَّنْ أُشِيرَ إِلَيْهِ بِالنِّيَابَةِ، فَقِيلَ لِي: إِنَّ هَاهُنَا رَجُلًا يُعْرَفُ بِالْبَاقِطَانِيِّ يَدَّعِي بِالنِّيَابَةِ، وَ آخَرَ يُعْرَفُ بِإِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ يَدَّعِي بِالنِّيَابَةِ..." نائب خاص و عام اطلاق دیگری هم دارد، کسی که از طرف امام معصوم تنها برای اقامه جهاد نصب شده باشد نائب خاص است و اگر افزون بر آن برای امور دیگر هم منصوب باشد نائب عام است؛ نائب عام همان نائب الامام مجتهد جامع الشرائط در عصر غیبت است. شهرکانی، معجم المصطلحات الفقهیه، ص ۸۶.
- ↑ لطیفی ، رحیم، پرسمان نیابت، ص۱۹-۲۲.