ویژگی پیامبر در جامعه‌شناسی اسلامی

شجاعت و پایمردی در مقام ایفای رسالت

قرآن کریم در بیان اوصاف پیامبران الهی، آنان را قهرمانان مبارزه با ظلم معرفی کرده است. سیره آنان نیز بر این پایه استوار بود که در اظهار حق، ابلاغ رسالت الهی، دعوت انسان‌ها به ایمان و بندگی، رهایی دادن آنها از شرک و ضلالت، مبارزه با عادات و سنن خرافی، مبارزه با ظالمان و... از هیچ کوششی فروگذار نبوده و جز در موارد خاص، تقیه را (به صورت موقت) مجاز نمی‌شمردند؛ برای نمونه، خدای تعالی از زبان حضرت نوح (ع) خطاب به قومش می‌فرماید: ﴿وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ﴾^[۱]. در برخی آیات نیز وظیفه مؤمنان راستین را در این خصوص متذکر شده است. سزاوار است مؤمنان نیز در راستای استمرار دعوت انبیا، پیشبرد هدف‌های ایشان، پایبندی به الزام‌های اجتماعی حیات مؤمنانه، ادای وظایف و تأمین انتظارات از هیچ کوششی فروگذار نکرده و از هیچ ملامتی نهراسند. ایزوتسو در توضیح خصیصه شجاعت در اسلام و جاهلیت معتقد است اسلام در مورد این فضیلت نیز همانند سخاوت و بخشندگی، همه عوامل و عناصر افراطی را قطع کرد، و آن را به صورت یک فضیلت نوعی اسلامی بیرون آورد. در دوران شرک و جاهلیت، صرفاً به سبب ابراز شجاعت بود که کسی از خود شجاعت نشان می‌داد. به اعتقاد وی این انگیزش در اسلام، بی‌آنکه ذره‌ای از قدرت و قوت آن کاسته شود، استحاله شد، و به صورتی دیگر در آمد. به گونه‌ای که دیگر آن میل سرکش و کور نبود، بلکه شجاعتی بود منضبط، شریف و با هدفی متعالی در خدمت دین حق، یعنی شجاعت در راه خدا^[۲].

آنچه از این اصل به عنوان مکمل اصل فوق مبنی بر لزوم تبلیغ و ترویج همگانی فرهنگ و معارف دینی استنباط می‌شود اینکه مؤمنان متعهد به اقتضای پیمان ولایی خویش، باید با اقتدا به آموزگاران بزرگ الهی و طلایه‌داران فضیلت و نیکی، در راستای دعوت و ابلاغ پیام و اکمال و اتمام رسالت الهی ایشان مجدانه بکوشند.^[۳]

آیات قرآنی مرتبط

عدم ترس از دیگران در ابلاغ رسالت الهی، ویژگی مؤمنان راستین: ﴿الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا﴾^[۴].
برحذر داشتن مؤمنان از ترس از غیر خدا: ﴿...فَلَا تَخْشَوُا النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا﴾^[۵].
ترغیب به شجاعت در رویارویی با کفار: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا زَحْفًا فَلَا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبَارَ﴾^[۶].^[۷]

منابع

شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم

پانویس

↑ «اما من شما را قومی می‌بینم که نادانی می‌ورزید» سوره هود، آیه ۲۹.
↑ توشیهیکو ایزوتسو، مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن، ص۱۰۴.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۳۵۷.
↑ «همان کسانی که پیام‌های خداوند را می‌رسانند و از او می‌ترسند و از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند و حسابرسی را خداوند بسنده است» سوره احزاب، آیه ۳۹.
↑ «...پس از مردم نهراسید و از من بهراسید و آیات مرا ارزان مفروشید» سوره مائده، آیه ۴۴.
↑ «ای مؤمنان! چون با انبوه کافران رویاروی شدید از آنان واپس مگریزید!» سوره انفال، آیه ۱۵.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۳۵۷.

[1] «اما من شما را قومی می‌بینم که نادانی می‌ورزید» سوره هود، آیه ۲۹.

[2] توشیهیکو ایزوتسو، مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن، ص۱۰۴.

[3] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۳۵۷.

[4] «همان کسانی که پیام‌های خداوند را می‌رسانند و از او می‌ترسند و از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند و حسابرسی را خداوند بسنده است» سوره احزاب، آیه ۳۹.

[5] «...پس از مردم نهراسید و از من بهراسید و آیات مرا ارزان مفروشید» سوره مائده، آیه ۴۴.

[6] «ای مؤمنان! چون با انبوه کافران رویاروی شدید از آنان واپس مگریزید!» سوره انفال، آیه ۱۵.

[7] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص ۳۵۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]