ایثار در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۴۲

ایثار از بارزترین مفاهیم و درس‌های عاشورا، ایثار است. ایثار یعنی فداکاری و دیگری را بر خود مقدم داشتن و جان و مال خود را فدای چیزی برتر از خویش کردن.

مقدمه

در کربلا، فداکردن جان در راه دین، فدا کردن خود در راه امام حسین (ع)، به خاطر حسین، تشنه جان دادن و...دیده می‌شود. امام حسین جان خود را فدای دین می‌کند، اصحاب او، تا زنده‌اند، نمی‌گذارند کسی از بنی هاشم به میدان رود، تا بنی هاشم زنده‌اند، آسیبی به حسین (ع) نمی‌رسد. شب عاشورا که امام، بیعت را از آنان بر می‌دارد که جان خویش را نجات دهند، یکایک برخاسته، اعلام فداکاری می‌کنند و می‌گویند: زندگی پس از تو رانمی‌خواهیم و خود را فدای تو می‌کنیم^[۱].

وقتی مسلم بن عوسجه بر زمین می‌افتد، درآخرین لحظات به حبیب بن مظاهر وصیت می‌کند که تا زنده‌ای مبادا دست از یاری حسین برداری، جانت را فدای او کن^[۲].

برخی از یاران امام حسین، هنگام نماز ظهر، جان خویش را سپر تیرهای دشمن می‌کنند و امام نماز می‌خواند. عباس بالب تشنه وارد فرات می‌شود و چون می‌خواهد آب بنوشد، یاد لب‌های تشنه حسین و اطفال افتاده، آب نمی‌نوشد و به خویش نهیب می‌زند که آیا آب بنوشی، در حالی که حسین (ع) تشنه و در آستانه مرگ است؟^[۳].

زینب، برای نجات جان امام سجاد (ع)، خویش را به خیمه آتش گرفته می‌زند. وقتی همه در مجلس یزید، فرمان می‌دهند که امام سجاد (ع) را بکشند، زینب جان خویش را سپر بلا قرار می‌دهد و ده‌ها صحنه دیگر که هر کدام زیباتر از دیگری الفبای ایثار را به آزادگان می‌آموزد. این که کسی حاضر باشد جان خویش را فدای جان دیگری و فدای مکتب کند، نشانه ایمان والا به آخرت و بهشت و پاداش الهی است.

امام حسین نیز در آغاز حرکت به کربلا، فرمود هر که آماده است جان خویش را در راه ما نثار و ایثار کند، با ما حرکت کند: من کان باذلا فینا مهجته...فلیرحل معنا همین فرهنگ بود که نوجوانی چون حضرت قاسم را وامی‌داشت که روز عاشورا خطاب به امام حسین (ع) بگوید: روحي لروحك الفداء، و نفسي لنفسك الوقاء^[۴].

در زیارت عاشورا نیز به صفت ایثار یاران حسین تصریح شده است: «ِ الَّذِينَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلَامُ »^[۵].^[۶]

ایثار

در صحنه عاشورا نخستین ایثارگر خود حضرت بود که حاضر شد جان خود را فدای دین خدا کند و رضای او را بر همه چیز برگزیند، اصحاب آن حضرت نیز هر کدام ایثارگرانه جان خویش را فدای امام خویش کردند. اظهارهای یاران امام در شب عاشورا مشهور است، یک به یک برخاستند و آمادگی خود را برای جانبازی و ایثار خود در راه امام (ع) اظهار کردند؛ به عنوان نمونه، به این سخن «مسلم بن عوسجه» اشاره می‌کنیم که به امام (ع) فرمود: «هرگز از تو جدا نخواهم شد، اگر سلاحی برای جنگ با آنان نداشته باشم با سنگ با آنان خواهم جنگید تا همراه تو به شهادت برسم»^[۷].

حضرت زینب (س) عصر عاشورا هنگام حمله سپاه کوفه به خیمه‌ها، چون دید شمر با شمشیر آخته قصد کشتن امام سجاد (ع) را دارد، فرمود: کشته نخواهد شد، مگر آن‌که من فدای او شوم»^[۸].

جلوه بارز ایثار در واقعه عاشورا حضرت ابوالفضل (ع) بود؛ علاوه بر آن‌که امان‌نامه ابن زیاد را رد کرد و شب عاشورا نیز اظهار کرد: «هرگز از تو دست نخواهم کشید خدا نیاورد زندگی پس از تو را»^[۹]. روز عاشورا نیز وقتی با لب تشنه وارد شریعه فرات شد، با یادآوری کام تشنه امام حسین (ع) ایثارگری و فداکاری به او اجازه نوشیدن آب نداد و با لب تشنه به شهادت رسید. و نمونه‌های بسیار زیاد دیگر که این مختصر، گنجایش بیان تمام آنها را ندارد^[۱۰].

منابع

غیوری، سید مجتبی، مقاله «امام حسین و تربیت دینی»، فرهنگ عاشورایی ج۷

پانویس

↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص ۱۰۰
↑ بحار الانوار، ج ۴۵،ص ۲۰
↑ بحار الانوار، ج ۴۵،ص ۴۱
↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص ۴۶۷
↑ «آنان که از جان و خون خویش در راه حسین گذشتند» بحار الانوار، ج ۹۸،ص ۲۹۳ و ۲۹۶، مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا
↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص۷۰.
↑ الارشاد، ج۳، ص۹۲.
↑ مسند الامام الشهید، ج۲، ص۲۰۱.
↑ مسند الامام الشهید، ج۱، ص۵۱۵؛ الارشاد، ج۲، ص۹۱.
↑ غیوری، سید مجتبی، مقاله «امام حسین و تربیت دینی»، فرهنگ عاشورایی ج۷ ص ۶۴.

[1] موسوعة کلمات الامام الحسین، ص ۱۰۰

[2] بحار الانوار، ج ۴۵،ص ۲۰

[3] بحار الانوار، ج ۴۵،ص ۴۱

[4] موسوعة کلمات الامام الحسین، ص ۴۶۷

[5] «آنان که از جان و خون خویش در راه حسین گذشتند» بحار الانوار، ج ۹۸،ص ۲۹۳ و ۲۹۶، مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا

[6] ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص۷۰.

[7] الارشاد، ج۳، ص۹۲.

[8] مسند الامام الشهید، ج۲، ص۲۰۱.

[9] مسند الامام الشهید، ج۱، ص۵۱۵؛ الارشاد، ج۲، ص۹۱.

[10] غیوری، سید مجتبی، مقاله «امام حسین و تربیت دینی»، فرهنگ عاشورایی ج۷ ص ۶۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{مدخل مرتبط
+| موضوع مرتبط = ایثار
+| عنوان مدخل  = ایثار
+| مداخل مرتبط = [[ایثار در قرآن]] - [[ایثار در حدیث]] - [[ایثار در معارف و سیره حسینی]] - [[ایثار در معارف و سیره نبوی]] - [[ایثار در معارف و سیره فاطمی]] - [[ایثار در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[ایثار در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
-{{امامت}}
+'''ایثار''' از بارزترین مفاهیم و درس‌های [[عاشورا]]، [[ایثار]] است. [[ایثار]] یعنی فداکاری و دیگری را بر خود مقدم داشتن و [[جان]] و [[مال]] خود را فدای چیزی [[برتر]] از خویش کردن.
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[ایثار]]''' است. "'''[[ایثار]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[ایثار در قرآن]] - [[ایثار در حدیث]] - [[ایثار در کلام اسلامی]]| - [[ایثار در معارف و سیره حسینی]]</div>
-<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[ایثار (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-'''[[ایثار]]''' از بارزترین مفاهیم و درس‌های [[عاشورا]]، [[ایثار]] است. [[ایثار]] یعنی [[فداکاری]] و [[دیگری را بر خود مقدم داشتن]] و [[جان]] و [[مال]] خود را فدای چیزی [[برتر]] از خویش کردن<ref>ر. ک. [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۷۰.</ref>.
+== مقدمه ==
+در [[کربلا]]، فداکردن [[جان]] در راه [[دین]]، [[فدا]] کردن خود در راه [[امام حسین]] {{ع}}، به خاطر [[حسین]]، [[تشنه]] [[جان]] دادن و...دیده می‌شود. [[امام حسین]] [[جان]] خود را فدای [[دین]] می‌کند، [[اصحاب]] او، تا زنده‌اند، نمی‌گذارند کسی از [[بنی هاشم]] به میدان رود، تا [[بنی هاشم]] زنده‌اند، آسیبی به [[امام حسین|حسین]] {{ع}} نمی‌رسد. [[شب]] [[عاشورا]] که [[امام]]، [[بیعت]] را از آنان بر می‌دارد که [[جان]] خویش را [[نجات]] دهند، یکایک برخاسته، اعلام [[فداکاری]] می‌کنند و می‌گویند: [[زندگی]] پس از تو رانمی‌خواهیم و خود را فدای تو می‌کنیم<ref> موسوعة کلمات الامام الحسین، ص ۱۰۰</ref>.
-==مقدمه==
+وقتی [[مسلم بن عوسجه]] بر [[زمین]] می‌افتد، درآخرین لحظات به [[حبیب بن مظاهر]] [[وصیت]] می‌کند که تا زنده‌ای مبادا دست از [[یاری]] [[امام حسین|حسین]] برداری، جانت را فدای او کن<ref>بحار الانوار، ج ۴۵،ص ۲۰</ref>.
-*در [[کربلا]]، فداکردن [[جان]] در راه [[دین]]، [[فدا]] کردن خود در راه [[امام حسین]]{{ع}}، به خاطر [[حسین]]، [[تشنه]] [[جان]] دادن و...دیده می‌شود. [[امام حسین]] [[جان]] خود را فدای [[دین]] می‌کند، [[اصحاب]] او، تا زنده‌اند، نمی‌گذارند کسی از [[بنی هاشم]] به میدان رود، تا [[بنی هاشم]] زنده‌اند، آسیبی به [[امام حسین|حسین]]{{ع}} نمی‌رسد. [[شب]] [[عاشورا]] که [[امام]]، [[بیعت]] را از آنان بر می‌دارد که [[جان]] خویش را [[نجات]] دهند، یکایک برخاسته، اعلام [[فداکاری]] می‌کنند و می‌گویند: [[زندگی]] پس از تو رانمی‌خواهیم و خود را فدای تو می‌کنیم<ref> موسوعة کلمات الامام الحسین، ص ۱۰۰</ref>.
-*وقتی [[مسلم بن عوسجه]] بر [[زمین]] می‌افتد، درآخرین لحظات به [[حبیب بن مظاهر]] [[وصیت]] می‌کند که تا زنده‌ای مبادا دست از [[یاری]] [[امام حسین|حسین]] برداری، جانت را فدای او کن<ref>بحار الانوار،ج ۴۵،ص ۲۰</ref>.
-*برخی از [[یاران]] [[امام حسین]]، هنگام [[نماز ظهر]]، [[جان]] خویش را سپر تیرهای [[دشمن]] می‌کنند و [[امام]] [[نماز]] می‌خواند. [[عباس]] بالب [[تشنه]] وارد [[فرات]] می‌شود و چون می‌خواهد [[آب]] بنوشد، یاد لب‌های [[تشنه]] [[امام حسین|حسین]] و اطفال افتاده، [[آب]] نمی‌نوشد و به خویش نهیب می‌زند که آیا [[آب]] بنوشی، در حالی که [[امام حسین|حسین]]{{ع}} [[تشنه]] و در آستانه [[مرگ]] است؟<ref>بحار الانوار،ج ۴۵،ص ۴۱</ref>.
-* [[حضرت زینب|زینب]]، برای [[نجات]] [[جان]] [[امام سجاد]]{{ع}}، خویش را به [[خیمه]] [[آتش]] گرفته می‌زند. وقتی همه در مجلس [[یزید]]، [[فرمان]] می‌دهند که [[امام سجاد]]{{ع}} را بکشند، [[زینب]] [[جان]] خویش را سپر [[بلا]] قرار می‌دهد و ده‌ها صحنه دیگر که هر کدام زیباتر از دیگری الفبای [[ایثار]] را به آزادگان می‌آموزد. این که کسی حاضر باشد [[جان]] خویش را فدای [[جان]] دیگری و فدای [[مکتب]] کند، نشانه [[ایمان]] والا به [[آخرت]] و [[بهشت]] و [[پاداش الهی]] است.
-* [[امام حسین]] نیز در آغاز حرکت به [[کربلا]]، فرمود هر که آماده است [[جان]] خویش را در راه ما نثار و [[ایثار]] کند، با ما حرکت کند: {{عربی|من کان باذلا فینا مهجته...فلیرحل معنا}} همین [[فرهنگ]] بود که [[نوجوانی]] چون [[حضرت قاسم]] را وامی‌داشت که روز [[عاشورا]] خطاب به [[امام حسین]]{{ع}} بگوید: {{عربی|روحي لروحك الفداء، و نفسي لنفسك الوقاء}}<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین،ص ۴۶۷</ref>.
-*در [[زیارت عاشورا]] نیز به صفت [[ایثار]] [[یاران]] [[امام حسین|حسین]] تصریح شده است: {{متن حدیث|ِ الَّذِينَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلَامُ }}<ref>«آنان که از جان و خون خویش در راه حسین گذشتند» بحار الانوار، ج ۹۸،ص ۲۹۳ و ۲۹۶، مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا</ref><ref>ر. ک. [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۷۰.</ref>.
-==[[ایثار]]==
+برخی از [[یاران]] [[امام حسین]]، هنگام [[نماز ظهر]]، [[جان]] خویش را سپر تیرهای [[دشمن]] می‌کنند و [[امام]] [[نماز]] می‌خواند. [[عباس]] بالب [[تشنه]] وارد [[فرات]] می‌شود و چون می‌خواهد [[آب]] بنوشد، یاد لب‌های [[تشنه]] [[امام حسین|حسین]] و اطفال افتاده، [[آب]] نمی‌نوشد و به خویش نهیب می‌زند که آیا [[آب]] بنوشی، در حالی که [[امام حسین|حسین]] {{ع}} [[تشنه]] و در آستانه [[مرگ]] است؟<ref>بحار الانوار، ج ۴۵،ص ۴۱</ref>.
+[[حضرت زینب|زینب]]، برای [[نجات]] [[جان]] [[امام سجاد]] {{ع}}، خویش را به [[خیمه]] [[آتش]] گرفته می‌زند. وقتی همه در مجلس [[یزید]]، [[فرمان]] می‌دهند که [[امام سجاد]] {{ع}} را بکشند، [[زینب]] [[جان]] خویش را سپر [[بلا]] قرار می‌دهد و ده‌ها صحنه دیگر که هر کدام زیباتر از دیگری الفبای [[ایثار]] را به آزادگان می‌آموزد. این که کسی حاضر باشد [[جان]] خویش را فدای [[جان]] دیگری و فدای [[مکتب]] کند، نشانه [[ایمان]] والا به [[آخرت]] و [[بهشت]] و [[پاداش الهی]] است.
+[[امام حسین]] نیز در آغاز حرکت به [[کربلا]]، فرمود هر که آماده است [[جان]] خویش را در راه ما نثار و [[ایثار]] کند، با ما حرکت کند: {{عربی|من کان باذلا فینا مهجته...فلیرحل معنا}} همین [[فرهنگ]] بود که [[نوجوانی]] چون [[حضرت قاسم]] را وامی‌داشت که روز [[عاشورا]] خطاب به [[امام حسین]] {{ع}} بگوید: {{عربی|روحي لروحك الفداء، و نفسي لنفسك الوقاء}}<ref>موسوعة کلمات الامام الحسین، ص ۴۶۷</ref>.
+در [[زیارت عاشورا]] نیز به صفت [[ایثار]] [[یاران]] [[امام حسین|حسین]] تصریح شده است: {{متن حدیث|ِ الَّذِينَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلَامُ }}<ref>«آنان که از جان و خون خویش در راه حسین گذشتند» بحار الانوار، ج ۹۸،ص ۲۹۳ و ۲۹۶، مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص۷۰.</ref>
+== [[ایثار]] ==
 در صحنه عاشورا نخستین ایثارگر خود [[حضرت]] بود که حاضر شد [[جان]] خود را فدای [[دین خدا]] کند و رضای او را بر همه چیز برگزیند، [[اصحاب]] آن حضرت نیز هر کدام ایثارگرانه جان خویش را فدای [[امام]] خویش کردند.
-اظهارهای [[یاران امام]] در [[شب عاشورا]] مشهور است، یک به یک برخاستند و [[آمادگی]] خود را برای جانبازی و ایثار خود در راه امام{{ع}} اظهار کردند؛ به عنوان نمونه، به این سخن «[[مسلم بن عوسجه]]» اشاره می‌کنیم که به امام{{ع}} فرمود:
+اظهارهای [[یاران امام]] در [[شب عاشورا]] مشهور است، یک به یک برخاستند و [[آمادگی]] خود را برای جانبازی و ایثار خود در راه امام {{ع}} اظهار کردند؛ به عنوان نمونه، به این سخن «[[مسلم بن عوسجه]]» اشاره می‌کنیم که به امام {{ع}} فرمود:
 «هرگز از تو جدا نخواهم شد، اگر سلاحی برای [[جنگ]] با آنان نداشته باشم با سنگ با آنان خواهم جنگید تا همراه تو به [[شهادت]] برسم»<ref>الارشاد، ج۳، ص۹۲.</ref>.
-[[حضرت زینب]]{{س}} [[عصر عاشورا]] هنگام [[حمله]] [[سپاه کوفه]] به خیمه‌ها، چون دید [[شمر]] با [[شمشیر]] آخته قصد [[کشتن امام سجاد]]{{ع}} را دارد، فرمود: کشته نخواهد شد، مگر آن‌که من فدای او شوم»<ref>مسند الامام الشهید، ج۲، ص۲۰۱.</ref>.
-جلوه بارز ایثار در [[واقعه عاشورا]] [[حضرت ابوالفضل]]{{ع}} بود؛ علاوه بر آن‌که [[امان‌نامه]] [[ابن زیاد]] را رد کرد و شب عاشورا نیز اظهار کرد:
+[[حضرت زینب]] {{س}} [[عصر عاشورا]] هنگام [[حمله]] [[سپاه کوفه]] به خیمه‌ها، چون دید [[شمر]] با [[شمشیر]] آخته قصد [[کشتن امام سجاد]] {{ع}} را دارد، فرمود: کشته نخواهد شد، مگر آن‌که من فدای او شوم»<ref>مسند الامام الشهید، ج۲، ص۲۰۱.</ref>.
+جلوه بارز ایثار در [[واقعه عاشورا]] [[حضرت ابوالفضل]] {{ع}} بود؛ علاوه بر آن‌که [[امان‌نامه]] [[ابن زیاد]] را رد کرد و شب عاشورا نیز اظهار کرد:
 «هرگز از تو دست نخواهم کشید [[خدا]] نیاورد [[زندگی]] پس از تو را»<ref>مسند الامام الشهید، ج۱، ص۵۱۵؛ الارشاد، ج۲، ص۹۱.</ref>.
-[[روز عاشورا]] نیز وقتی با [[لب تشنه]] وارد [[شریعه]] [[فرات]] شد، با یادآوری کام [[تشنه]] [[امام حسین]]{{ع}} [[ایثارگری]] و [[فداکاری]] به او اجازه [[نوشیدن آب]] نداد و با لب تشنه به شهادت رسید. و نمونه‌های بسیار زیاد دیگر که این مختصر، گنجایش بیان تمام آنها را ندارد.<ref>[[سید مجتبی غیوری|غیوری، سید مجتبی]]، [[امام حسین و تربیت دینی (مقاله)|مقاله «امام حسین و تربیت دینی»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۷ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۷]] ص ۶۴.</ref>
+[[روز عاشورا]] نیز وقتی با [[لب تشنه]] وارد [[شریعه]] [[فرات]] شد، با یادآوری کام [[تشنه]] [[امام حسین]] {{ع}} [[ایثارگری]] و [[فداکاری]] به او اجازه [[نوشیدن آب]] نداد و با لب تشنه به شهادت رسید. و نمونه‌های بسیار زیاد دیگر که این مختصر، گنجایش بیان تمام آنها را ندارد<ref>[[سید مجتبی غیوری|غیوری، سید مجتبی]]، [[امام حسین و تربیت دینی (مقاله)|مقاله «امام حسین و تربیت دینی»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۷ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۷]] ص ۶۴.</ref>.
-== جستارهای وابسته ==
-==منابع==
+== منابع ==
 {{منابع}}
-# [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']]
 # [[پرونده:1100818.jpg|22px]] [[سید مجتبی غیوری|غیوری، سید مجتبی]]، '''[[امام حسین و تربیت دینی (مقاله)|مقاله «امام حسین و تربیت دینی»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۷ (کتاب)|'''فرهنگ عاشورایی ج۷]]'''
 {{پایان منابع}}
-==پانویس==
+== پانویس ==
 {{پانویس}}
 [[رده:امام حسین]]
 [[رده:ایثار]]
-[[رده:مدخل]]