علم معصوم به همه زبان‌ها: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۲

در قرآن مجید آیاتی وجود دارد که آشکارا آگاهی پیامبران و برخی از بندگان خاص خدا از زبان تمام موجودات را تصدیق می‌کند. بر اساس روایات، ائمه (ع) نیز به تمام زبان‌هایی که مردم با آن سخن می‌گویند و نیز زبان سایر حیوانات واقف بوده و می‌توانند همان‌گونه و به همان لهجه و با فصاحت کامل سخن بگویند.

مقدمه

زبان "به معنای سخن گفتن"، از مهم‌ترین کنش‌های انسان و پل ارتباط انسان‌ها و انتقال خواسته‌ها و افکارشان به یکدیگر است و به همین دلیل، از رفتارهای تکرارپذیر انسان بوده و از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است^[۱].

علم انبیاء به زبان حیوانات

آیا علم به منطق الطیر یا زبان حیوانات علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟

(پرسمان علم غیب)

در قرآن مجید آیاتی وجود دارد که آشکارا آگاهی پیامبران و برخی از بندگان خاص خدا از امور پنهان از حس را تصدیق می‌کند و هیچ فرد مسلمانی که قرآن را وحی آسمانی می‌داند، پس از دقت در مفاد آنها، نمی‌تواند در این مسأله تردید داشته باشد برخی از این آیات اشاره به آشنا بودن حضرت داوود و سلیمان با زبان پرندگان و حیوانات دارد: ﴿وَ وَرِثَ سُلَيْمانُ داوُدَ وَ قالَ يا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ﴾^[۲] این آشنایی و آگاه بودن از مقصود آنان چیزی جز آگاهی از غیب نیست و یا در آیاتی دیگر به آگاه بودن حضرت سلیمان از زبان مورچگان^[۳] و یا فهمیدن زبان هدهد^[۴] اشاره شده است و خداوند اگر اراده کند می‌تواند زبان‌های مختلف را به هرکسی بیاموزد^[۵].

مسألۀ آگاهى بعضى از پیامبران از "مَنطِقُ الطَّیرِ" و سخن گفتن با پاره‌اى از حیوانات نه به عنوان یک علم ضرورى براى اداى رسالت، بلکه به عنوان علمى است که سبب کمال نبوّت می‌شود، این آگاهی از باب‌ سیطرۀ نفس ایشان بر ملکوت‌ آنها و درک مقصود آنها از راه‌ احاطۀ نفسانی‌ بر آنهاست‌. نفس‌ مؤمن‌ چنانچه‌ تقویت‌ شود و از هوی و هوس عبور کند سعه‌ و احاطه‌ای‌ پیدا می‌کند که‌ بر ملکوت‌ موجودات‌ واقف‌ می‌شود^[۶].

علم امامان به تمام زبان ها

آیا معصوم عالم به همه زبان‌ها است؟

(پرسمان علم معصوم)

بر اساس روایات، امامان (ع) به تمام زبان‌هایی که مردم با آن سخن می‌گویند واقف بوده، می‌توانند همان‌گونه و به همان لهجه و با فصاحت کامل سخن بگویند. یکی از دلایل علم ایشان به لغات گوناگون، رهبری و ولایت بر تمام انسان هاست، لذا باید به تمام زبان‌ها احاطه داشته باشد تا بتواند تکلیف خود را ادا نموده و آنان را به مقصد برساند و چه بسا ندانستن یکی از لغات از طرف ایشان در برخی موارد منجر به تعطیلی احکام شود. به عبارتی دیگر امام چون جنبۀ رهبری و زمامداری انسان‌ها را به عهده دارد، باید به تمامی زبان‌هایی که خداوند متعال به بشر به عنوان آیه‌ای از خود^[۷] عطا فرموده است، احاطه داشته باشد تا بتواند تکلیف خود را به تمام معنا ادا کرده و انسان‌ها را به سر منزل مقصود برساند. اصولاً یکی از از ویژگی‌های امام شناخت این زبان بوده است، و اگر امامی چنین علمی را نداشته باشد به عنوان امام انتخاب نمی‌شود^[۸]

مشایخ بزرگ حدیثی^[۹] و بزرگان شیعی مانند شیخ مفید در الاختصاص^[۱۰] و شیخ طوسی با توجه به روایاتی که در منابع روایی آمده است آگاهی امامان بر زبان حیوانات را قبول کرده و حتی گفته‌اند: گرچه صحبت با حیوانات از طرف عقل ثابت نمی‌شود اما وقوعش ممتنع نیست، حتی با توجه به این روایات این مسأله را از ویژگی‌های امامِ به حق می‌دانند^[۱۱].

روایات و علم معصوم به همه زبان‌ها

برخی روایاتی که براساس آنها معصوم به تمامی زبان‌ها علم دارد عبارت‌اند از:

اباصلت هروی می‌‌گوید: امام رضا (ع) با مردم با لغاتشان تکلم می‌فرمود و به خدا سوگند فصیح‌ترین مردم و عالم‌ترین ایشان به هر زبان و لغتی بود. روزی به آن حضرت عرض کردم: ای فرزند رسول خدا، تعجب می‌کنم از شناخت شما به این لغت‌ها با اختلافی که دارند، حضرت فرمود: "ای اباصلت، من حجت خدا بر مردم هستم و خداوند کسی را که به لغات مردم شناخت نداشته باشد حجت نمی‌گیرد، آیا سخن امیرالمؤمنین (ع) به تو نرسیده است: "به ما فصل‌الخطاب داده شده است"؟ آیا فصل‌الخطاب جز شناخت به لغت‌ها است؟"^[۱۲].^[۱۳]
در روایتی دیگر ابوبصیر از امام کاظم (ع) دربارۀ نشانه‌های امام سؤال می‌‌کند، امام بعد از بیان چند نشانه یکی از نشانه‌ها را علم به تمام زبان‌ها معرفی می‌‌کنند: "به هر زبانی سخن گوید. سپس حضرت فرمود: هنوز از جای خود حرکت نکرده‌ای نشانه‌ای به تو ارائه می‌دهم. راوی می‌‌گوید: طولی نکشید، مردی خراسانی وارد شد و به عربی صحبت کرد. امام به فارسی جواب او را داد. خراسانی گفت: من خیال کردم شما زبان فارسی را نمی‌دانید؛ لذا به عربی سخن گفتم. امام فرمود: اگر من این را ندانم پس فضیلت من بر تو چیست؟! یعنی از آثار فضل من علم به همه اشیاء و همه زبان‌هاست. سپس امام فرمود: کلام هیچ کس، چه انسان باشد و چه حیوان، پرنده باشد یا چرنده یا هر جانداری بر امام پوشیده نیست. اگر در کسی این نشانی‌ها نباشد امام نیست"^[۱۴].^[۱۵]
علی بن اسباط می‌‌گوید: "همراه ابوجعفر (ع) از کوفه خارج شدم. آن حضرت بر الاغی سوار بود در راه به گله‌ای از گوسفندان رسیدیم، ناگهان گوسفندی که می‌چرید گله را ترک کرد و در حالی که صدا را در گلو پیچانده بود نزد امام جواد (ع) آمد. آن حضرت به چوپان فرمود: این گوسفند از تو شکایت می‌کند که تو بر او ستم می‌کنی و همه شیر او را می‌دوشی و هنگامی که غروب به خانه می‌رود صاحبش شیری در پستان آن نمی‌بیند. اگر از این به بعد به این حیوان ظلم نکنی که هیچ وگرنه از خداوند می‌خواهم عمر تو را کوتاه کند. چوپان گفت: «أشْهَدُ أنْ لا اِلهَ إِلا اللّهُ وَ أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ وَ أنَّکَ وَصیُّهُ» پس ادامه داد از تو می‌خواهم بفرمایید از کجا این مطلب را فهمیدی؟ امام فرمود: ما خزانه دار علم خدا، معدن حکمت او، وصی انبیاء الهی و بندگان مکرّم خداوندیم"^[۱۶].
ابوحمزه ثمالی می‌گوید: "همراه امام زین العابدین بودم و گنجشک‌ها همه پخش بودند و سر و صدا می‌کردند. حضرت فرمودند: ای اباحمزه آیا میدانی این گنجشک‌ها چه می‌گویند؟ عرض کردم: خیر! حضرت فرمود: تقدیس و تسبیح خدا را می‌کنند و روزی خود را طلب می‌کنند، سپس حضرت این آیه را قرائت فرمودند: ﴿عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَ أُوتينا مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ﴾"^[۱۷].^[۱۸]

پرسش‌های وابسته

منابع

پانویس

↑ ر.ک: حمادی، عبدالرضا، گستره علم امام از منظر کلینی و صفار، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش ۴، ص۶۹.
↑ سورۀ نمل، آیۀ ۱۶.
↑ سورۀ نمل، آیۀ ۱۸ و ۱۹.
↑ سورۀ نمل، آیۀ ۲۰ ـ ۲۲.
↑ ر.ک: سبحانی، جعفر، آگاهی سوم یا علم غیب، ص۱۰۱ و ۱۰۳؛ مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج ۷؛ خوش‌باور، داوود، علم غیب از دیدگاه فریقین، ص۱۸.
↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج ۷؛ حسینی طهرانی، سید محمد حسین، امام‌شناسی، ج ۱۲، ص۲۹۵.
↑ سورۀ روم، آیۀ ۲۲.
↑ ر.ک: نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص ۱۳۳ـ ۱۳۶؛ سجادی، سید احمد، پرچم داران هدایت، ص ۱۵۹؛ گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج ۱، ص ۱۸۹؛ رستمی، محمد زمان، آل بویه، طاهره، علم امام، ص ۱۴۳ـ ۱۴۵؛ حمادی، عبدالرضا، گستره علم امام از منظر کلینی و صفار، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش ۴، ص ۶۹؛ شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص ۸۳؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ج ۱، ص ۱۳۲؛ اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۲.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۸۵؛ عيون أخبار الرضا (ع)، ج ‏۲، ص ۲۲۸.
↑ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص ۲۹۳.
↑ ر.ک: شهبازیان، محمد، رضانژاد، عزالدین، واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین؛ رستمی، محمد زمان، آل بویه، طاهره، علم امام، ص ۱۴۳ـ ۱۴۵؛ مشکی، محمد، بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید.
↑ «عَنْ أَبِی الصَّلْتِ الْهَرَوِیِّ قَالَ: کَانَ الرِّضَا (ع)یُکَلِّمُ النَّاسَ بِلُغَاتِهِمْ وَ کَانَ وَ اللَّهِ أَفْصَحَ النَّاسِ وَ أَعْلَمَهُمْ بِکُلِّ لِسَانٍ وَ لُغَةٍ فَقُلْتُ لَهُ یَوْماً یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنِّی لَأَعْجَبُ مِنْ مَعْرِفَتِکَ بِهَذِهِ اللُّغَاتِ عَلَی اخْتِلَافِهَا فَقَالَ یَا أَبَا الصَّلْتِ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ وَ مَا کَانَ اللَّهُ لِیَتَّخِذَ حُجَّةً عَلَی قَوْمٍ وَ هُوَ لَا یَعْرِفُ لُغَاتِهِمْ أَ وَ مَا بَلَغَکَ قَوْلُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (ع)أُوتِینَا فَصْلَ الْخِطابِ‏ فَهَلْ فَصْلُ الْخِطَابِ إِلَّا مَعْرِفَةُ اللُّغَات»؛ ‏ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، ج ۲ ص۲۲۸.
↑ ر.ک: نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص۱۳۳ ـ ۱۳۶؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ج ۱، ص۱۳۲؛ اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص۶۲؛ گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج ۱، ص۱۸۹؛ افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص۸۴ ـ ۸۶؛ یوسفیان، حسن، علم غیب امام، ص۳۵۶.
↑ «قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ (ع)جُعِلْتُ فِدَاکَ بِمَ یُعْرَفُ الْإِمَامُ قَالَ فَقَالَ بِخِصَالٍ أَمَّا أَوَّلُهَا فَإِنَّهُ بِشَیْ‏ءٍ قَدْ تَقَدَّمَ مِنْ أَبِیهِ فِیهِ بِإِشَارَةٍ إِلَیْهِ لِتَکُونَ عَلَیْهِمْ حُجَّةً وَ یُسْأَلُ فَیُجِیبُ وَ إِنْ سُکِتَ عَنْهُ ابْتَدَأَ وَ یُخْبِرُ بِمَا فِی غَدٍ وَ یُکَلِّمُ النَّاسَ بِکُلِّ لِسَانٍ ثُمَّ قَالَ لِی یَا أَبَا مُحَمَّدٍ أُعْطِیکَ عَلَامَةً قَبْلَ أَنْ تَقُومَ فَلَمْ أَلْبَثْ أَنْ دَخَلَ عَلَیْنَا رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ فَکَلَّمَهُ الْخُرَاسَانِیُّ بِالْعَرَبِیَّةِ فَأَجَابَهُ أَبُو الْحَسَنِ (ع)بِالْفَارِسِیَّةِ فَقَالَ لَهُ الْخُرَاسَانِیُّ وَ اللَّهِ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا مَنَعَنِی أَنْ أُکَلِّمَکَ بِالْخُرَاسَانِیَّةِ غَیْرُ أَنِّی ظَنَنْتُ أَنَّکَ لَا تُحْسِنُهَا فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ إِذَا کُنْتُ لَا أُحْسِنُ أُجِیبُکَ فَمَا فَضْلِی عَلَیْکَ ثُمَّ قَالَ لِی یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ الْإِمَامَ لَا یَخْفَی عَلَیْهِ کَلَامُ أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ وَ لَا طَیْرٍ وَ لَا بَهِیمَةٍ وَ لَا شَیْ‏ءٍ فِیهِ الرُّوحُ فَمَنْ لَمْ یَکُنْ هَذِهِ الْخِصَالُ فِیهِ فَلَیْسَ هُوَ بِإِمَامٍ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۸۵، ح ۷.
↑ ر.ک: نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص۱۳۳ ـ ۱۳۶؛ سجادی، سید احمد، پرچم‌داران هدایت، ص۱۵۹؛ صادقی، مصطفی، شیوه‌های تشخیص امام در عصر حضور، ص۵۷؛ داداش‌زاده، داوود، علم امام در کتاب کافی و شروح آن، ص۴۸ ـ ۵۱.
↑ «عن علیّ بن أسباط قال: خرجت مع أبی جعفر (ع) من الکوفة و هو راکب علی حمار، فمرّ بقطیع من الغنم، فترکت شاة القطیع وعدت إلیه و هی ترعی فاحتبس و أمرنی أن أدعو الراعی إلیه، ففعلت، فقال: أبو جعفر: «أیّها الراعی إنّ هذه الشاة تشکوک و تزعم [أنّ لها رجلین‏] و أنّک تحیف علیها بالحلب، فاذا رجعت إلی صاحبها بالعشیّ لم یجد معها لبنا، فان کففت من ظلمها و إلّا دعوت اللّه تعالی أن یبتر عمرک». فقال الراعی: [إنّی‏] أشهد أن لا إله إلّا اللّه و أشهد أنّ محمدا رسول اللّه و أنّک وصیّه، أسألک لما أخبرتنی من أین علمت هذا الشأن؟ فقال أبو جعفر: «نحن خزّان اللّه علی علمه و غیبه و حکمته و أوصیاء أنبیائه و عباد مکرمون»؛ بحرانی، سیدهاشم، مدینه معاجز الائمة الاثنی عشر، ج۷، ص۳۹۶.
↑ «عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ: کُنْتُ مَعَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فَانْتَشَرَتِ الْعَصَافِیرُ وَ صَوَّتَتْ فَقَال یَا أبَا حَمْزَةَ أَ تَدْرِی مَا تَقُولُ قُلْتُ لَا قَالَ تُقَدِّسُ رَبَّهَا وَ تَسْأَلُ قُوتَ یَوْمِهَا قَالَ ثُمَّ قَالَ یَا بَا حَمْزَةَ عُلِّمْنَا مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ أُوتِینَا مِنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ»؛ ‏ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ج ۷، ص۳۶۱.
↑ ر.ک: گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج۱، ص۱۸۹؛ مشکی، محمد، بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید؛ افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات، ص۷۲.

[1] ر.ک: حمادی، عبدالرضا، گستره علم امام از منظر کلینی و صفار، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش ۴، ص۶۹.

[2] سورۀ نمل، آیۀ ۱۶.

[3] سورۀ نمل، آیۀ ۱۸ و ۱۹.

[4] سورۀ نمل، آیۀ ۲۰ ـ ۲۲.

[5] ر.ک: سبحانی، جعفر، آگاهی سوم یا علم غیب، ص۱۰۱ و ۱۰۳؛ مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج ۷؛ خوش‌باور، داوود، علم غیب از دیدگاه فریقین، ص۱۸.

[6] ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج ۷؛ حسینی طهرانی، سید محمد حسین، امام‌شناسی، ج ۱۲، ص۲۹۵.

[7] سورۀ روم، آیۀ ۲۲.

[8] ر.ک: نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص ۱۳۳ـ ۱۳۶؛ سجادی، سید احمد، پرچم داران هدایت، ص ۱۵۹؛ گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج ۱، ص ۱۸۹؛ رستمی، محمد زمان، آل بویه، طاهره، علم امام، ص ۱۴۳ـ ۱۴۵؛ حمادی، عبدالرضا، گستره علم امام از منظر کلینی و صفار، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش ۴، ص ۶۹؛ شیخ‌زاده، قاسم علی، رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا، ص ۸۳؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ج ۱، ص ۱۳۲؛ اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص ۶۲.

[9] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۸۵؛ عيون أخبار الرضا (ع)، ج ‏۲، ص ۲۲۸.

[10] مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص ۲۹۳.

[11] ر.ک: شهبازیان، محمد، رضانژاد، عزالدین، واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین؛ رستمی، محمد زمان، آل بویه، طاهره، علم امام، ص ۱۴۳ـ ۱۴۵؛ مشکی، محمد، بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید.

[12] «عَنْ أَبِی الصَّلْتِ الْهَرَوِیِّ قَالَ: کَانَ الرِّضَا (ع)یُکَلِّمُ النَّاسَ بِلُغَاتِهِمْ وَ کَانَ وَ اللَّهِ أَفْصَحَ النَّاسِ وَ أَعْلَمَهُمْ بِکُلِّ لِسَانٍ وَ لُغَةٍ فَقُلْتُ لَهُ یَوْماً یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنِّی لَأَعْجَبُ مِنْ مَعْرِفَتِکَ بِهَذِهِ اللُّغَاتِ عَلَی اخْتِلَافِهَا فَقَالَ یَا أَبَا الصَّلْتِ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ وَ مَا کَانَ اللَّهُ لِیَتَّخِذَ حُجَّةً عَلَی قَوْمٍ وَ هُوَ لَا یَعْرِفُ لُغَاتِهِمْ أَ وَ مَا بَلَغَکَ قَوْلُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (ع)أُوتِینَا فَصْلَ الْخِطابِ‏ فَهَلْ فَصْلُ الْخِطَابِ إِلَّا مَعْرِفَةُ اللُّغَات»؛ ‏ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، ج ۲ ص۲۲۸.

[13] ر.ک: نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص۱۳۳ ـ ۱۳۶؛ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی، ج ۱، ص۱۳۲؛ اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص۶۲؛ گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج ۱، ص۱۸۹؛ افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص۸۴ ـ ۸۶؛ یوسفیان، حسن، علم غیب امام، ص۳۵۶.

[14] «قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ (ع)جُعِلْتُ فِدَاکَ بِمَ یُعْرَفُ الْإِمَامُ قَالَ فَقَالَ بِخِصَالٍ أَمَّا أَوَّلُهَا فَإِنَّهُ بِشَیْ‏ءٍ قَدْ تَقَدَّمَ مِنْ أَبِیهِ فِیهِ بِإِشَارَةٍ إِلَیْهِ لِتَکُونَ عَلَیْهِمْ حُجَّةً وَ یُسْأَلُ فَیُجِیبُ وَ إِنْ سُکِتَ عَنْهُ ابْتَدَأَ وَ یُخْبِرُ بِمَا فِی غَدٍ وَ یُکَلِّمُ النَّاسَ بِکُلِّ لِسَانٍ ثُمَّ قَالَ لِی یَا أَبَا مُحَمَّدٍ أُعْطِیکَ عَلَامَةً قَبْلَ أَنْ تَقُومَ فَلَمْ أَلْبَثْ أَنْ دَخَلَ عَلَیْنَا رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ فَکَلَّمَهُ الْخُرَاسَانِیُّ بِالْعَرَبِیَّةِ فَأَجَابَهُ أَبُو الْحَسَنِ (ع)بِالْفَارِسِیَّةِ فَقَالَ لَهُ الْخُرَاسَانِیُّ وَ اللَّهِ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا مَنَعَنِی أَنْ أُکَلِّمَکَ بِالْخُرَاسَانِیَّةِ غَیْرُ أَنِّی ظَنَنْتُ أَنَّکَ لَا تُحْسِنُهَا فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ إِذَا کُنْتُ لَا أُحْسِنُ أُجِیبُکَ فَمَا فَضْلِی عَلَیْکَ ثُمَّ قَالَ لِی یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ الْإِمَامَ لَا یَخْفَی عَلَیْهِ کَلَامُ أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ وَ لَا طَیْرٍ وَ لَا بَهِیمَةٍ وَ لَا شَیْ‏ءٍ فِیهِ الرُّوحُ فَمَنْ لَمْ یَکُنْ هَذِهِ الْخِصَالُ فِیهِ فَلَیْسَ هُوَ بِإِمَامٍ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۸۵، ح ۷.

[15] ر.ک: نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص۱۳۳ ـ ۱۳۶؛ سجادی، سید احمد، پرچم‌داران هدایت، ص۱۵۹؛ صادقی، مصطفی، شیوه‌های تشخیص امام در عصر حضور، ص۵۷؛ داداش‌زاده، داوود، علم امام در کتاب کافی و شروح آن، ص۴۸ ـ ۵۱.

[16] «عن علیّ بن أسباط قال: خرجت مع أبی جعفر (ع) من الکوفة و هو راکب علی حمار، فمرّ بقطیع من الغنم، فترکت شاة القطیع وعدت إلیه و هی ترعی فاحتبس و أمرنی أن أدعو الراعی إلیه، ففعلت، فقال: أبو جعفر: «أیّها الراعی إنّ هذه الشاة تشکوک و تزعم [أنّ لها رجلین‏] و أنّک تحیف علیها بالحلب، فاذا رجعت إلی صاحبها بالعشیّ لم یجد معها لبنا، فان کففت من ظلمها و إلّا دعوت اللّه تعالی أن یبتر عمرک». فقال الراعی: [إنّی‏] أشهد أن لا إله إلّا اللّه و أشهد أنّ محمدا رسول اللّه و أنّک وصیّه، أسألک لما أخبرتنی من أین علمت هذا الشأن؟ فقال أبو جعفر: «نحن خزّان اللّه علی علمه و غیبه و حکمته و أوصیاء أنبیائه و عباد مکرمون»؛ بحرانی، سیدهاشم، مدینه معاجز الائمة الاثنی عشر، ج۷، ص۳۹۶.

[17] «عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ: کُنْتُ مَعَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فَانْتَشَرَتِ الْعَصَافِیرُ وَ صَوَّتَتْ فَقَال یَا أبَا حَمْزَةَ أَ تَدْرِی مَا تَقُولُ قُلْتُ لَا قَالَ تُقَدِّسُ رَبَّهَا وَ تَسْأَلُ قُوتَ یَوْمِهَا قَالَ ثُمَّ قَالَ یَا بَا حَمْزَةَ عُلِّمْنَا مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ أُوتِینَا مِنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ»؛ ‏ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ج ۷، ص۳۶۱.

[18] ر.ک: گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج۱، ص۱۸۹؛ مشکی، محمد، بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید؛ افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات، ص۷۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{علم معصوم}}
+{{مدخل مرتبط
-{{خرد}}
+| موضوع مرتبط = علم معصوم
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+| عنوان مدخل  =
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[علم معصوم]]''' است. "'''[[علم معصوم به همه زبان‌ها]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+| مداخل مرتبط = [[علم معصوم به همه زبان‌ها در حدیث]] - [[علم معصوم به همه زبان‌ها در کلام اسلامی]] - [[علم معصوم به همه زبان‌ها در معارف و سیره رضوی]]
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+| پرسش مرتبط  = علم معصوم (پرسش)
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[علم معصوم به همه زبان‌ها در قرآن]] | [[علم معصوم به همه زبان‌ها در حدیث]] | [[علم معصوم به همه زبان‌ها در کلام اسلامی]] | [[علم معصوم به همه زبان‌ها در فلسفه اسلامی]] | [[علم معصوم به همه زبان‌ها در عرفان اسلامی]]</div>
+}}
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[علم معصوم (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+در [[قرآن مجید]] آیاتی وجود دارد که آشکارا [[آگاهی]] [[پیامبران]] و برخی از [[بندگان]] خاص [[خدا]] از زبان تمام موجودات را تصدیق می‌کند. بر اساس [[روایات]]، [[ائمه]] {{عم}} نیز به تمام زبان‌هایی که [[مردم]] با آن سخن می‌گویند و نیز زبان سایر حیوانات واقف بوده و می‌توانند همان‌گونه و به همان لهجه و با [[فصاحت]] کامل سخن بگویند.
-*زبان "به معنای سخن گفتن"، از مهمترین کنش‌های انسان و پل ارتباط انسان‌ها و انتقال خواسته‌ها و افکارشان به یکدیگر است و به همین دلیل، از رفتارهای تکرارپذیر انسان بوده و از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.<ref>ر.ک. [[عبدالرضا حمادی|حمادی، عبدالرضا]]، [[گستره علم امام از منظر کلینی و صفار (مقاله)|گستره علم امام از منظر کلینی و صفار]]، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش ۴، ص ۶۹</ref>
-==علم انبیاء به زبان حیوانات==
+== مقدمه ==
+زبان "به معنای [[سخن گفتن]]"، از مهم‌ترین کنش‌های [[انسان]] و پل ارتباط [[انسان‌ها]] و انتقال [[خواسته‌ها]] و افکارشان به یکدیگر است و به همین [[دلیل]]، از رفتارهای تکرارپذیر انسان بوده و از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است<ref>ر.ک: [[عبدالرضا حمادی|حمادی، عبدالرضا]]، [[گستره علم امام از منظر کلینی و صفار (مقاله)|گستره علم امام از منظر کلینی و صفار]]، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش ۴، ص۶۹.</ref>.
+== [[علم]] [[انبیاء]] به زبان حیوانات ==
 {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[آیا علم به منطق الطیر یا زبان حیوانات علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)|آیا علم به منطق الطیر یا زبان حیوانات علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟]]'''{{پایان}}
 |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم غیب (پرسش)|(پرسمان علم غیب)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}}
-*در قرآن مجید آیاتی وجود دارد که آشکارا آگاهی پیامبران و برخی از بندگان خاص خدا از امور پنهان از حس را تصدیق می‌کند و هیچ فرد مسلمانی که قرآن را وحی آسمانی می‌داند، پس از دقت در مفاد آنها، نمی‌تواند در این مسأله تردید داشته باشد.<ref>ر.ک. [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[آگاهی سوم یا علم غیب (کتاب)|آگاهی سوم یا علم غیب]]، ص ۱۰۱ و ۱۰۳</ref> برخی از این آیات اشاره به آشنا بودن [[حضرت داوود]] و [[سلیمان]] با زبان پرندگان و حیوانات دارد:<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم، ناصر]]، پیام قرآن، ج ۷، صفحه؟؟؟؛ [[داوود خوش‌باور|خوش باور، داوود]]، [[علم غیب از منظر ثقلین (کتاب)|علم غیب از دیدگاه فریقین]]، ص ۱۸</ref> {{متن قرآن|وَ وَرِثَ سُلَيْمانُ داوُدَ وَ قالَ يا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ}}<ref>سورۀ نمل، آیۀ ۱۶</ref> این آشنایی و آگاه بودن از مقصود آنان چیزی جز آگاهی از غیب نیست.<ref>ر.ک. [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[آگاهی سوم یا علم غیب (کتاب)|آگاهی سوم یا علم غیب]]، ص ۱۰۱ و ۱۰۳</ref> و یا در آیاتی دیگر به آگاه بودن حضرت سلیمان از زبان مورچگان<ref>سورۀ نمل، آیۀ ۱۸ و ۱۹</ref> و یا فهمیدن زبان هدهد<ref>سورۀ نمل، آیۀ ۲۰ ـ ۲۲</ref> اشاره شده است.<ref>ر.ک. [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[آگاهی سوم یا علم غیب (کتاب)|آگاهی سوم یا علم غیب]]، ص ۱۰۱ و 103</ref> و خداوند اگر اراده کند می‌تواند زبان های مختلف را به هرکسی بیاموزد.<ref>ر.ک. [[داوود خوش‌باور|خوش باور، داوود]]، [[علم غیب از منظر ثقلین (کتاب)|علم غیب از دیدگاه فریقین]]، ص ۱۸</ref>
+در [[قرآن مجید]] آیاتی وجود دارد که آشکارا [[آگاهی]] [[پیامبران]] و برخی از [[بندگان]] خاص [[خدا]] از امور پنهان از [[حس]] را تصدیق می‌کند و هیچ فرد [[مسلمانی]] که [[قرآن]] را [[وحی]] آسمانی می‌داند، پس از دقت در مفاد آنها، نمی‌تواند در این مسأله تردید داشته باشد برخی از این [[آیات]] اشاره به آشنا بودن [[حضرت داوود]] و [[سلیمان]] با زبان پرندگان و حیوانات دارد: {{متن قرآن|وَ وَرِثَ سُلَيْمانُ داوُدَ وَ قالَ يا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ}}<ref>سورۀ نمل، آیۀ ۱۶.</ref> این آشنایی و [[آگاه]] بودن از مقصود آنان چیزی جز [[آگاهی از غیب]] نیست و یا در آیاتی دیگر به [[آگاه]] بودن [[حضرت سلیمان]] از زبان مورچگان<ref>سورۀ نمل، آیۀ ۱۸ و ۱۹.</ref> و یا فهمیدن زبان هدهد<ref>سورۀ نمل، آیۀ ۲۰ ـ ۲۲.</ref> اشاره شده است و [[خداوند]] اگر [[اراده]] کند می‌تواند زبان‌های مختلف را به هرکسی بیاموزد<ref>ر.ک: [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[آگاهی سوم یا علم غیب (کتاب)|آگاهی سوم یا علم غیب]]، ص۱۰۱ و ۱۰۳؛ [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[پیام قرآن (کتاب)|پیام قرآن]]، ج ۷؛ [[داوود خوش‌باور|خوش‌باور، داوود]]، [[علم غیب از دیدگاه فریقین (پایان‌نامه)|علم غیب از دیدگاه فریقین]]، ص۱۸.</ref>.
-*مسألۀ آگاهى بعضى از پیامبران از "مَنطِقُ الطَّیرِ" و سخن گفتن با پاره‌اى از حیوانات نه به عنوان یک علم ضرورى براى اداى رسالت، بلکه به عنوان علمى است که سبب کمال نبوّت می‌شود،<ref>ر.ک. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم، ناصر]]، پیام قرآن، ج ۷، صفحه؟؟؟</ref> این آگاهی از باب‌ سیطرۀ نفس ایشان بر ملکوت‌ آنها و درک مقصود آنها از راه‌ احاطۀ نفسانی‌ بر آنهاست‌. نفس‌ مؤمن‌ چنانچه‌ تقویت‌ شود و از هوی و هوس عبور کند سعه‌ و احاطه‌ای‌ پیدا می‌کند که‌ بر ملکوت‌ موجودات‌ واقف‌ می‌شود.<ref>ر.ک. [[سید محمد حسین حسینی طهرانی|طهرانی، سید محمد حسین]]، امام‌شناسی (کتاب)|امام شناسی]]، ج ۱۲، ص ۲۹۵</ref>
-==علم امامان به تمام زبان ها==
+مسألۀ آگاهى بعضى از [[پیامبران]] از "مَنطِقُ الطَّیرِ" و [[سخن گفتن]] با پاره‌اى از حیوانات نه به عنوان یک [[علم]] ضرورى براى اداى [[رسالت]]، بلکه به عنوان علمى است که سبب کمال [[نبوّت]] می‌شود، این [[آگاهی]] از باب‌ سیطرۀ نفس ایشان بر ملکوت‌ آنها و [[درک]] مقصود آنها از راه‌ احاطۀ نفسانی‌ بر آنهاست‌. نفس‌ مؤمن‌ چنانچه‌ تقویت‌ شود و از [[هوی و هوس]] عبور کند سعه‌ و احاطه‌ای‌ پیدا می‌کند که‌ بر ملکوت‌ موجودات‌ واقف‌ می‌شود<ref>ر.ک: [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[پیام قرآن (کتاب)|پیام قرآن]]، ج ۷؛ [[سید محمد حسین حسینی طهرانی|حسینی طهرانی، سید محمد حسین]]، [[امام‌شناسی (کتاب)|امام‌شناسی]]، ج ۱۲، ص۲۹۵.</ref>.
+== [[علم امامان]] به تمام زبان ها ==
 {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{وسط‌چین}}'''[[آیا معصوم عالم به همه زبان‌ها است؟ (پرسش)|آیا معصوم عالم به همه زبان‌ها است؟]]'''{{پایان}}
 |تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[علم معصوم (پرسش)|(پرسمان علم معصوم)]]</small>| تراز = راست| عرض = ۱۰۰px| اندازه خط = ۱۳px|رنگ پس‌زمینه=#F8FBF9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = وسط}}
-*بر اساس روایات، [[امامان]]{{عم}} به تمام زبان‌هایی که مردم با آن سخن می‌گویند واقف بوده، می‌توانند همان‌گونه و به همان لهجه و با فصاحت کامل سخن بگویند.<ref>ر.ک. [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|علم غیب]]، ص ۱۳۳ـ ۱۳۶؛ [[سید احمد سجادی|سجادی، سید احمد]]، [[پرچم‌داران هدایت (کتاب)|پرچم داران هدایت]]، ص ۱۵۹؛ [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، [[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|امام شناسی]]، ج ۱، ص ۱۸۹؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، ص ۱۴۳ـ ۱۴۵</ref> یکی از دلایل علم ایشان به لغات گوناگون، رهبری و ولایت بر تمام انسان هاست، لذا باید به تمام زبان ها احاطه داشته باشد<ref>ر.ک. [[عبدالرضا حمادی|حمادی، عبدالرضا]]، [[گستره علم امام از منظر کلینی و صفار (مقاله)|گستره علم امام از منظر کلینی و صفار]]، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش ۴، ص ۶۹</ref> تا بتواند تکلیف خود را ادا نموده و آنان را به مقصد برساند، و چه بسا ندانستن یکی از لغات از طرف ایشان در برخی موارد منجر به تعطیلی احکام شود.<ref>ر.ک. [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص ۸۳</ref> به عبارتی دیگر امام چون جنبۀ رهبری و زمامداری انسان‌ها را به عهده دارد، باید به تمامی زبان‌هایی که خداوند متعال به بشر به عنوان آیه‌ای از خود<ref>سورۀ روم، آیۀ ۲۲</ref> عطا فرموده است، احاطه داشته باشد تا بتواند تکلیف خود را به تمام معنا ادا کرده و انسان‌ها را به سر منزل مقصود برساند.<ref>ر.ک. [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ج ۱، ص ۱۳۲؛ [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص ۶۲</ref> اصولاً یکی از از ویژگی‌های امام شناخت این زبان بوده است، و اگر امامی چنین علمی را نداشته باشد به عنوان امام انتخاب نمی‌شود.<ref>ر.ک. [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|علم غیب]]، ص ۱۳۳ـ ۱۳۶</ref>
+بر اساس [[روایات]]، [[امامان]] {{عم}} به تمام زبان‌هایی که [[مردم]] با آن سخن می‌گویند واقف بوده، می‌توانند همان‌گونه و به همان لهجه و با [[فصاحت]] کامل سخن بگویند. یکی از [[دلایل]] [[علم]] ایشان به لغات گوناگون، [[رهبری]] و [[ولایت]] بر تمام [[انسان]] هاست، لذا باید به تمام زبان‌ها احاطه داشته باشد تا بتواند [[تکلیف]] خود را ادا نموده و آنان را به مقصد برساند و چه بسا ندانستن یکی از لغات از طرف ایشان در برخی موارد منجر به تعطیلی [[احکام]] شود. به عبارتی دیگر [[امام]] چون جنبۀ [[رهبری]] و [[زمامداری]] [[انسان‌ها]] را به عهده دارد، باید به تمامی زبان‌هایی که [[خداوند متعال]] به [[بشر]] به عنوان آیه‌ای از خود<ref>سورۀ روم، آیۀ ۲۲.</ref> عطا فرموده است، احاطه داشته باشد تا بتواند [[تکلیف]] خود را به تمام معنا ادا کرده و [[انسان‌ها]] را به سر منزل مقصود برساند. اصولاً یکی از از [[ویژگی‌های امام]] [[شناخت]] این زبان بوده است، و اگر امامی چنین [[علمی]] را نداشته باشد به عنوان [[امام]] [[انتخاب]] نمی‌شود<ref>ر.ک: [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|علم غیب]]، ص ۱۳۳ـ ۱۳۶؛ [[سید احمد سجادی|سجادی، سید احمد]]، [[پرچم‌داران هدایت (کتاب)|پرچم داران هدایت]]، ص ۱۵۹؛ [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، [[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ج ۱، ص ۱۸۹؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، ص ۱۴۳ـ ۱۴۵؛ [[عبدالرضا حمادی|حمادی، عبدالرضا]]، [[گستره علم امام از منظر کلینی و صفار (مقاله)|گستره علم امام از منظر کلینی و صفار]]، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش ۴، ص ۶۹؛ [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص ۸۳؛ [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ج ۱، ص ۱۳۲؛ [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص ۶۲.</ref>
-*مشایخ بزرگ حدیثی<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۸۵؛ عيون أخبار الرضا{{ع}}، ج ‏۲، ص ۲۲۸</ref> و بزرگان شیعی مانند [[شیخ مفید]] در الاختصاص<ref>مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص ۲۹۳</ref> و [[شیخ طوسی]] با توجه به روایاتی که در منابع روایی آمده است آگاهی [[امامان]] بر زبان حیوانات را قبول کرده<ref>ر.ک. [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، ص ۱۴۳ـ ۱۴۵؛ [[محمد مشکی|مشکی، محمد]]، [[بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید (مقاله)|بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید]]، صفحه؟؟؟</ref> و حتی گفته‌اند: گرچه صحبت با حیوانات از طرف عقل ثابت نمی‌شود اما وقوعش ممتنع نیست، حتی با توجه به این روایات این مسأله را از ویژگی‌های امامِ به حق می‌دانند.<ref>ر.ک. [[محمد شهبازیان|شهبازیان، محمد]]، [[عزالدین رضانژاد|رضانژاد، عزالدین]]، [[واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین (مقاله)|واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین]]، صفحه؟؟؟</ref>
-==دلیل روایی==
+مشایخ بزرگ [[حدیثی]]<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص ۲۸۵؛ عيون أخبار الرضا {{ع}}، ج ‏۲، ص ۲۲۸.</ref> و بزرگان [[شیعی]] مانند [[شیخ مفید]] در الاختصاص<ref>مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ص ۲۹۳.</ref> و [[شیخ طوسی]] با توجه به روایاتی که در منابع روایی آمده است [[آگاهی]] [[امامان]] بر زبان حیوانات را قبول کرده و حتی گفته‌اند: گرچه صحبت با حیوانات از طرف [[عقل]] ثابت نمی‌شود اما وقوعش ممتنع نیست، حتی با توجه به این [[روایات]] این مسأله را از ویژگی‌های امامِ به [[حق]] می‌دانند<ref>ر.ک: [[محمد شهبازیان|شهبازیان، محمد]]، [[عزالدین رضانژاد|رضانژاد، عزالدین]]، [[واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین (مقاله)|واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین]]؛ [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]، ص ۱۴۳ـ ۱۴۵؛ [[محمد مشکی|مشکی، محمد]]، [[بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید (مقاله)|بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید]].</ref>.
-*در روایتی از [[امام رضا]]{{ع}}<ref>[[علامه مجلسی|مجلسی، محمد باقر]]، بحارالانوار، ج ۲۶، باب ۱۴؛ ابن بابویه، محمد بن علی، عیون الرضا، ج ۲ ص ۲۳۰</ref> اشاره شده است که، خداوند کسی را که لغات مردم را نداند [[حجت]] نمی‌گیرد. یعنی امام باید به تمام زبان‌ها آگاه باشد.<ref>ر.ک. [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ج ۱، ص ۱۳۲؛ [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص ۶۲</ref> در ادامۀ روایت آمده است [[امام رضا]]{{ع}} از [[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} نقل می کند: به ما فصل‌الخطاب داده شده است و آن چیزی غیر از آشنایی به کل زبان‌ها است.<ref>[[علامه مجلسی|مجلسی، محمد باقر]]، بحارالانوار، ج ۲۶، باب ۱۴. ابن بابویه، محمد بن علی، عیون الرضا، ج ۲ ص ۲۳۰</ref>
-*در روایتی<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۸۵؛ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج ۲، ص ۲۲۹</ref> دیگر، [[امام کاظم]]{{ع}} یکی از نشانه‌های امام را دانستن زبان تمام مردم و حتی حیوانات دانسته است.<ref>ر.ک. [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص ۶۲</ref> در ادامه آمده است، کلام هیچ انسان و پرنده و حیوان و به طور کلی جانداری بر امام پوشیده نیست. هر که این ویژگی‌ها را نداشته باشد امام نیست.<ref>ر.ک. صادقی، مصطفی، شیوه‌های تشخیص امام در عصر حضور، ص ۵۷</ref>
+== روایات و علم معصوم به همه زبان‌ها ==
-*در روایت از [[امام حسن]]{{ع}} آمده است: «هیچ لغتی نیست مگر آنکه امام آنرا می‌داند.»<ref>ر.ک. [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]]، [[بررسی علم اولیای الهی (پایان‌نامه)|بررسی علم اولیای الهی]]، ص ۷۴</ref> همچنین ایشان می‌فرمایند: "من بر تمام زبان‌های شرق و غرب آگاهم".<ref>ر.ک. [[عبدالرضا حمادی|حمادی، عبدالرضا]]، [[گستره علم امام از منظر کلینی و صفار (مقاله)|گستره علم امام از منظر کلینی و صفار]]، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش ۴، ص ۶۹</ref>
+{{اصلی|علم معصوم به همه زبان‌ها در حدیث}}
-*در کتاب بصائر بابی مطرح شده با عنوان: {{عربی|فی الأئمه أنهم یتکلمون الألسن کلها}}<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۳۳۳</ref> و در بابی دیگر آمده است: {{عربی|"فی الأئمه أنهم یعرفون منطق الطیر"}}<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۳۴۱</ref> در این باب اشاره به روایاتی شده که [[امامان]] زبان حیوانات و پرندگان را هم می‌دانند.<ref>ر.ک. [[محمد شهبازیان|شهبازیان، محمد]]، [[عزالدین رضانژاد|رضانژاد، عزالدین]]، [[واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین (مقاله)|واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین]]، صفحه؟؟؟</ref>
+برخی روایاتی که براساس آنها [[معصوم]] به تمامی زبان‌ها [[علم]] دارد عبارت‌اند از:
-*[[علی بن اسباط]] می‌گوید:<ref>ر.ک. [[رمضان علی رفیعی|رفیعی، رمضان علی]]، تاریخ زندگانی ائمه(امام محمد تقی{{ع}})، صفحه؟؟؟</ref> همراه ابوجعفر{{ع}} از کوفه خارج شدم. آن حضرت بر الاغی سوار بود در راه به گله‌ای از گوسفندان رسیدیم ناگهان گوسفندی که می‌چرید گله را ترک کرد و در حالی که صدا را در گلو پیچانده بود نزد [[امام جواد]]{{ع}} آمد. آن حضرت به چوپان فرمود: این گوسفند از تو شکایت می‌کند که تو بر او ستم می‌کنی و همه شیر او را می‌دوشی و هنگامی که غروب به خانه می‌رود صاحبش شیری در پستان آن نمی‌بیند. اگر از این به بعد به این حیوان ظلم نکنی که هیچ وگرنه از خداوند می‌خواهم که عمر تو را کوتاه کند. چوپان گفت: {{عربی|"أشْهَدُ أنْ لا اِلهَ إِلا اللّهُ وَ أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ وَ أنَّکَ وَصیُّهُ"}} پس ادامه داد از تو می‌خواهم بفرمایید که از کجا این مطلب را فهمیدی؟ امام فرمود: ما خزانه دار علم خدا، معدن [[حکمت]] او، وصی انبیاء الهی و بندگان مکرّم خداوندیم.<ref>بحرانی، سید هاشم، مدينه معاجز الائمة الاثنی عشر، ص ۳۹۷</ref>
+# [[اباصلت هروی]] می‌‌گوید: [[امام رضا]] {{ع}} با [[مردم]] با لغاتشان تکلم می‌فرمود و به [[خدا]] [[سوگند]] فصیح‌ترین مردم و عالم‌ترین ایشان به هر زبان و لغتی بود. [[روزی]] به آن حضرت عرض کردم: ای [[فرزند]] [[رسول خدا]]، [[تعجب]] می‌کنم از [[شناخت]] شما به این لغت‌ها با اختلافی که دارند، حضرت فرمود: "ای [[اباصلت]]، من [[حجت خدا]] بر مردم هستم و [[خداوند]] کسی را که به لغات مردم شناخت نداشته باشد [[حجت]] نمی‌گیرد، آیا [[سخن]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} به تو نرسیده است: "به ما فصل‌الخطاب داده شده است"؟ آیا فصل‌الخطاب جز شناخت به لغت‌ها است؟"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِی الصَّلْتِ الْهَرَوِیِّ قَالَ: کَانَ الرِّضَا {{ع}}یُکَلِّمُ النَّاسَ بِلُغَاتِهِمْ وَ کَانَ وَ اللَّهِ أَفْصَحَ النَّاسِ وَ أَعْلَمَهُمْ بِکُلِّ لِسَانٍ وَ لُغَةٍ فَقُلْتُ لَهُ یَوْماً یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنِّی لَأَعْجَبُ مِنْ مَعْرِفَتِکَ بِهَذِهِ اللُّغَاتِ عَلَی اخْتِلَافِهَا فَقَالَ یَا أَبَا الصَّلْتِ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ وَ مَا کَانَ اللَّهُ لِیَتَّخِذَ حُجَّةً عَلَی قَوْمٍ وَ هُوَ لَا یَعْرِفُ لُغَاتِهِمْ أَ وَ مَا بَلَغَکَ قَوْلُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ {{ع}}أُوتِینَا فَصْلَ الْخِطابِ‏ فَهَلْ فَصْلُ الْخِطَابِ إِلَّا مَعْرِفَةُ اللُّغَات}}؛ ‏ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، ج ۲ ص۲۲۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|علم غیب]]، ص۱۳۳ ـ ۱۳۶؛ [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|جلوه‌های لاهوتی]]، ج ۱، ص۱۳۲؛ [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|علم امام از دیدگاه کلام امامیه]]، ص۶۲؛ [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، [[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ج ۱، ص۱۸۹؛ [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (پایان‌نامه)|بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد]]، ص۸۴ ـ ۸۶؛ [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[علم غیب امام (مقاله)|علم غیب امام]]، ص۳۵۶.</ref>
-*و اگر در روایتی آمده است که امام زبانی را متوجه نشده‌اند دلایلی دارد، مانند اینکه می‌خواسته‌اند این فضیلت را مخفی نگه دارند و یا اینکه در مسائل عادی از دانش غیبی استفاده نمی‌کردند.<ref>ر.ک. [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب [[امام حسین]] و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا]]، ص ۸۳</ref>
+# در روایتی دیگر [[ابوبصیر]] از [[امام کاظم]] {{ع}} دربارۀ نشانه‌های امام [[سؤال]] می‌‌کند، [[امام]] بعد از بیان چند نشانه یکی از [[نشانه‌ها]] را [[علم]] به تمام زبان‌ها معرفی می‌‌کنند: "به هر زبانی [[سخن]] گوید. سپس حضرت فرمود: هنوز از جای خود حرکت نکرده‌ای نشانه‌ای به تو ارائه می‌دهم. راوی می‌‌گوید: طولی نکشید، مردی [[خراسانی]] وارد شد و به عربی صحبت کرد. امام به فارسی جواب او را داد. خراسانی گفت: من خیال کردم شما زبان فارسی را نمی‌دانید؛ لذا به عربی سخن گفتم. امام فرمود: اگر من این را ندانم پس [[فضیلت]] من بر تو چیست؟! یعنی از آثار [[فضل]] من علم به همه اشیاء و همه زبان‌هاست. سپس امام فرمود: [[کلام]] هیچ کس، چه [[انسان]] باشد و چه حیوان، پرنده باشد یا چرنده یا هر جانداری بر امام پوشیده نیست. اگر در کسی این نشانی‌ها نباشد امام نیست"<ref>{{متن حدیث|قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ {{ع}}جُعِلْتُ فِدَاکَ بِمَ یُعْرَفُ الْإِمَامُ قَالَ فَقَالَ بِخِصَالٍ أَمَّا أَوَّلُهَا فَإِنَّهُ بِشَیْ‏ءٍ قَدْ تَقَدَّمَ مِنْ أَبِیهِ فِیهِ بِإِشَارَةٍ إِلَیْهِ لِتَکُونَ عَلَیْهِمْ حُجَّةً وَ یُسْأَلُ فَیُجِیبُ وَ إِنْ سُکِتَ عَنْهُ ابْتَدَأَ وَ یُخْبِرُ بِمَا فِی غَدٍ وَ یُکَلِّمُ النَّاسَ بِکُلِّ لِسَانٍ ثُمَّ قَالَ لِی یَا أَبَا مُحَمَّدٍ أُعْطِیکَ عَلَامَةً قَبْلَ أَنْ تَقُومَ فَلَمْ أَلْبَثْ أَنْ دَخَلَ عَلَیْنَا رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ فَکَلَّمَهُ الْخُرَاسَانِیُّ بِالْعَرَبِیَّةِ فَأَجَابَهُ أَبُو الْحَسَنِ {{ع}}بِالْفَارِسِیَّةِ فَقَالَ لَهُ الْخُرَاسَانِیُّ وَ اللَّهِ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا مَنَعَنِی أَنْ أُکَلِّمَکَ بِالْخُرَاسَانِیَّةِ غَیْرُ أَنِّی ظَنَنْتُ أَنَّکَ لَا تُحْسِنُهَا فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ إِذَا کُنْتُ لَا أُحْسِنُ أُجِیبُکَ فَمَا فَضْلِی عَلَیْکَ ثُمَّ قَالَ لِی یَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ الْإِمَامَ لَا یَخْفَی عَلَیْهِ کَلَامُ أَحَدٍ مِنَ النَّاسِ وَ لَا طَیْرٍ وَ لَا بَهِیمَةٍ وَ لَا شَیْ‏ءٍ فِیهِ الرُّوحُ فَمَنْ لَمْ یَکُنْ هَذِهِ الْخِصَالُ فِیهِ فَلَیْسَ هُوَ بِإِمَامٍ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۲۸۵، ح ۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|علم غیب]]، ص۱۳۳ ـ ۱۳۶؛ [[سید احمد سجادی|سجادی، سید احمد]]، [[پرچم‌داران هدایت (کتاب)|پرچم‌داران هدایت]]، ص۱۵۹؛ [[مصطفی صادقی|صادقی، مصطفی]]، [[شیوه‌های تشخیص امام در عصر حضور (مقاله)|شیوه‌های تشخیص امام در عصر حضور]]، ص۵۷؛ [[داوود داداش‌زاده|داداش‌زاده، داوود]]، [[علم امام در کتاب کافی و شروح آن (پایان‌نامه)|علم امام در کتاب کافی و شروح آن]]، ص۴۸ ـ ۵۱.</ref>
+# [[علی بن اسباط]] می‌‌گوید: "همراه ابوجعفر {{ع}} از [[کوفه]] خارج شدم. آن حضرت بر الاغی سوار بود در راه به گله‌ای از گوسفندان رسیدیم، ناگهان گوسفندی که می‌چرید گله را ترک کرد و در حالی که صدا را در گلو پیچانده بود نزد [[امام جواد]] {{ع}} آمد. آن حضرت به چوپان فرمود: این گوسفند از تو [[شکایت]] می‌کند که تو بر او [[ستم]] می‌کنی و همه شیر او را می‌دوشی و هنگامی که غروب به [[خانه]] می‌رود صاحبش شیری در پستان آن نمی‌بیند. اگر از این به بعد به این حیوان [[ظلم]] نکنی که هیچ وگرنه از [[خداوند]] می‌خواهم [[عمر]] تو را کوتاه کند. چوپان گفت: {{متن حدیث|أشْهَدُ أنْ لا اِلهَ إِلا اللّهُ وَ أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ وَ أنَّکَ وَصیُّهُ}} پس ادامه داد از تو می‌خواهم بفرمایید از کجا این مطلب را فهمیدی؟ [[امام]] فرمود: ما [[خزانه]] دار [[علم خدا]]، [[معدن]] [[حکمت]] او، [[وصی]] [[انبیاء الهی]] و [[بندگان]] مکرّم خداوندیم"<ref>{{متن حدیث|عن علیّ بن أسباط قال: خرجت مع أبی جعفر {{ع}} من الکوفة و هو راکب علی حمار، فمرّ بقطیع من الغنم، فترکت شاة القطیع وعدت إلیه و هی ترعی فاحتبس و أمرنی أن أدعو الراعی إلیه، ففعلت، فقال: أبو جعفر: «أیّها الراعی إنّ هذه الشاة تشکوک و تزعم [أنّ لها رجلین‏] و أنّک تحیف علیها بالحلب، فاذا رجعت إلی صاحبها بالعشیّ لم یجد معها لبنا، فان کففت من ظلمها و إلّا دعوت اللّه تعالی أن یبتر عمرک». فقال الراعی: [إنّی‏] أشهد أن لا إله إلّا اللّه و أشهد أنّ محمدا رسول اللّه و أنّک وصیّه، أسألک لما أخبرتنی من أین علمت هذا الشأن؟ فقال أبو جعفر: «نحن خزّان اللّه علی علمه و غیبه و حکمته و أوصیاء أنبیائه و عباد مکرمون}}؛ بحرانی، سیدهاشم، مدینه معاجز الائمة الاثنی عشر، ج۷، ص۳۹۶.</ref>.
+# [[ابوحمزه ثمالی]] می‌گوید: "همراه امام [[زین العابدین]] بودم و گنجشک‌ها همه پخش بودند و سر و صدا می‌کردند. حضرت فرمودند: ای اباحمزه آیا میدانی این گنجشک‌ها چه می‌گویند؟ عرض کردم: [[خیر]]! حضرت فرمود: [[تقدیس]] و [[تسبیح خدا]] را می‌کنند و [[روزی]] خود را طلب می‌کنند، سپس حضرت این [[آیه]] را قرائت فرمودند: {{متن قرآن|عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَ أُوتينا مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ}}"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ: کُنْتُ مَعَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فَانْتَشَرَتِ الْعَصَافِیرُ وَ صَوَّتَتْ فَقَال یَا أبَا حَمْزَةَ أَ تَدْرِی مَا تَقُولُ قُلْتُ لَا قَالَ تُقَدِّسُ رَبَّهَا وَ تَسْأَلُ قُوتَ یَوْمِهَا قَالَ ثُمَّ قَالَ یَا بَا حَمْزَةَ عُلِّمْنَا مَنْطِقَ الطَّیْرِ وَ أُوتِینَا مِنْ کُلِّ شَیْ‏ءٍ}}؛ ‏ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ج ۷، ص۳۶۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، [[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ج۱، ص۱۸۹؛ [[محمد مشکی|مشکی، محمد]]، [[بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید (مقاله)|بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید]]؛ [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات]]، ص۷۲.</ref>
 == پرسش‌های وابسته ==
+{{پرسش وابسته}}
 * [[آیا معصوم عالم به همه زبان‌ها است؟ (پرسش)]]
 * [[آیا علم به منطق الطیر یا زبان حیوانات علم غیب است و معصوم از آن آگاهی دارد؟ (پرسش)]]
+{{پایان پرسش وابسته}}
-==جستارهای وابسته==
+== منابع ==
+{{منابع}}
-=='''[[:رده:آثار علم معصوم|منبع‌شناسی جامع علم معصوم]]'''==
+# [[پرونده:000070.jpg|22px]] [[سید محمد حسین حسینی طهرانی|حسینی طهرانی، سید محمد حسین]]، [[امام‌شناسی (کتاب)|'''امام‌شناسی''']]
-{{پرسش‌های وابسته}}
+# [[پرونده:152461.jpg|22px]] [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[پیام قرآن (کتاب)|'''پیام قرآن''']]
-{{ستون-شروع|3}}
+# [[پرونده:03657.png|22px]] [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[آگاهی سوم یا علم غیب (کتاب)|'''آگاهی سوم یا علم غیب''']]
-* [[:رده:کتاب‌شناسی کتاب‌های علم معصوم|کتاب‌شناسی علم معصوم]]؛
+# [[پرونده:93C19166.jpg|22px]] [[علی نمازی شاهرودی|نمازی شاهرودی، علی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|'''علم غیب''']]
-* [[:رده:مقاله‌شناسی مقاله‌های علم معصوم|مقاله‌شناسی علم معصوم]]؛
+# [[پرونده:3984848.jpg|22px]] [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، [[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|'''امام‌شناسی''']]
-* [[:رده:پایان‌نامه‌شناسی پایان‌نامه‌های علم معصوم|پایان‌نامه‌شناسی علم معصوم]].
+# [[پرونده:B1771.JPG|22px]] [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|'''علم امام''']]
-{{پایان}}
+# [[پرونده:10102039.jpg|22px]] [[سید احمد سجادی|سجادی، سید احمد]]، [[پرچم‌داران هدایت (کتاب)|'''پرچم‌داران هدایت''']]
-{{پایان}}
+# [[پرونده:Emamatp.jpg|22px]] [[عبدالرضا حمادی|حمادی، عبدالرضا]]، [[گستره علم امام از منظر کلینی و صفار (مقاله)|'''گستره علم امام از منظر کلینی و صفار''']]
-==منابع==
+# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|'''رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا''']]
-{{فهرست پرسش‌ها}}
+# [[پرونده:Lahuti1.jpg|22px]] [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|'''جلوه‌های لاهوتی''']]
-{{ستون-شروع|2}}
+# [[پرونده:29048600800.jpg|22px]] [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|'''علم امام از دیدگاه کلام امامیه''']]
-* [[پرونده:93C19166.jpg|22px]] [[علی نمازی شاهرودی|شاهرودی، علی نمازی]]، [[علم غیب ۲ (کتاب)|'''علم غیب''']]؛
+# [[پرونده:Pajoohesh.jpg|22px]] [[محمد مشکی|مشکی، محمد]]، [[بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید (مقاله)|'''بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید''']]
-* [[پرونده:3984848.jpg|22px]] [[حسین گنجی|گنجی، حسین]]، [[امام‌شناسی ۱ (کتاب)|'''امام‌شناسی''']]؛
+# [[پرونده:11830.jpg|22px]] [[محمد شهبازیان|شهبازیان، محمد]]، [[عزالدین رضانژاد|رضانژاد، عزالدین]]، [[واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین (مقاله)|'''واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین''']]
-* [[پرونده:B1771.JPG|22px]] [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|'''علم امام''']]؛
+# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[داوود خوش‌باور|خوش‌باور، داوود]]، [[علم غیب از دیدگاه فریقین (پایان‌نامه)|'''علم غیب از دیدگاه فریقین''']]
-* [[پرونده:10102039.jpg|22px]] [[سید احمد سجادی|سجادی، سید احمد]]، [[پرچم‌داران هدایت (کتاب)|'''پرچم‌داران هدایت''']]؛
+# [[پرونده:9030760879.jpg|22px]] [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (پایان‌نامه)|'''بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد''']]
-* [[پرونده:Emamatp.jpg|22px]] [[عبدالرضا حمادی|حمادی، عبدالرضا]]، [[گستره علم امام از منظر کلینی و صفار (مقاله)|'''گستره علم امام از منظر کلینی و صفار''']]؛
+# [[پرونده:1368101.jpg|22px]] [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[علم غیب امام (مقاله)|'''علم غیب امام''']]
-* [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[قاسم علی شیخ‌زاده|شیخ‌زاده، قاسم علی]]، [[رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا (پایان‌نامه)|'''رابطه علم غیب امام حسین و حادثه عاشورا''']]؛
+# [[پرونده:20011717.jpg|22px]] [[مصطفی صادقی|صادقی، مصطفی]]، [[شیوه‌های تشخیص امام در عصر حضور (مقاله)|'''شیوه‌های تشخیص امام در عصر حضور''']]
-* [[پرونده:Lahuti1.jpg|22px]] [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی (کتاب)|'''جلوه‌های لاهوتی''']]؛
+# [[پرونده:Daneshgaheqom.jpg|22px]] [[داوود داداش‌زاده|داداش‌زاده، داوود]]، [[علم امام در کتاب کافی و شروح آن (پایان‌نامه)|'''علم امام در کتاب کافی و شروح آن''']]
-* [[پرونده:29048600800.jpg|22px]] [[ناصرالدین اوجاقی|اوجاقی، ناصرالدین]]، [[علم امام از دیدگاه کلام امامیه (کتاب)|'''علم امام از دیدگاه کلام امامیه''']]؛
+# [[پرونده:899550304.jpg|22px]] [[داوود افقی|افقی، داوود]]، [[بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات (پایان‌نامه)|'''بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات''']]
-* [[پرونده:Pajoohesh.jpg|22px]] [[محمد مشکی|مشکی، محمد]]، [[بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید (مقاله)|'''بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید''']]؛
+{{پایان منابع}}
-* [[پرونده:11830.jpg|22px]] [[محمد شهبازیان|شهبازیان، محمد]]، [[عزالدین رضانژاد|رضانژاد، عزالدین]]، [[واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین (مقاله)|'''واکاوی و تحلیل روایی از علم امام به لغات با رویکرد نقد مدعیان دروغین''']]؛
-* [[پرونده:5433913604.jpg|22px]] [[سید محمد فائز باقری|باقری، سید محمد فائز]]، [[بررسی علم اولیای الهی (پایان‌نامه)|'''بررسی علم اولیای الهی''']]؛
-{{پایان}}
-{{پایان}}
-==پانویس==
+== پانویس ==
-{{یادآوری پانویس}}
+{{پانویس}}
-{{پانویس2}}
-{{علم معصوم افقی}}
+[[رده:علم معصوم]]
-[[رده:مدخل‌های اصلی دانشنامه]]
-[[رده:علم معصوم به همه زبان‌ها]]
 [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]]
 [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]]