اگر معصومان علم تام داشتند چرا نوآوری یا اختراعی در علوم تجربی یا ساخت دارو و غیره نداشته‌اند؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-|تپس|بندانگشتی|right|100px| + | پاسخ‌دهنده = )) |
(←پانویس) |
||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات پرسش | {{جعبه اطلاعات پرسش | ||
| موضوع اصلی | | موضوع اصلی = [[علم غیب معصوم (پرسش)|بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب]] | ||
| تصویر = 7626626252.jpg | |||
| تصویر | | نمایه وابسته = [[قلمرو علم معصوم (نمایه)|قلمرو علم معصوم]] | ||
| مدخل اصلی = [[علم معصوم]] | |||
| نمایه وابسته | | موضوعات وابسته = | ||
| مدخل اصلی | | پاسخ‌دهندگان = [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]]؛ [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|سید علی هاشمی]]؛ پژوهشگران [[مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی]] | ||
| موضوعات وابسته | |||
| پاسخ‌دهندگان | |||
}} | }} | ||
'''اگر [[معصومان]]{{عم}} علم تام داشتند چرا نوآوری یا اختراعی در علوم تجربی یا ساخت دارو و غیره نداشته‌اند؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[علم غیب معصوم (پرسش)|علم غیب معصوم]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[علم غیب]]''' مراجعه شود. | '''اگر [[معصومان]] {{عم}} علم تام داشتند چرا نوآوری یا اختراعی در علوم تجربی یا ساخت دارو و غیره نداشته‌اند؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[علم غیب معصوم (پرسش)|علم غیب معصوم]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[علم غیب]]''' مراجعه شود. | ||
== | == پاسخ نخست == | ||
[[پرونده:11466.jpg|بندانگشتی|راست|100px|[[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]]]] | |||
آیت‌الله '''[[لطف‌الله صافی گلپایگانی]]''' در کتاب ''«[http://www.ghbook.ir/index.php?name=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%20%D8%AF%DB%8C%D9%86%20%D8%AC%D9%84%D8%AF%201&option=com_mtree&task=readonline&link_id=1910&page=112&chkhashk=8BFB97E9CF&Itemid=&lang=fa معارف دین]»'' در این‌باره گفته‌است: | |||
«این عالم و نظام آن بر این اساس است که حوادث و امور مادّی، جز در مواردی که اعجاز و مصالحی اقتضا کند، بر مجرای علوم عادّی و مادّی نوع بشر جریان می‌یابد. مثلًا با زحمت و کوشش، داروهای انواع بیماری‌ها را کشف و بر قوای طبیعی مسلّط می‌شوند، یا با قدرت و نیروی بدنی و اسلحه و استقامت و شجاعت جهاد می‌نمایند، و دشمن را مغلوب می‌سازند. بنابراین خداوند و کسانی که مجریان مشیّت الهیّه هستند، و از حوادث آینده و امور نهانی و پنهانی به اذن و اعلام خدا اطّلاع دارند، این علوم را در اختیار عامّه نمی‌گذارند، و نوعاً و اکثراً از آن استفاده نمی‌نمایند؛ زیرا نظام این عالم، اختلال پیدا می‌کند. هر چند افرادی از برگزیدگان، استعداد تلقّی علوم غیبیّه، و قدرت تصرّف در عالم تکوین را دارند، امّا این قدرت و علم را در زمینه تغییر و تبدیل جریان عالم ماده وارد نساخته و احیاناً و به ندرت از آن استفاده فرموده‌اند. چنان که در مورد حضرت موسی مشاهده می‌شود و در جنگ بدر و نزول ملایکه و در ولادت حضرت عیسی و اسحاق و موارد دیگر، این معنی مشهود شده است؛ امّا این موارد به قدری نیست که نظام این عالم را برهم بزند؛ بلکه این موارد هم برای مصالح دیگر مثل این که دانسته شود دست غیب و قدرت الهی در کار است و آنچه می‌شود مجرّد تأثیر و تأثّر علل و معلولات طبیعی نیست لازم شده است. حاصل بحث این که: جریان امور عادّی و اختیاری مردم به طور نوع و غالب باید بر اساس علوم عادّی باشد. بنابراین [[انبیا]] و [[ائمه]] {{عم}} هم این علوم را وارد میدان نمی‌کنند؛ زیرا وضع دگرگون می‌شود. شاید یکی از علل آن که علم نجوم و بعضی تشبثّات برای آگاهی از آینده در شرع ممنوع شده، همین باشد که در مواردی که این وسایل اصابه کند، مخالف نظام عادّی حیات است و تعادل موجود را بر هم می‌زند»<ref>[http://www.ghbook.ir/index.php?name=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%20%D8%AF%DB%8C%D9%86%20%D8%AC%D9%84%D8%AF%201&option=com_mtree&task=readonline&link_id=1910&page=112&chkhashk=8BFB97E9CF&Itemid=&lang=fa معارف دین، ج۱، ص۹۲].</ref>. | |||
== پاسخ‌های دیگر== | == پاسخ‌های دیگر == | ||
{{پاسخ پرسش | {{پاسخ پرسش | ||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی؛ | | عنوان پاسخ‌دهنده = ۱. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی؛ | ||
| تصویر = 11720.JPG | | | تصویر = 11720.JPG | ||
| پاسخ‌دهنده = سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲) | |||
| پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|سید علی هاشمی]]''' نويسنده مقاله ''«[[علم امام تام یا محدود؟ (مقاله)|علم امام تام یا محدود؟]]»'' در پاسخ به این پرسش گفته است: | |||
«برای پاسخ به این پرسش، نخست باید دانسته شود که هدف اصلی [[معصوم]] {{ع}} یا [[پیامبر|پیغمبر]] {{صل}} چیست؟ به طور کلی، هدف اصلی [[انبیا]] {{عم}} هدایت بشر است. باید توجه داشت که موضوع هدایت بشر بسیار گسترده است؛ اما آن چیزی که به بندگی بنده ارتباط دارد، مشخص کردن راه صحیح و همچنین رسیدن به کمالات الهی است. خداوند متعال برخی از امور دنیوی را به انسان‌ها واگذار کرده است تا با استفاده از دانش، تجربه، توان و... به آنها دست پیدا کنند؛ برای مثال، هدف [[معصوم]] {{ع}} آموزش نجاری یا امور اینچنینی به مردم نیست؛ زیرا بشر بدون [[پیامبر|پیغمبر]] {{صل}} نیز می‌تواند به آنها دست پیدا کند؛ چیزی که بشر به آن نیاز دارد و خودش به تنهایی نمی‌تواند کسب کند، مباحث کلان معنوی و هدایتی است. به تعبیر دیگر، [[معصوم]] {{ع}} مسیر به کمال رسیدن انسان را بیان و مشخص می‌کند. بنابراین، اختراع رایانه یا برق، بنیان‌گذاری دانش تجربی و امثال ذلک از وظیفه‌های [[معصوم]] {{ع}} نیست؛ البته تاریخ و روایات گواه بر این هستند که اگر مردم در این مسائل از [[امام]] [[معصوم]] {{ع}} سؤالی داشتند، [[امام]] {{ع}} با استفاده از دانش خود پاسخگوی آنان بوده است. شواهد فراوانی در روایات [[اهل بیت]] {{عم}} وجود دارد که آنان در مسائل پزشکی، نجوم و ریاضی ورود کرده‌اند و برخی از این موارد نیز در کتاب‌هایی چون [[موسوعة الإمام علی بن أبی طالب (کتاب)|موسوعة الإمام علی بن أبی طالب]] و موسوعه‌های دیگر [[ائمه]] {{عم}} بیان شده است؛ بدین ترتیب دانسته شد هدف [[معصوم]] {{ع}} ورود جدی در این مسائل نیست، بلکه رسالت اصلی‌شان راهنمایی و راهبری در جهت هدایت بشر بوده و اینگونه امور به عقل و تجربه بشر واگذار شده است. باید دانست رسالت اصلی [[معصوم]] {{ع}} علوم تجربی، پزشکی، یا ساخت دارو و غیره نبوده است؛ البته مردم در موارد زیادی به آنها مراجعه داشتند و نسخه‌های طبی دریافت می‌کردند؛ برای نمونه، در روایتی آمده است مردی که مریضی بواسیر داشت خدمت [[امام]] {{ع}} آمد؛ از مشکلش گفت و بیان کرد نزد طبیبان بسیاری رفته ولی نتیجه‌ای نداشته است. حضرت اندکی از درد و مشکلش پرسید و نسخه‌ای نیز برای او تجویز کرد و فرمود:{{عربی|«فَإِنِّي طَبِيبُ الْأَطِبَّاء»}} <ref> من طبیب طبیبان هستم؛ بحار الأنوار (چاپ بیروت)، ج۵۹، ص۱۹۹.</ref> مردِ مریض از حضرت سؤال کرد که آیا می‌تواند همین نسخه را برای فردی دیگر تجویر کند یا خیر؟ حضرت مخالفت کرد و فرمود نوع مریضی‌هایتان با هم فرق دارد. بنابراین، [[ائمه]] [[معصومین]] {{عم}} با اینکه دانشش را داشتند، اما هدف و رسالت اصلی‌شان پرداختن به این امور نبود؛ اما اگر فردی در این زمینه‌ها سؤالی داشت، حضرات [[معصومین]] {{عم}} پاسخگو بودند»<ref>مکاتبه اختصاصى [[دانشنامه مجازی امامت و ولایت]].</ref>. | |||
}} | |||
{{پاسخ پرسش | {{پاسخ پرسش | ||
| عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. پژوهشگران مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی. | | عنوان پاسخ‌دهنده = ۲. پژوهشگران مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی. | ||
| تصویر = 9030760879.jpg | | تصویر = 9030760879.jpg | ||
| پاسخ‌دهنده = | | پاسخ‌دهنده = مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی | ||
پژوهشگران '''[[مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی]]''' در این‌باره گفته‌اند: | | پاسخ = پژوهشگران '''[[مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی]]''' در این‌باره گفته‌اند: | ||
«'''اولا:''' [[ائمه|ائمه اطهار]] {{عم}}، به اعتبار بدن مادی و عنصری و علم حصولی لازم نبود همه چیز را بدانند و به پیروان خود یاد بدهند هر چند به اعتبار نورانیت ذاتی که داشتند و به اعتبار مقام ولایت همه حقایق را می‌دانستند و به آن علم حضوری و شهودی داشتند ولی از علوم غیبی تنها در مواردی بهره می‌گرفتند که اثبات امامت یا ارشاد و هدایت مردم متوقف بر آن بود زیرا وظیفه اصلی [[ائمه]] {{عم}} ارشاد و هدایت و نشان دادن مسیر سعادت دنیا و آخرت به مردم است، نه بهره‌مند کردن آنها از امکانات رفاهی و تکنولوژی و... در نتیجه اگر این بزرگواران از علوم و صنایع جدید خبر نداده یا آنها را اکتشاف و اختراع نکردند، یکی از دلائل آن موضوعیت نداشتن انجام این امور در راستای اهداف اصلی امامت، یا در واقع عدم ضرورت آن بوده است تا امام برای اطلاع از آن از علوم غیبی خویش استمداد بجویند. | |||
'''دوم:''' همیشه انجام اختراعات و اکتشافات معلول حاصل شدن مقدمات متعدد علمی و فنی است؛ یعنی در واقع امکان دارد انسان از تکنولوژی بهره‌مند باشد. اما چون مقدمات فنی و ابزار لازم برای تحقق آن فراهم نیست، ساختن و تولید آن هم ممکن نباشد. به عنوان مثال تولید اتومبیل حلقه پایانی ابزار و امکانات و فناوری‌های مادر است. علم پیچیده ماشین‌سازی تنها یک حلقه از این مقدمات است مانند تولید فلزات متفاوت با آلیاژهای گوناگون، تولید واستحصال بنزین از مواد آلی موجود در طبیعت، تولید دستگاه‌ها و تکنولوژی ریخته‌گری و قالب‌بندی فلزات، تهیه مواد اولیه، سیستم‌های برقی، احتراق، حرکتی و ... بدیهی است که در آن دوران اولی‌ترین مقدمات تحقق اختراعات نیز محقق نشده بود. | |||
#[[علم الإمام ۲ (کتاب)|علم امام]]، [[محمد حسین مظفر]]. | |||
#[[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]، [[ابراهیم امینی]].</ref>»<ref>[http://pasokhgoo.ir/node/53785 مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی]</ref>. | '''سوم:''' اهل بیت تا آنجا که برایشان امکان و زمینه فعالیت فراهم شد برای رسیدن به این مراحل از پبشرفت و شکوفایی علمی تلاش کردند؛ یعنی با آموزش شاگردان متعدد و ترسیم خطوط کلی علوم، زمینه رشد و تکامل تدریجی علوم پایه را که مقدمه اختراعات واکتشافات بود، فراهم نمودند تا جایی که بسیاری از علوم تجربی، گام‌های اولیه شکوفایی را از مجالس درس و به واسطه شاگردان [[امام صادق]] {{ع}} وسایر ائمه برداشتند. در این رابطه به افرادی مانند [[جابر بن حیان کوفی]] می‌توان اشاره کرد که متجاوز از پانصد رساله علمی در علم شیمی و علوم دیگر که از منبع علم الهی [[امام صادق]] {{ع}} استفاده کرده است، می‌تواند اشاره کرد. همچنین مباحث علمی فراوانی در کلاس‌های [[امام باقر]] و [[امام صادق]] {{عم}} مطرح می‌شده است که تاریخ مقداری از آنها را گزارش نموده است. برای آگاهی بیشتر از این موارد می‌توانید به کتاب [[امام صادق مغز متفکر جهان شیعه (کتاب)|امام صادق مغز متفکر جهان شیعه]] که مجموعه مقالات دانشمندان [[مرکز اسلامی استراسبورگ]] است مراجعه فرمائید. همچنین به کتاب‌هایی که در زمینه طب و پزشکی از خود [[ائمه اطهار]] {{عم}} رسیده است مانند [[طب الصادق (کتاب)|طب الصادق]] {{ع}} و [[طب الرضا (کتاب)|طب الرضا]] {{ع}} نیز می‌توانید مراجعه کنید. البته در پرداختن به این علوم و تکنولوژی‌ها رعایت وضع ادراکی مخاطبان و شاگردان هم مهم است. زیرا اصولا معلم و مربی و استاد مطالبی را برای شاگردان بیان می‌کند که ظرفیت و توان درک تصوری آن را داشته باشند. این که [[ائمه|ائمه اطهار]] {{عم}} از برخی از این علوم خبر ندادند، شاید علتش عدم توانایی ادراک و نبود ظرفیت مخاطبان بوده است. به این دلیل اصلاً از برخی مسائل سخنی به میان نیاوردند و یا با استعاره و تشبیه و کنایه، چنان‌که وقتی خواستند به مردم تفهیم کنند موجودات مرموزی به نام میکروب وجود دارد می‌فرمودند: از کوزه‌های گلی شکسته آب ننوشید زیرا محل و جایگاه شیطان یا جنیان است. | ||
'''چهارم:''' به انجام رساندن این اختراعات و اکتشافات نیازمند امکانات و آزادی‌های اجتماعی است که تقریبا همه ائمه از آن بی‌بهره بودند. فشار و اختناق حاکمان ستمگر و غصب خلافت و امکانات ظاهری، امکان ورود در این عرصه‌ها را به این بزرگواران نمی‌داد.<ref>برای مطالعه بیشتر در این مورد می‌توانید به: | |||
# [[علم الإمام ۲ (کتاب)|علم امام]]، [[محمد حسین مظفر]]. | |||
# [[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]، [[ابراهیم امینی]].</ref>»<ref>[http://pasokhgoo.ir/node/53785 مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی]</ref>. | |||
}} | |||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
{{ | {{پرسش وابسته}} | ||
# [[قلمرو علم معصوم تا چه حدی است؟ (پرسش)]] | # [[قلمرو علم معصوم تا چه حدی است؟ (پرسش)]] | ||
# [[آیا علم تام معصوم امکان عقلی دارد؟ (پرسش)]] | # [[آیا علم تام معصوم امکان عقلی دارد؟ (پرسش)]] | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
# [[آیا شاهد تاریخی بر علم تام امامان وجود دارد؟ (پرسش)]] | # [[آیا شاهد تاریخی بر علم تام امامان وجود دارد؟ (پرسش)]] | ||
# [[چرا امامان علم تام معصوم خود را انکار می‌کردند؟ (پرسش)]] | # [[چرا امامان علم تام معصوم خود را انکار می‌کردند؟ (پرسش)]] | ||
# [[ | # [[آیا علم تام معصوم تکلیف‌آور است و معصوم را به عمل بر اساس آن موظف می‌کند؟ (پرسش)]] | ||
# [[آیا معصوم از علم تام خود بهره می‌برد؟ (پرسش)]] | # [[آیا معصوم از علم تام خود بهره می‌برد؟ (پرسش)]] | ||
## <sub>[[آیا معصوم از علم تام خود برای از بین بردن دشمنان خود استفاده نمی‌کند؟ (پرسش)]]</sub> | ## <sub>[[آیا معصوم از علم تام خود برای از بین بردن دشمنان خود استفاده نمی‌کند؟ (پرسش)]]</sub> | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
## <sub>[[دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اباضیه در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)]]</sub> | ## <sub>[[دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اباضیه در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)]]</sub> | ||
## <sub>[[دیدگاه فرقه وهابیت در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)]]</sub> | ## <sub>[[دیدگاه فرقه وهابیت در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)]]</sub> | ||
{{پایان | {{پایان پرسش وابسته}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:پرسش]] | ||
[[رده:پرسمان علم غیب امامان معصوم]] | [[رده:پرسمان علم غیب امامان معصوم]] | ||
[[رده:پرسش‌های علم غیب پیامبر]] | [[رده:پرسش‌های علم غیب پیامبر]] | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۰۹: | ||
[[رده:(ات): پرسش‌های علم معصوم با ۳ پاسخ]] | [[رده:(ات): پرسش‌های علم معصوم با ۳ پاسخ]] | ||
[[رده:پرسش‌های دارای پاسخ اختصاصی]] | [[رده:پرسش‌های دارای پاسخ اختصاصی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۲۵
اگر معصومان (ع) علم تام داشتند چرا نوآوری یا اختراعی در علوم تجربی یا ساخت دارو و غیره نداشته‌اند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم غیب معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.
| اگر معصومان علم تام داشتند چرا نوآوری یا اختراعی در علوم تجربی یا ساخت دارو و غیره نداشته‌اند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب |
| مدخل اصلی | علم معصوم |
پاسخ نخست
آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی در کتاب «معارف دین» در این‌باره گفته‌است:
«این عالم و نظام آن بر این اساس است که حوادث و امور مادّی، جز در مواردی که اعجاز و مصالحی اقتضا کند، بر مجرای علوم عادّی و مادّی نوع بشر جریان می‌یابد. مثلًا با زحمت و کوشش، داروهای انواع بیماری‌ها را کشف و بر قوای طبیعی مسلّط می‌شوند، یا با قدرت و نیروی بدنی و اسلحه و استقامت و شجاعت جهاد می‌نمایند، و دشمن را مغلوب می‌سازند. بنابراین خداوند و کسانی که مجریان مشیّت الهیّه هستند، و از حوادث آینده و امور نهانی و پنهانی به اذن و اعلام خدا اطّلاع دارند، این علوم را در اختیار عامّه نمی‌گذارند، و نوعاً و اکثراً از آن استفاده نمی‌نمایند؛ زیرا نظام این عالم، اختلال پیدا می‌کند. هر چند افرادی از برگزیدگان، استعداد تلقّی علوم غیبیّه، و قدرت تصرّف در عالم تکوین را دارند، امّا این قدرت و علم را در زمینه تغییر و تبدیل جریان عالم ماده وارد نساخته و احیاناً و به ندرت از آن استفاده فرموده‌اند. چنان که در مورد حضرت موسی مشاهده می‌شود و در جنگ بدر و نزول ملایکه و در ولادت حضرت عیسی و اسحاق و موارد دیگر، این معنی مشهود شده است؛ امّا این موارد به قدری نیست که نظام این عالم را برهم بزند؛ بلکه این موارد هم برای مصالح دیگر مثل این که دانسته شود دست غیب و قدرت الهی در کار است و آنچه می‌شود مجرّد تأثیر و تأثّر علل و معلولات طبیعی نیست لازم شده است. حاصل بحث این که: جریان امور عادّی و اختیاری مردم به طور نوع و غالب باید بر اساس علوم عادّی باشد. بنابراین انبیا و ائمه (ع) هم این علوم را وارد میدان نمی‌کنند؛ زیرا وضع دگرگون می‌شود. شاید یکی از علل آن که علم نجوم و بعضی تشبثّات برای آگاهی از آینده در شرع ممنوع شده، همین باشد که در مواردی که این وسایل اصابه کند، مخالف نظام عادّی حیات است و تعادل موجود را بر هم می‌زند»[۱].
پاسخ‌های دیگر
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی هاشمی نويسنده مقاله «علم امام تام یا محدود؟» در پاسخ به این پرسش گفته است:
«برای پاسخ به این پرسش، نخست باید دانسته شود که هدف اصلی معصوم (ع) یا پیغمبر (ص) چیست؟ به طور کلی، هدف اصلی انبیا (ع) هدایت بشر است. باید توجه داشت که موضوع هدایت بشر بسیار گسترده است؛ اما آن چیزی که به بندگی بنده ارتباط دارد، مشخص کردن راه صحیح و همچنین رسیدن به کمالات الهی است. خداوند متعال برخی از امور دنیوی را به انسان‌ها واگذار کرده است تا با استفاده از دانش، تجربه، توان و... به آنها دست پیدا کنند؛ برای مثال، هدف معصوم (ع) آموزش نجاری یا امور اینچنینی به مردم نیست؛ زیرا بشر بدون پیغمبر (ص) نیز می‌تواند به آنها دست پیدا کند؛ چیزی که بشر به آن نیاز دارد و خودش به تنهایی نمی‌تواند کسب کند، مباحث کلان معنوی و هدایتی است. به تعبیر دیگر، معصوم (ع) مسیر به کمال رسیدن انسان را بیان و مشخص می‌کند. بنابراین، اختراع رایانه یا برق، بنیان‌گذاری دانش تجربی و امثال ذلک از وظیفه‌های معصوم (ع) نیست؛ البته تاریخ و روایات گواه بر این هستند که اگر مردم در این مسائل از امام معصوم (ع) سؤالی داشتند، امام (ع) با استفاده از دانش خود پاسخگوی آنان بوده است. شواهد فراوانی در روایات اهل بیت (ع) وجود دارد که آنان در مسائل پزشکی، نجوم و ریاضی ورود کرده‌اند و برخی از این موارد نیز در کتاب‌هایی چون موسوعة الإمام علی بن أبی طالب و موسوعه‌های دیگر ائمه (ع) بیان شده است؛ بدین ترتیب دانسته شد هدف معصوم (ع) ورود جدی در این مسائل نیست، بلکه رسالت اصلی‌شان راهنمایی و راهبری در جهت هدایت بشر بوده و اینگونه امور به عقل و تجربه بشر واگذار شده است. باید دانست رسالت اصلی معصوم (ع) علوم تجربی، پزشکی، یا ساخت دارو و غیره نبوده است؛ البته مردم در موارد زیادی به آنها مراجعه داشتند و نسخه‌های طبی دریافت می‌کردند؛ برای نمونه، در روایتی آمده است مردی که مریضی بواسیر داشت خدمت امام (ع) آمد؛ از مشکلش گفت و بیان کرد نزد طبیبان بسیاری رفته ولی نتیجه‌ای نداشته است. حضرت اندکی از درد و مشکلش پرسید و نسخه‌ای نیز برای او تجویز کرد و فرمود:«فَإِنِّي طَبِيبُ الْأَطِبَّاء» [۲] مردِ مریض از حضرت سؤال کرد که آیا می‌تواند همین نسخه را برای فردی دیگر تجویر کند یا خیر؟ حضرت مخالفت کرد و فرمود نوع مریضی‌هایتان با هم فرق دارد. بنابراین، ائمه معصومین (ع) با اینکه دانشش را داشتند، اما هدف و رسالت اصلی‌شان پرداختن به این امور نبود؛ اما اگر فردی در این زمینه‌ها سؤالی داشت، حضرات معصومین (ع) پاسخگو بودند»[۳].
|
| ۲. پژوهشگران مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی. |
|---|
|
پژوهشگران مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی در این‌باره گفته‌اند:
«اولا: ائمه اطهار (ع)، به اعتبار بدن مادی و عنصری و علم حصولی لازم نبود همه چیز را بدانند و به پیروان خود یاد بدهند هر چند به اعتبار نورانیت ذاتی که داشتند و به اعتبار مقام ولایت همه حقایق را می‌دانستند و به آن علم حضوری و شهودی داشتند ولی از علوم غیبی تنها در مواردی بهره می‌گرفتند که اثبات امامت یا ارشاد و هدایت مردم متوقف بر آن بود زیرا وظیفه اصلی ائمه (ع) ارشاد و هدایت و نشان دادن مسیر سعادت دنیا و آخرت به مردم است، نه بهره‌مند کردن آنها از امکانات رفاهی و تکنولوژی و... در نتیجه اگر این بزرگواران از علوم و صنایع جدید خبر نداده یا آنها را اکتشاف و اختراع نکردند، یکی از دلائل آن موضوعیت نداشتن انجام این امور در راستای اهداف اصلی امامت، یا در واقع عدم ضرورت آن بوده است تا امام برای اطلاع از آن از علوم غیبی خویش استمداد بجویند. دوم: همیشه انجام اختراعات و اکتشافات معلول حاصل شدن مقدمات متعدد علمی و فنی است؛ یعنی در واقع امکان دارد انسان از تکنولوژی بهره‌مند باشد. اما چون مقدمات فنی و ابزار لازم برای تحقق آن فراهم نیست، ساختن و تولید آن هم ممکن نباشد. به عنوان مثال تولید اتومبیل حلقه پایانی ابزار و امکانات و فناوری‌های مادر است. علم پیچیده ماشین‌سازی تنها یک حلقه از این مقدمات است مانند تولید فلزات متفاوت با آلیاژهای گوناگون، تولید واستحصال بنزین از مواد آلی موجود در طبیعت، تولید دستگاه‌ها و تکنولوژی ریخته‌گری و قالب‌بندی فلزات، تهیه مواد اولیه، سیستم‌های برقی، احتراق، حرکتی و ... بدیهی است که در آن دوران اولی‌ترین مقدمات تحقق اختراعات نیز محقق نشده بود. سوم: اهل بیت تا آنجا که برایشان امکان و زمینه فعالیت فراهم شد برای رسیدن به این مراحل از پبشرفت و شکوفایی علمی تلاش کردند؛ یعنی با آموزش شاگردان متعدد و ترسیم خطوط کلی علوم، زمینه رشد و تکامل تدریجی علوم پایه را که مقدمه اختراعات واکتشافات بود، فراهم نمودند تا جایی که بسیاری از علوم تجربی، گام‌های اولیه شکوفایی را از مجالس درس و به واسطه شاگردان امام صادق (ع) وسایر ائمه برداشتند. در این رابطه به افرادی مانند جابر بن حیان کوفی می‌توان اشاره کرد که متجاوز از پانصد رساله علمی در علم شیمی و علوم دیگر که از منبع علم الهی امام صادق (ع) استفاده کرده است، می‌تواند اشاره کرد. همچنین مباحث علمی فراوانی در کلاس‌های امام باقر و امام صادق (ع) مطرح می‌شده است که تاریخ مقداری از آنها را گزارش نموده است. برای آگاهی بیشتر از این موارد می‌توانید به کتاب امام صادق مغز متفکر جهان شیعه که مجموعه مقالات دانشمندان مرکز اسلامی استراسبورگ است مراجعه فرمائید. همچنین به کتاب‌هایی که در زمینه طب و پزشکی از خود ائمه اطهار (ع) رسیده است مانند طب الصادق (ع) و طب الرضا (ع) نیز می‌توانید مراجعه کنید. البته در پرداختن به این علوم و تکنولوژی‌ها رعایت وضع ادراکی مخاطبان و شاگردان هم مهم است. زیرا اصولا معلم و مربی و استاد مطالبی را برای شاگردان بیان می‌کند که ظرفیت و توان درک تصوری آن را داشته باشند. این که ائمه اطهار (ع) از برخی از این علوم خبر ندادند، شاید علتش عدم توانایی ادراک و نبود ظرفیت مخاطبان بوده است. به این دلیل اصلاً از برخی مسائل سخنی به میان نیاوردند و یا با استعاره و تشبیه و کنایه، چنان‌که وقتی خواستند به مردم تفهیم کنند موجودات مرموزی به نام میکروب وجود دارد می‌فرمودند: از کوزه‌های گلی شکسته آب ننوشید زیرا محل و جایگاه شیطان یا جنیان است. چهارم: به انجام رساندن این اختراعات و اکتشافات نیازمند امکانات و آزادی‌های اجتماعی است که تقریبا همه ائمه از آن بی‌بهره بودند. فشار و اختناق حاکمان ستمگر و غصب خلافت و امکانات ظاهری، امکان ورود در این عرصه‌ها را به این بزرگواران نمی‌داد.[۴]»[۵]. |
پرسش‌های وابسته
- قلمرو علم معصوم تا چه حدی است؟ (پرسش)
- آیا علم تام معصوم امکان عقلی دارد؟ (پرسش)
- آیا علم تام معصوم با اختیار وی منافات ندارد؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به علم تام معصوم شرک نیست؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به تام علم معصوم امام غلو نیست؟ (پرسش)
- آیا عدم اعتقاد به علم تام معصوم امام آسیبی به ایمان وارد می‌کند؟ (پرسش)
- آیا معصوم به تمام موارد قرآن علم دارد؟ (پرسش)
- آیا قول به محدودیت علم معصوم مانع عقلی یا شرعی دارد؟ (پرسش)
- چگونه می‌شود معصوم را انسان کامل دانست اما علم او را محدود شمرد؟ (پرسش)
- آیا معصوم باید علم تام داشته باشد؟ (پرسش)
- آیا علم تام معصوم ضرورت عقلی دارد؟ (پرسش)
- آیا علم تام معصوم ضرورت شرعی دارد؟ (پرسش)
- آیا آگاهی معصوم به نحو تام شرطی از شروط امامت است؟ (پرسش)
- اگر معصوم علم تام دارد پس چه نیازی به وحی است؟ (پرسش)
- آیا نمونه‌هایی از علم تام معصوم در قرآن موجود است؟ (پرسش)
- آیا نمونه‌هایی از علم تام معصوم در حدیث موجود است؟ (پرسش)
- آیاتی که مخالفان علم تام معصوم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
- با وجود آیاتی که علم تام معصوم را نفی می‌کنند چگونه این علم اثبات می‌شود؟ (پرسش)
- آیاتی که موافقان علم تام معصوم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
- چگونه آیات نافی علم تام معصوم از غیر خدا با آیات مثبت علم تام معصوم برای غیر او قابل جمع هستند؟ (پرسش)
- آیاتی که مخالفان علم تام معصوم پیامبر خاتم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
- آیا روایاتی وجود دارند که علم تام معصوم را نفی می‌کنند؟ (پرسش)
- چگونه آیات نافی علم تام معصوم با روایات مثبت علم تام معصوم قابل جمع هستند؟ (پرسش)
- چگونه روایات نافی علم تام معصوم با روایات مثبت علم تام معصوم قابل جمع هستند؟ (پرسش)
- دلیل عقلی علم تام پیامبران چیست؟ (پرسش)
- دلیل قرآنی علم تام پیامبران چیست؟ (پرسش)
- دلیل حدیثی علم تام پیامبران چیست؟ (پرسش)
- آیا شاهد تاریخی بر علم تام پیامبران وجود دارد؟ (پرسش)
- بر فرض اثبات علم تام پیامبران علم تام امامان چگونه ثابت می‌شود؟ (پرسش)
- دلیل عقلی علم تام امامان چیست؟ (پرسش)
- دلیل قرآنی علم تام امامان چیست؟ (پرسش)
- دلیل حدیثی علم تام امامان چیست؟ (پرسش)
- آیا شاهد تاریخی بر علم تام امامان وجود دارد؟ (پرسش)
- چرا امامان علم تام معصوم خود را انکار می‌کردند؟ (پرسش)
- آیا علم تام معصوم تکلیف‌آور است و معصوم را به عمل بر اساس آن موظف می‌کند؟ (پرسش)
- آیا معصوم از علم تام خود بهره می‌برد؟ (پرسش)
- اگر معصوم از علم تام خود بهره نمی‌برد پس فایده‌اش چیست؟ (پرسش)
- آیا علم محدود معصوم ضرورت عقلی دارد؟ (پرسش)
- آیا علم محدود معصوم ضرورت شرعی دارد؟ (پرسش)
- مهم‌ترین مصادیق علم ویژه معصوم کدام‌اند؟ (پرسش)
- علم به چه مواردی تنها نزد خداست؟ (پرسش)
- آیا علم معصوم قابلیت افزایش دارد؟ (پرسش)
- رابطه علم ویژه معصوم با معجزه و کرامت چیست؟ (پرسش)
- آیا معجزه به واسطه علم معصوم است؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان مسلمان در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان عرفان اسلامی در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان فلسفه و حکمت اسلامی در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان تفسیر در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان حدیث در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب امامیه در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب معتزله در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اشعریه در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اباضیه در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه فرقه وهابیت در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ معارف دین، ج۱، ص۹۲.
- ↑ من طبیب طبیبان هستم؛ بحار الأنوار (چاپ بیروت)، ج۵۹، ص۱۹۹.
- ↑ مکاتبه اختصاصى دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ برای مطالعه بیشتر در این مورد می‌توانید به:
- ↑ مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی