دیدگاه‌های دانشمندان فلسفه و حکمت اسلامی در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)

دیدگاه‌های دانشمندان فلسفه و حکمت اسلامی در باره قلمرو علم معصوم چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ علم معصوم
مدخل اصلی	علم معصوم
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

دیدگاه‌های دانشمندان فلسفه و حکمت اسلامی در باره قلمرو علم معصوم (ع) چیست؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «دیدگاه‌های دانشمندان مسلمان در باره قلمرو علم معصوم چیست؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم معصوم مراجعه شود.

پاسخ نخست

اسعدی

آقای علی رضا اسعدی در کتاب «هشام بن حکم» در این‌باره گفته‌ است:

«یکی از حکمت‌های نصب امام و از شئون ایشان، حفظ شریعت است و حفظ شریعت بدون آگاهی از آموزه‌ها و معارف دینی ممکن نیست. از دیگر شئون امام، اجرای احکام دین و شرایع و سنت‌های الهی است و این غرض نیز بدون علم به شریعت قابل تحقق نیست و چه‌بسا موجب دگرگونی در حدود الهی گردد. هشام خود این‌گونه مثال می‌زند که اگر امام از احکام و سنت‌های الهی آگاهی نداشته باشد، ممکن است به جای قطع دست، بر کسی تازیانه زند یا به جای تازیانه زدن، دست کسی را قطع کند. در نتیجه حدود الهی آن‌گونه که فرمان داده است اقامه نگردد. پس به جای صلاح که خواست خداوند است، فساد واقع شود و این نقض غرض است. هشام در تأیید و تصدیق این استدلال به آیه شریفه أَفَمَن يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن يُتَّبَعَ أَمَّن لاَّ يَهِدِّيَ إِلاَّ أَن يُهْدَى استشهاد کرده است. استشهاد به این آیه از این نظر است که شخص جاهل، به حکم جهلش راه به هدایت نمی‌برد. پس به کسی نیازمند است که او را هدایت کند و کسی که خود به هدایت دیگران نیاز دارد، نمی‌تواند مبیّن احکام و حدود الهی و مجری آنها باشد. متکلمان امامیه در دوره‌های بعد احتمالاً با الهام از هشام، به این آیه به عنوان دلیل مستقلی بر افضلیت امام استدلال کرده‌اند. از دیدگاه امامیه، مفاد این آیه استدلالی عقلی است که بر پایه اصل بدیهی استحاله ترجیح بلامرجح استوار است. ترجیح مفضول بر فاضل و افضل، مصداق ترجیح بلامرجح و بلکه ترجیح مرجوح بر راجح است که قبیح و ناشایست است. از این‌رو، امام که حجت و برگزیده الهی است باید شایسته‌ترین افراد برای پیروی باشد. از آن‌چه از خود هشام گزارش شده، دامنه علم امام نیز برداشت می‌شود. از دیدگاه وی، گستردگی دامنه علم امام دست‌کم به گستردگی دامنه نیازهای مردم است و حجت الهی، هر آن‌چه را مردم به آن محتاج‌اند، می‌داند. بنابراین، علوم امام منحصر به احکام حلال و حرام نیست. به گفته خود هشام، وی در صحرای منا پانصد مسئله کلامی را از امام صادق (ع) پرسید و نظر دیگران (متکلمان عامه) را گفت و حضرت نظر صحیح را برای او بیان کرد. حاضرجوابی حضرت باعث شگفتی هشام شد. عرض کرد: می‌دانم مسائل حلال و حرام در دست شماست و شما از همه مردم به آنها داناترید، ولی اینها علم کلام است؟! حضرت پاسخ داد: وای بر تو ای هشام! خدای تعالی برای خلقش حجتی قرار نمی‌دهد که همه نیازهای مردم نزد او نباشد. همچنین او در مناظره با بریهه، امام صادق (ع) را جامع علوم پیامبران و کسی که به هیچ مسئله‌ای جاهل نیست، توصیف کرده است».

پرسش‌های مصداقی همطراز

1. دیدگاه‌های دانشمندان عرفان اسلامی در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
2. دیدگاه‌های دانشمندان فلسفه و ت اسلامی در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
3. دیدگاه‌های دانشمندان تفسیر در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
4. دیدگاه‌های دانشمندان حدیث در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
5. دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب امامیه در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
6. دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اشعریه در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
7. دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اباضیه در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
8. دیدگاه فرقه وهابیت در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

1. ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
2. آیا علم معصوم حضوری است یا غیر حضوری؟ (پرسش)
3. آیا معصوم علم حصولی نیز دارد؟ (پرسش)
4. آیا علم معصوم شأنی است یا فعلی؟ (پرسش)
5. آیا علم معصوم دائمی است؟ (پرسش)
6. آیا علم معصوم علم مستفاد و به نحو اکتسابی است یا موهوبی و موهبتی و به نحو علم لدنی است؟ (پرسش)
7. آیا علم معصوم به طور دفعی یا تدریجی به او داده می‌شود؟ (پرسش)
8. آیا علم معصوم تام و بی‌کران است یا محدود؟ (پرسش)
9. آیا علم معصوم تفصیلی و با جزئیات است یا اجمالی و کلی؟ (پرسش)
10. آیا علم معصوم ذاتی است یا خداوند به او علم می‌آموزد؟ (پرسش)
11. دیدگاه‌های دانشمندان مسلمان در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع علم معصوم

• کتاب‌شناسی علم معصوم؛
• مقاله‌شناسی علم معصوم؛
• پایان‌نامه‌شناسی علم معصوم.