ایمان در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = ایمان | | موضوع مرتبط = ایمان | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = ایمان | ||
| مداخل مرتبط = [[ایمان در لغت]] - [[ایمان در قرآن]] - [[ایمان در حدیث]] - [[ایمان در نهج البلاغه]] - [[ایمان در | | مداخل مرتبط = [[ایمان در لغت]] - [[ایمان در قرآن]] - [[ایمان در حدیث]] - [[ایمان در کلام اسلامی]] - [[ایمان در نهج البلاغه]] - [[ایمان در معارف دعا و زیارات]] - [[ایمان در اخلاق اسلامی]] - [[ایمان در فقه اسلامی]] - [[ایمان در فقه سیاسی]] - [[مقام ایمان]] - [[ایمان در معارف و سیره علوی]] - [[ایمان در معارف و سیره فاطمی]] - [[ایمان در معارف و سیره حسینی]] - [[ایمان در معارف و سیره سجادی]] - [[ایمان در معارف و سیره رضوی]] - [[ایمان در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[ایمان]] از ریشه [[امن]]، به معنای | [[ایمان]] از ریشه [[امن]]، به معنای تصدیق چیزی یا [[اطمینان]] به کسی یا ایجاد اطمینان و [[آرامش]] در [[قلب]] خویش یا دیگری است<ref>مقاییس اللغه.</ref>. دستیابی [[انسان]] به آرامش و اطمینان با [[اعتقاد]] به [[خدا]] و تصدیق او ممکن می‌شود، از این رو واژه “امن” برای مفهوم ایمان بوده است<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.</ref>. پاره‌ای از متکلمان شیعه ایمان را با [[معرفت]] یکسان دانسته و عمل را از آثار خارجی معرفت شمرده‌اند. | ||
براساس [[قرآن]]<ref>{{متن قرآن|قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ وَإِنْ تُطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا يَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمَالِكُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}} «تازی‌های بیابان‌نشین گفتند: ایمان آورده‌ایم بگو: ایمان نیاورده‌اید بلکه بگویید: اسلام آورده‌ایم و هنوز ایمان در دل‌هایتان راه نیافته است و اگر از خداوند و پیامبرش فرمان برید از (پاداش) کردارهایتان چیزی کم نمی‌کند که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره حجرات، آیه ۱۴.</ref>؛ [[خداوند]] اسلامِ عرب‌های بادیه‌نشین را پذیرفته ولی ایمان آنها را نپذیرفته است؛ زیرا ایمان با تصدیق و [[اطمینان قلبی]] نسبت به آنچه بر [[زبان]] جاری شود حاصل می‌شود (و آنان هنوز به چنین باوری نرسیده بودند) <ref>مجمع البیان، ج۹، ص۲۰۷.</ref>. | براساس [[قرآن]]<ref>{{متن قرآن|قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ وَإِنْ تُطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا يَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمَالِكُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}} «تازی‌های بیابان‌نشین گفتند: ایمان آورده‌ایم بگو: ایمان نیاورده‌اید بلکه بگویید: اسلام آورده‌ایم و هنوز ایمان در دل‌هایتان راه نیافته است و اگر از خداوند و پیامبرش فرمان برید از (پاداش) کردارهایتان چیزی کم نمی‌کند که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره حجرات، آیه ۱۴.</ref>؛ [[خداوند]] اسلامِ عرب‌های بادیه‌نشین را پذیرفته ولی ایمان آنها را نپذیرفته است؛ زیرا ایمان با تصدیق و [[اطمینان قلبی]] نسبت به آنچه بر [[زبان]] جاری شود حاصل می‌شود (و آنان هنوز به چنین باوری نرسیده بودند) <ref>مجمع البیان، ج۹، ص۲۰۷.</ref>. | ||
[[امام صادق]]{{ع}} فرمود: همانا [[خداوند بزرگ]] ایمان را بر [[اسلام]] در درجه‌ای [[برتر]] قرار داد، همان‌طور که [[کعبه]] را بر [[مسجدالحرام]] [[برتری]] بخشید<ref>کافی، ج۲، ص۵۳.</ref>. | [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: همانا [[خداوند بزرگ]] ایمان را بر [[اسلام]] در درجه‌ای [[برتر]] قرار داد، همان‌طور که [[کعبه]] را بر [[مسجدالحرام]] [[برتری]] بخشید<ref>کافی، ج۲، ص۵۳.</ref>. | ||
==شاخصه‌های ایمان== | === شاخصه‌های ایمان === | ||
در [[صحیفه سجادیه]]، برخی شاخصه‌های ایمان که مطرح شده عبارت است از: | در [[صحیفه سجادیه]]، برخی شاخصه‌های ایمان که مطرح شده عبارت است از: | ||
#رابطه ایمان و [[توحید]]؛ [[لازمه ایمان]] انسان پیراستن وجود خود از [[شرک]] است: [[امام]] در [[صحیفه]] درخواست می‌کند: «بارالها! به یکتایی و بی‌شریکی تو ایمان آوردم و پیامبرانت را تصدیق کردم و [[کتابت]] را پذیرفتم و به هر معبودی جز تو [[کافر]] شدم و از هرکس که جز تو را بپرستد [[بیزاری]] جستم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌دوم.</ref>. «بارخدایا! به سوی تو می‌گریزیم، از تو [[پروا]] می‌کنم، به درگاه تو [[استغاثه]] می‌کنم، به تو [[امید]] می‌بندم، تو را می‌خوانم، به تو [[پناه]] می‌جویم، اعتمادم به توست و از تویاری می‌خواهم، به تو [[ایمان]] می‌آورم و بر تو [[توکل]] می‌کنم و به [[جود]] و [[کرم]] تو متکی هستم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌دوم.</ref>. | # رابطه ایمان و [[توحید]]؛ [[لازمه ایمان]] انسان پیراستن وجود خود از [[شرک]] است: [[امام]] در [[صحیفه]] درخواست می‌کند: «بارالها! به یکتایی و بی‌شریکی تو ایمان آوردم و پیامبرانت را تصدیق کردم و [[کتابت]] را پذیرفتم و به هر معبودی جز تو [[کافر]] شدم و از هرکس که جز تو را بپرستد [[بیزاری]] جستم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌دوم.</ref>. «بارخدایا! به سوی تو می‌گریزیم، از تو [[پروا]] می‌کنم، به درگاه تو [[استغاثه]] می‌کنم، به تو [[امید]] می‌بندم، تو را می‌خوانم، به تو [[پناه]] می‌جویم، اعتمادم به توست و از تویاری می‌خواهم، به تو [[ایمان]] می‌آورم و بر تو [[توکل]] می‌کنم و به [[جود]] و [[کرم]] تو متکی هستم»<ref>نیایش پنجاه‌و‌دوم.</ref>. | ||
#پیوند ایمان با [[رسالت]] و [[امامت]]؛ [[امام سجاد]]{{ع}}، [[پیروی از پیامبر]]{{صل}}، [[ائمه]]{{عم}} و [[یاری]] آنان را [[لازمه ایمان]] شمرده است: «بارخدایا! آن گروه از [[مردم]] روی [[زمین]] را یاد کن که [[پیروان]] [[پیامبران]] بودند و نادیده به پیامبریشان [[گواهی]] دادند... در پرتو حقایق ایمان [[شوق]] یاری [[رسولان]] داشتند»<ref>نیایش چهارم.</ref>. همچنین: «بارخدایا! مرا از کسانی قرار ده که تو را به یکتایی می‌پرستند و به تو ایمان آورده‌اند و پیامبرت را [[تصدیق]] کرده‌اند و [[امامان]] را به [[پیشوایی]] پذیرفته‌اند؛ امامانی که اطاعتشان را [[فریضه]] ساخته‌ای و ایمان به تو و تصدیق به [[رسول]] تو به دست ایشان [[اجرا]] می‌شود. آمین [[رب العالمین]]»<ref>نیایش چهل‌و‌هشتم.</ref>. | # پیوند ایمان با [[رسالت]] و [[امامت]]؛ [[امام سجاد]] {{ع}}، [[پیروی از پیامبر]] {{صل}}، [[ائمه]] {{عم}} و [[یاری]] آنان را [[لازمه ایمان]] شمرده است: «بارخدایا! آن گروه از [[مردم]] روی [[زمین]] را یاد کن که [[پیروان]] [[پیامبران]] بودند و نادیده به پیامبریشان [[گواهی]] دادند... در پرتو حقایق ایمان [[شوق]] یاری [[رسولان]] داشتند»<ref>نیایش چهارم.</ref>. همچنین: «بارخدایا! مرا از کسانی قرار ده که تو را به یکتایی می‌پرستند و به تو ایمان آورده‌اند و پیامبرت را [[تصدیق]] کرده‌اند و [[امامان]] را به [[پیشوایی]] پذیرفته‌اند؛ امامانی که اطاعتشان را [[فریضه]] ساخته‌ای و ایمان به تو و تصدیق به [[رسول]] تو به دست ایشان [[اجرا]] می‌شود. آمین [[رب العالمین]]»<ref>نیایش چهل‌و‌هشتم.</ref>. | ||
#آمیزش ایمان با [[محبت]] [[اهل‌بیت]]؛ امام سجاد{{عم}}، [[عشق]] به [[خاندان پیامبر]]{{صل}} را لازمه ایمان و [[سعادت]] [[جاودانی]] برشمرده است: «بارخدایا! [[نعمت]] [[محمد و آل محمد]]{{صل}} را که محبت به آنان، نشانه ایمان و موجب ورود به [[بهشت]] و [[کینه]] نسبت به آنان نشانه [[کفر]] و [[نفاق]] و موجب [[سقوط]] در [[جهنم]] است، نصیب ما فرما»<ref>مقدمه صحیفه، ص۲۱؛ بحارالانوار، ج۲۴، ص۶۰.</ref>. | # آمیزش ایمان با [[محبت]] [[اهل‌بیت]]؛ امام سجاد {{عم}}، [[عشق]] به [[خاندان پیامبر]] {{صل}} را لازمه ایمان و [[سعادت]] [[جاودانی]] برشمرده است: «بارخدایا! [[نعمت]] [[محمد و آل محمد]] {{صل}} را که محبت به آنان، نشانه ایمان و موجب ورود به [[بهشت]] و [[کینه]] نسبت به آنان نشانه [[کفر]] و [[نفاق]] و موجب [[سقوط]] در [[جهنم]] است، نصیب ما فرما»<ref>مقدمه صحیفه، ص۲۱؛ بحارالانوار، ج۲۴، ص۶۰.</ref>. | ||
==فوائد ایمان== | === فوائد ایمان === | ||
در [[منطق]] امام سجاد{{ع}}، [[ایمان راستین]] باید [[انسان]] را از [[پیروی]] [[شیطان]] و [[ارتکاب گناه]] بازدارد و اگر چنین نیست، انسان باید در ایمان خود تجدیدنظر کند. در [[صحیفه]] برخی از فوائد و مظاهر ایمان‌داری به شرح زیر است: | در [[منطق]] امام سجاد {{ع}}، [[ایمان راستین]] باید [[انسان]] را از [[پیروی]] [[شیطان]] و [[ارتکاب گناه]] بازدارد و اگر چنین نیست، انسان باید در ایمان خود تجدیدنظر کند. در [[صحیفه]] برخی از فوائد و مظاهر ایمان‌داری به شرح زیر است: | ||
# خروج از [[سلطه]] شیطان؛ «بارخدایا، بر [[محمد]] و خاندانش [[درود]] بفرست و در برابر [[ضلالت]] شیطان ما را از [[هدایت]] خود بهره‌مند گردان و در برابر تلاش او به [[گمراهی]] ما، ما را از [[پرهیزگاری]] بهره‌مند ساز. اگر او ما را به [[راه]] [[تباهی]] می‌کشد، تو ما را به راه [[تقوا]] راه نمای»<ref>نیایش هفدهم.</ref>. | # خروج از [[سلطه]] شیطان؛ «بارخدایا، بر [[محمد]] و خاندانش [[درود]] بفرست و در برابر [[ضلالت]] شیطان ما را از [[هدایت]] خود بهره‌مند گردان و در برابر تلاش او به [[گمراهی]] ما، ما را از [[پرهیزگاری]] بهره‌مند ساز. اگر او ما را به [[راه]] [[تباهی]] می‌کشد، تو ما را به راه [[تقوا]] راه نمای»<ref>نیایش هفدهم.</ref>. | ||
# خروج از سلطه [[هوای نفس]]؛ ایمان، انسان را از هوای نفس می‌رهاند و از [[ستمگری]] به مردم باز می‌دارد. «ای [[خداوند]]! چنان کن که در این [[جهان]] [[پرهیزگاری]] ره‌توشه من باشد و مقصد من در این [[سفر]] رسیدن به [[رحمت]] تو و [[خشنودی]] تو سرای من و [[بهشت]] تو [[جایگاه]] من. و مرا نیرویی ده که بار رضای تو بر دوش توانم کشید و از هرکه گریزم در تو گریزم و خواست من چیزی باشد که در نزد تو باشد. قلبم را از بدسیرتان به [[بیم]] افکن و [[انس]] خود و [[دوستان]] خود و [[بندگان]] فرمانبردارت را نصیب من کن»<ref>نیایش بیست‌و‌یکم.</ref>. «بارخدایا، بر [[محمد]] و [[خاندان]] او [[درود]] بفرست و سورت [[شهوت]] مرا چون به [[حرام]] نزدیک می‌شوم بشکن و چنان کن که آزمند ارتکاب هیچ گناهی نشوم. بارخدایا مرا از آزردن هر مرد و [[زن]] [[مؤمن]] و هر مرد و زن [[مسلمان]] بازدار»<ref>نیایش سی‌ونهم.</ref>. | # خروج از سلطه [[هوای نفس]]؛ ایمان، انسان را از هوای نفس می‌رهاند و از [[ستمگری]] به مردم باز می‌دارد. «ای [[خداوند]]! چنان کن که در این [[جهان]] [[پرهیزگاری]] ره‌توشه من باشد و مقصد من در این [[سفر]] رسیدن به [[رحمت]] تو و [[خشنودی]] تو سرای من و [[بهشت]] تو [[جایگاه]] من. و مرا نیرویی ده که بار رضای تو بر دوش توانم کشید و از هرکه گریزم در تو گریزم و خواست من چیزی باشد که در نزد تو باشد. قلبم را از بدسیرتان به [[بیم]] افکن و [[انس]] خود و [[دوستان]] خود و [[بندگان]] فرمانبردارت را نصیب من کن»<ref>نیایش بیست‌و‌یکم.</ref>. «بارخدایا، بر [[محمد]] و [[خاندان]] او [[درود]] بفرست و سورت [[شهوت]] مرا چون به [[حرام]] نزدیک می‌شوم بشکن و چنان کن که آزمند ارتکاب هیچ گناهی نشوم. بارخدایا مرا از آزردن هر مرد و [[زن]] [[مؤمن]] و هر مرد و زن [[مسلمان]] بازدار»<ref>نیایش سی‌ونهم.</ref>. | ||
==[[مراتب ایمان]]== | === [[مراتب ایمان]] === | ||
در این عبارت از [[صحیفه]] [[ایمان]] دارای مرتبه و [[درجه]] معرفی شده است: است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَلِّغْ بِإِيمَانِي أَكْمَلَ الْإِيمَانِ}}<ref>دعای ۲۰.</ref>؛ «خداوندا بر محمد{{صل}} و خاندانش درود فرست و ایمان مرا به [[کامل‌ترین]] درجه ایمان برسان». | در این عبارت از [[صحیفه]] [[ایمان]] دارای مرتبه و [[درجه]] معرفی شده است: است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَلِّغْ بِإِيمَانِي أَكْمَلَ الْإِيمَانِ}}<ref>دعای ۲۰.</ref>؛ «خداوندا بر محمد {{صل}} و خاندانش درود فرست و ایمان مرا به [[کامل‌ترین]] درجه ایمان برسان». | ||
[[امام]]، در دعای [[وداع]] [[ماه رمضان]]، یکی از [[برکات]] این ماه را [[افزایش ایمان]] شمرده است: «بارالها! و به سبب آن‌که ایمان را در آن ماه چندین برابر نمودی.».. <ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>. | [[امام]]، در دعای [[وداع]] [[ماه رمضان]]، یکی از [[برکات]] این ماه را [[افزایش ایمان]] شمرده است: «بارالها! و به سبب آن‌که ایمان را در آن ماه چندین برابر نمودی.».. <ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>. | ||
== | === سبقت در ایمان === | ||
امام{{ع}}، با استناد به آیه‌ای از [[قرآن]]<ref>{{متن قرآن|وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ}} «و کسانی که پس از آنان آمده‌اند می‌گویند: پروردگارا! ما و برادران ما را که در ایمان از ما پیشی گرفته‌اند بیامرز و در دل‌های ما کینه‌ای نسبت به مؤمنان بر جای مگذار! پروردگارا! تو مهربان بخشاینده‌ای» سوره حشر، آیه ۱۰.</ref> پیشتازی در ایمان را عامل [[برتری]] خوانده است. | امام {{ع}}، با استناد به آیه‌ای از [[قرآن]]<ref>{{متن قرآن|وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ}} «و کسانی که پس از آنان آمده‌اند می‌گویند: پروردگارا! ما و برادران ما را که در ایمان از ما پیشی گرفته‌اند بیامرز و در دل‌های ما کینه‌ای نسبت به مؤمنان بر جای مگذار! پروردگارا! تو مهربان بخشاینده‌ای» سوره حشر، آیه ۱۰.</ref> پیشتازی در ایمان را عامل [[برتری]] خوانده است. | ||
«بارخدایا! [[تابعان]] [[اصحاب محمد]] را [[بهترین]] [[پاداش]] ارزانی دار؛ آنان که به [[نیکی]] در پی [[اصحاب]] رفتند و می‌گویند: “پروردگار ما، ما را و [[برادران]] ما را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز»<ref>نیایش چهارم.</ref>. | «بارخدایا! [[تابعان]] [[اصحاب محمد]] را [[بهترین]] [[پاداش]] ارزانی دار؛ آنان که به [[نیکی]] در پی [[اصحاب]] رفتند و می‌گویند: “پروردگار ما، ما را و [[برادران]] ما را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز»<ref>نیایش چهارم.</ref>. | ||
==[[قدردانی]] از [[خداوند]] و درخواست [[حفظ]] [[اهل]] [[ایمان]]== | === [[قدردانی]] از [[خداوند]] و درخواست [[حفظ]] [[اهل]] [[ایمان]] === | ||
[[انسان]] [[نیایشگر]]، از خداوند به خاطر برخورداری همگان و به ویژه [[والدین]] خود، از [[نعمت]] ایمان تشکر می‌کند. | [[انسان]] [[نیایشگر]]، از خداوند به خاطر برخورداری همگان و به ویژه [[والدین]] خود، از [[نعمت]] ایمان تشکر می‌کند. | ||
«بارخدایا، بر [[محمد و آل او]] و ذریّه او [[درود]] بفرست و [[پدر]] و [[مادر]] مرا به [[برترین]] موهبت‌هایی که خاص [[پدران]] و [[مادران]] [[بندگان]] [[مؤمن]] خود گردانیده‌ای، مخصوص گردان». | «بارخدایا، بر [[محمد و آل او]] و ذریّه او [[درود]] بفرست و [[پدر]] و [[مادر]] مرا به [[برترین]] موهبت‌هایی که خاص [[پدران]] و [[مادران]] [[بندگان]] [[مؤمن]] خود گردانیده‌ای، مخصوص گردان». | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۶: | ||
«بارخدایا! بر محمد و خاندانش درود بفرست و به [[رحمت]] خویش مرا و همه مردان و زنان مؤمن را از آنچه گفته شد [[پناه]] ده، یا ارحم الراحمین»<ref>نیایش هشتم.</ref>. | «بارخدایا! بر محمد و خاندانش درود بفرست و به [[رحمت]] خویش مرا و همه مردان و زنان مؤمن را از آنچه گفته شد [[پناه]] ده، یا ارحم الراحمین»<ref>نیایش هشتم.</ref>. | ||
نتیجه ایمان، برخورداری از [[آرامش]] درونی و برخواسته از [[معرفت]] نسبت به [[اسلام]] است. به بیان [[امام سجاد]]{{ع}} ایمان، دارای مراتب بوده و پیوندی متقن با [[توحید]]، [[رسالت]] و [[امامت]] دارد و موجب [[مراقبت]] انسان از شیطان و [[هوای نفس]] می‌شود<ref>بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ۱۴۰۴، بیروت، اعلمی، الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین{{ع}}، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، انتشارات سروش، قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم؛ لغت‌نامه، علی‌اکبر دهخدا ۱۳۶۷، تهران، نشر دانشگاه تهران.</ref><ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «ایمان»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۰۴-۱۰۷.</ref> | نتیجه ایمان، برخورداری از [[آرامش]] درونی و برخواسته از [[معرفت]] نسبت به [[اسلام]] است. به بیان [[امام سجاد]] {{ع}} ایمان، دارای مراتب بوده و پیوندی متقن با [[توحید]]، [[رسالت]] و [[امامت]] دارد و موجب [[مراقبت]] انسان از شیطان و [[هوای نفس]] می‌شود<ref>بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ۱۴۰۴، بیروت، اعلمی، الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین {{ع}}، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، انتشارات سروش، قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم؛ لغت‌نامه، علی‌اکبر دهخدا ۱۳۶۷، تهران، نشر دانشگاه تهران.</ref>.<ref>[[علی اکبر شایسته‌نژاد|شایسته‌نژاد، علی اکبر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «ایمان»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۱۰۴-۱۰۷.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۶: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:ایمان | [[رده:ایمان]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۴
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ایمان است. ایمان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ایمان در لغت - ایمان در قرآن - ایمان در حدیث - ایمان در کلام اسلامی - ایمان در نهج البلاغه - ایمان در معارف دعا و زیارات - ایمان در اخلاق اسلامی - ایمان در فقه اسلامی - ایمان در فقه سیاسی - مقام ایمان - ایمان در معارف و سیره علوی - ایمان در معارف و سیره فاطمی - ایمان در معارف و سیره حسینی - ایمان در معارف و سیره سجادی - ایمان در معارف و سیره رضوی - ایمان در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ایمان از ریشه امن، به معنای تصدیق چیزی یا اطمینان به کسی یا ایجاد اطمینان و آرامش در قلب خویش یا دیگری است[۱]. دستیابی انسان به آرامش و اطمینان با اعتقاد به خدا و تصدیق او ممکن می‌شود، از این رو واژه “امن” برای مفهوم ایمان بوده است[۲]. پاره‌ای از متکلمان شیعه ایمان را با معرفت یکسان دانسته و عمل را از آثار خارجی معرفت شمرده‌اند.
براساس قرآن[۳]؛ خداوند اسلامِ عرب‌های بادیه‌نشین را پذیرفته ولی ایمان آنها را نپذیرفته است؛ زیرا ایمان با تصدیق و اطمینان قلبی نسبت به آنچه بر زبان جاری شود حاصل می‌شود (و آنان هنوز به چنین باوری نرسیده بودند) [۴]. امام صادق (ع) فرمود: همانا خداوند بزرگ ایمان را بر اسلام در درجه‌ای برتر قرار داد، همان‌طور که کعبه را بر مسجدالحرام برتری بخشید[۵].
شاخصه‌های ایمان
در صحیفه سجادیه، برخی شاخصه‌های ایمان که مطرح شده عبارت است از:
- رابطه ایمان و توحید؛ لازمه ایمان انسان پیراستن وجود خود از شرک است: امام در صحیفه درخواست می‌کند: «بارالها! به یکتایی و بی‌شریکی تو ایمان آوردم و پیامبرانت را تصدیق کردم و کتابت را پذیرفتم و به هر معبودی جز تو کافر شدم و از هرکس که جز تو را بپرستد بیزاری جستم»[۶]. «بارخدایا! به سوی تو می‌گریزیم، از تو پروا می‌کنم، به درگاه تو استغاثه می‌کنم، به تو امید می‌بندم، تو را می‌خوانم، به تو پناه می‌جویم، اعتمادم به توست و از تویاری می‌خواهم، به تو ایمان می‌آورم و بر تو توکل می‌کنم و به جود و کرم تو متکی هستم»[۷].
- پیوند ایمان با رسالت و امامت؛ امام سجاد (ع)، پیروی از پیامبر (ص)، ائمه (ع) و یاری آنان را لازمه ایمان شمرده است: «بارخدایا! آن گروه از مردم روی زمین را یاد کن که پیروان پیامبران بودند و نادیده به پیامبریشان گواهی دادند... در پرتو حقایق ایمان شوق یاری رسولان داشتند»[۸]. همچنین: «بارخدایا! مرا از کسانی قرار ده که تو را به یکتایی می‌پرستند و به تو ایمان آورده‌اند و پیامبرت را تصدیق کرده‌اند و امامان را به پیشوایی پذیرفته‌اند؛ امامانی که اطاعتشان را فریضه ساخته‌ای و ایمان به تو و تصدیق به رسول تو به دست ایشان اجرا می‌شود. آمین رب العالمین»[۹].
- آمیزش ایمان با محبت اهل‌بیت؛ امام سجاد (ع)، عشق به خاندان پیامبر (ص) را لازمه ایمان و سعادت جاودانی برشمرده است: «بارخدایا! نعمت محمد و آل محمد (ص) را که محبت به آنان، نشانه ایمان و موجب ورود به بهشت و کینه نسبت به آنان نشانه کفر و نفاق و موجب سقوط در جهنم است، نصیب ما فرما»[۱۰].
فوائد ایمان
در منطق امام سجاد (ع)، ایمان راستین باید انسان را از پیروی شیطان و ارتکاب گناه بازدارد و اگر چنین نیست، انسان باید در ایمان خود تجدیدنظر کند. در صحیفه برخی از فوائد و مظاهر ایمان‌داری به شرح زیر است:
- خروج از سلطه شیطان؛ «بارخدایا، بر محمد و خاندانش درود بفرست و در برابر ضلالت شیطان ما را از هدایت خود بهره‌مند گردان و در برابر تلاش او به گمراهی ما، ما را از پرهیزگاری بهره‌مند ساز. اگر او ما را به راه تباهی می‌کشد، تو ما را به راه تقوا راه نمای»[۱۱].
- خروج از سلطه هوای نفس؛ ایمان، انسان را از هوای نفس می‌رهاند و از ستمگری به مردم باز می‌دارد. «ای خداوند! چنان کن که در این جهان پرهیزگاری ره‌توشه من باشد و مقصد من در این سفر رسیدن به رحمت تو و خشنودی تو سرای من و بهشت تو جایگاه من. و مرا نیرویی ده که بار رضای تو بر دوش توانم کشید و از هرکه گریزم در تو گریزم و خواست من چیزی باشد که در نزد تو باشد. قلبم را از بدسیرتان به بیم افکن و انس خود و دوستان خود و بندگان فرمانبردارت را نصیب من کن»[۱۲]. «بارخدایا، بر محمد و خاندان او درود بفرست و سورت شهوت مرا چون به حرام نزدیک می‌شوم بشکن و چنان کن که آزمند ارتکاب هیچ گناهی نشوم. بارخدایا مرا از آزردن هر مرد و زن مؤمن و هر مرد و زن مسلمان بازدار»[۱۳].
مراتب ایمان
در این عبارت از صحیفه ایمان دارای مرتبه و درجه معرفی شده است: است: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَلِّغْ بِإِيمَانِي أَكْمَلَ الْإِيمَانِ»[۱۴]؛ «خداوندا بر محمد (ص) و خاندانش درود فرست و ایمان مرا به کامل‌ترین درجه ایمان برسان». امام، در دعای وداع ماه رمضان، یکی از برکات این ماه را افزایش ایمان شمرده است: «بارالها! و به سبب آن‌که ایمان را در آن ماه چندین برابر نمودی.».. [۱۵].
سبقت در ایمان
امام (ع)، با استناد به آیه‌ای از قرآن[۱۶] پیشتازی در ایمان را عامل برتری خوانده است. «بارخدایا! تابعان اصحاب محمد را بهترین پاداش ارزانی دار؛ آنان که به نیکی در پی اصحاب رفتند و می‌گویند: “پروردگار ما، ما را و برادران ما را که در ایمان بر ما پیشی گرفتند بیامرز»[۱۷].
قدردانی از خداوند و درخواست حفظ اهل ایمان
انسان نیایشگر، از خداوند به خاطر برخورداری همگان و به ویژه والدین خود، از نعمت ایمان تشکر می‌کند. «بارخدایا، بر محمد و آل او و ذریّه او درود بفرست و پدر و مادر مرا به برترین موهبت‌هایی که خاص پدران و مادران بندگان مؤمن خود گردانیده‌ای، مخصوص گردان». «بارخدایا! بر محمد و خاندانش درود بفرست، و پدران ما را و مادران ما را و فرزندان ما را و خاندان ما را و خویشاوندان ما را و نزدیکان ما را و همسایگان ما مردان مؤمن و زنان مؤمنه را از گزند شیطان در ملاذی منیع و ملجأی رفیع و پناهگاهی استوار جای ده و برای پیکار با او سپرهایی نگهدارنده و شمشیرهایی برنده عطا فرما»[۱۸]. «بارخدایا! بر محمد و خاندانش درود بفرست و به رحمت خویش مرا و همه مردان و زنان مؤمن را از آنچه گفته شد پناه ده، یا ارحم الراحمین»[۱۹].
نتیجه ایمان، برخورداری از آرامش درونی و برخواسته از معرفت نسبت به اسلام است. به بیان امام سجاد (ع) ایمان، دارای مراتب بوده و پیوندی متقن با توحید، رسالت و امامت دارد و موجب مراقبت انسان از شیطان و هوای نفس می‌شود[۲۰].[۲۱]
منابع
پانویس
- ↑ مقاییس اللغه.
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.
- ↑ ﴿قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ وَإِنْ تُطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا يَلِتْكُمْ مِنْ أَعْمَالِكُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ «تازی‌های بیابان‌نشین گفتند: ایمان آورده‌ایم بگو: ایمان نیاورده‌اید بلکه بگویید: اسلام آورده‌ایم و هنوز ایمان در دل‌هایتان راه نیافته است و اگر از خداوند و پیامبرش فرمان برید از (پاداش) کردارهایتان چیزی کم نمی‌کند که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره حجرات، آیه ۱۴.
- ↑ مجمع البیان، ج۹، ص۲۰۷.
- ↑ کافی، ج۲، ص۵۳.
- ↑ نیایش پنجاه‌و‌دوم.
- ↑ نیایش پنجاه‌و‌دوم.
- ↑ نیایش چهارم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌هشتم.
- ↑ مقدمه صحیفه، ص۲۱؛ بحارالانوار، ج۲۴، ص۶۰.
- ↑ نیایش هفدهم.
- ↑ نیایش بیست‌و‌یکم.
- ↑ نیایش سی‌ونهم.
- ↑ دعای ۲۰.
- ↑ نیایش چهل‌و‌پنجم.
- ↑ ﴿وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ﴾ «و کسانی که پس از آنان آمده‌اند می‌گویند: پروردگارا! ما و برادران ما را که در ایمان از ما پیشی گرفته‌اند بیامرز و در دل‌های ما کینه‌ای نسبت به مؤمنان بر جای مگذار! پروردگارا! تو مهربان بخشاینده‌ای» سوره حشر، آیه ۱۰.
- ↑ نیایش چهارم.
- ↑ نیایش هفدهم.
- ↑ نیایش هشتم.
- ↑ بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ۱۴۰۴، بیروت، اعلمی، الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین (ع)، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، ۱۳۷۵، تهران، انتشارات سروش، قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم؛ لغت‌نامه، علی‌اکبر دهخدا ۱۳۶۷، تهران، نشر دانشگاه تهران.
- ↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «ایمان»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۱۰۴-۱۰۷.