رفق و مدارا در خانواده: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
(←پانویس) |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = رفق و مدارا | | موضوع مرتبط = رفق و مدارا | ||
| عنوان مدخل = رفق و مدارا | | عنوان مدخل = رفق و مدارا | ||
| مداخل مرتبط = [[رفق و مدارا در قرآن]] - [[رفق و مدارا در | | مداخل مرتبط = [[رفق و مدارا در قرآن]] - [[رفق و مدارا در معارف و سیره نبوی]] - [[رفق و مدارا در معارف و سیره علوی]] - [[رفق و مدارا در معارف و سیره سجادی]] - [[رفق و مدارا در معارف دعا و زیارات]] - [[رفق و مدارا در خانواده]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
چون [[رفق]] و [[ملایمت]] بر [[زندگی]] [[حاکم]] شود، جلوه‌های زیبای آن چهره گشاید و زندگی را معنای | چون [[رفق]] و [[ملایمت]] بر [[زندگی]] [[حاکم]] شود، جلوه‌های زیبای آن چهره گشاید و زندگی را معنای واقعی بخشد. در آموزه‌های [[پیشوایان دین]] درباره جلوه‌های رفق و ملایمت در زندگی نکات بسیار وارد شده است که به مواردی اشاره می‌شود. | ||
===زیادت و برکت=== | === زیادت و [[برکت]] === | ||
رفق و ملایمت در زندگی، موجب زیادت و برکت در زندگی می‌شود، چنان‌که در | رفق و ملایمت در زندگی، موجب زیادت و برکت در زندگی می‌شود، چنان‌که در حدیث نبوی آمده است: {{متن حدیث|إِنَّ فِي الرِّفْقِ الزِّيَادَةَ وَ الْبَرَكَةَ وَ مَنْ يُحْرَمِ الرِّفْقَ يُحْرَمِ الْخَيْرَ}}<ref>«بی‌گمان در رفق و ملایمت فزونی و برکت نهفته است، و هرکه از رفق و ملایمت محروم باشد از خیر و خوبی محروم باشد». الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۴؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۶۰.</ref>. | ||
رفق و ملایمت در زندگی [[خانوادگی]] | رفق و ملایمت در زندگی [[خانوادگی]] تندروی و افراطگری در عرصه‌های مختلف را مهار می‌کند و موجب زیادت و برکت در روابط لطیف خانوادگی و [[اقتصاد]] [[خانواده]] می‌گردد. [[امام صادق]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|أَيُّمَا أَهْلِ بَيْتٍ أُعْطُوا حَظَّهُمْ مِنَ الرِّفْقِ فَقَدْ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ فِي الرِّزْقِ وَ الرِّفْقُ فِي تَقْدِيرِ الْمَعِيشَةِ خَيْرٌ مِنَ السَّعَةِ فِي الْمَالِ وَ الرِّفْقُ لَا يَعْجِزُ عَنْهُ شَيْءٌ وَ التَّبْذِيرُ لَا يَبْقَى مَعَهُ شَيْءٌ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفْقَ}}<ref>«هر خانواده‌ای که از رفق و ملایمت بهره‌مند باشند خداوند در روزی بر آنان گشادگی فراهم نماید، که رفق و ملایمت در اندازه زدن روزی از گشادگی در مال بهتر است؛ و رفق و ملایمت ناتوانایی نیاورد و با تبذیر چیزی [به سلامت]برقرار نماند که بی‌گمان خداوند اهل رفق و ملایمت است و رفق و ملایمت را دوست دارد». الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۳؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۶۰.</ref>. | ||
استفاده صحیح از امکانات زندگی جز به میمنت رفق و ملایمت حاصل نمی‌شود و هرجا رفق و ملایمت نباشد، | استفاده صحیح از امکانات زندگی جز به میمنت رفق و ملایمت حاصل نمی‌شود و هرجا رفق و ملایمت نباشد، تندی و تیزی، و [[اسراف]] و [[تبذیر]] و [[زیاده‌روی]] رخ می‌نماید<ref>نک: شرح اصول الکافی للمازندرانی، ج۸، ص۳۳۵.</ref>. از بیانات پیشوایان دین چنین استفاده می‌شود که [[آبادانی]] زندگی و گسترش روزی به [[رفق]] و [[ملایمت]] بستگی دارد، چنان‌که در [[حدیث]] [[امام کاظم]]{{ع}} به [[هشام بن حکم]] آمده است: {{متن حدیث|يَا هِشَامُ عَلَيْكَ بِالرِّفْقِ فَإِنَّ الرِّفْقَ خَيْرٌ وَ الْخُرْقَ شُؤْمٌ إِنَّ الرِّفْقَ وَ الْبِرَّ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ يَعْمُرُ الدِّيَارَ وَ يَزِيدُ فِي الرِّزْقِ}}<ref>«ای هشام، بر تو باد به رفق و ملایمت، که رفق و ملایمت خیر و خوبی است، و تندی و خشونت نکبت است. بی‌گمان رفق و ملایمت و نیکی و خوش‌اخلاقی، سرزمین را آباد می‌سازد و روزی را فزون می‌نماید». تحف العقول، ص۳۹۵؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۴.</ref>. | ||
خانواده‌ای که در پرتو | خانواده‌ای که در پرتو رفق و ملایمت حرکت کند و از تندروی در هر عرصه‌ای بپرهیزد، راه زیادت و [[برکت]] را از هر طرف بر خود هموار می‌نماید؛ به تعبیر [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}}: {{متن حدیث|مَنِ اسْتَعْمَلَ الرِّفْقَ اسْتَدَرَّ الرِّزْقَ}}<ref>«هرکه رفق و ملایمت را به کار گیرد، رزق و روزی را روان سازد». شرح غررالحکم، ج۵، ص۳۳۸؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۴۰.</ref>. | ||
روانی و افزونی برکت در [[زندگی]] در بستر رفق و ملایمت حاصل می‌شود؛ و روابط اعضای [[خانواده]] در این بستر رو به [[رشد]] می‌گذارد: {{متن حدیث|الْيُمْنُ مَعَ الرِّفْقِ}}<ref>«میمنت و فرخندگی و برکت با رفق و ملایمت است». عبدالواحد التمیمی الآمدی، غررالحکم و دررالکلم، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۷ ق. ج۱، ص۳۹۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۲.</ref>. | |||
===[[سلامت]] و | === [[سلامت]] و عافیت === | ||
زندگی آکنده از سلامت و عافیت در پرتو رفق و ملایمت به دست می‌آید، و این امر نیاز به پاسداشت و [[مراقبت]] دارد تا سلامت خانواده برقرار بماند. در بیان امیر مؤمنان علی{{ع}} آمده است: {{متن حدیث|سَلَامَةُ الْعَيْشِ فِي الْمُدَارَاةِ}}<ref>«سلامت زندگی در مدارا و ملایمت است». غررالحکم، ج۱، ص۳۹۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۲.</ref>. | زندگی آکنده از سلامت و عافیت در پرتو رفق و ملایمت به دست می‌آید، و این امر نیاز به پاسداشت و [[مراقبت]] دارد تا سلامت خانواده برقرار بماند. در بیان امیر مؤمنان علی{{ع}} آمده است: {{متن حدیث|سَلَامَةُ الْعَيْشِ فِي الْمُدَارَاةِ}}<ref>«سلامت زندگی در مدارا و ملایمت است». غررالحکم، ج۱، ص۳۹۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۲.</ref>. | ||
اگر رفق و ملایمت به سبب عوامل درونی، همچون [[بدگمانی]]، | اگر رفق و ملایمت به سبب عوامل درونی، همچون [[بدگمانی]]، تنگ‌نظری، [[خودخواهی]] و... یا به سبب عوامل بیرونی، همچون تنگناهای زندگی، دخالت‌های [[خویشاوندی]]، رفتارهای غیر [[عقلانی]] و... آسیب ببیند، سلامت و عافیت از زندگی رخت برمی‌بندد و زندگی معنای [[حقیقی]] خود را از دست می‌دهد. ازاین‌روست که نباید [[اجازه]] داد عوامل درونی و بیرونی [[رفق]] و [[ملایمت]] را تحت الشعاع قرار دهد و [[سلامت]] [[زندگی]] را مختل سازد. از [[امام جواد]]{{ع}} [[روایت]] شده است: {{متن حدیث|مَنْ هَجَرَ الْمُدَارَاةَ قَارَنَهُ الْمَكْرُوهُ}}<ref>«هر که نرمش را وانهد، سختی همراهش شود». أبوعبدالله الحسین بن محمد بن الحسن الحلوانی، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، تحقیق و ترجمه عبدالهادی مسعودی، چاپ اول، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۳ ش. ص۲۰۸-۲۰۹؛ أعلام الدین، ص۳۰۹.</ref>. | ||
{{متن حدیث|مَنْ هَجَرَ الْمُدَارَاةَ قَارَنَهُ الْمَكْرُوهُ}}<ref>«هر که نرمش را وانهد، سختی همراهش شود». أبوعبدالله الحسین بن محمد بن الحسن الحلوانی، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، تحقیق و ترجمه عبدالهادی مسعودی، چاپ اول، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۳ ش. ص۲۰۸-۲۰۹؛ أعلام الدین، ص۳۰۹.</ref>. | |||
بنابراین [[عقل]] اقتضا می‌کند که با [[حفظ]] رفق و ملایمت، سلامت و | بنابراین [[عقل]] اقتضا می‌کند که با [[حفظ]] رفق و ملایمت، سلامت و عافیت زندگی حفظ شود، و پیوسته [[صلح]] و [[آشتی]] برقرار بماند. {{متن حدیث|الرِّفْقُ يُؤَدِّي إِلَى السِّلْمِ}}<ref>«رفق و ملایمت به سوی آشتی می‌کشاند». شرح غررالحکم، ج۱، ص۲۲۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۱.</ref>. | ||
{{متن حدیث|الرِّفْقُ يُؤَدِّي إِلَى السِّلْمِ}}<ref>«رفق و ملایمت به سوی آشتی می‌کشاند». شرح غررالحکم، ج۱، ص۲۲۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۱.</ref>. | |||
===آسودگی و راحت=== | === آسودگی و راحت === | ||
رفق و ملایمت زندگی [[خانوادگی]] را پرخیر و مالامال از آسودگی و راحت می‌سازد، و به اعضای [[خانواده]] [[احساس | رفق و ملایمت زندگی [[خانوادگی]] را پرخیر و مالامال از آسودگی و راحت می‌سازد، و به اعضای [[خانواده]] [[احساس آرامش]] می‌بخشد، و این‌گونه است که آنان توان لازم برای [[دوستی]] و پیوند، و کار و تلاش را می‌یابند و از خطرهای بسیار در [[امان]] می‌مانند. [[امام باقر]]{{ع}} دراین‌باره فرموده است: {{متن حدیث|مَنْ أُعْطِيَ الْخُلُقَ وَ الرِّفْقَ فَقَدْ أُعْطِيَ الْخَيْرَ وَ الرَّاحَةَ وَ حَسُنَ حَالُهُ فِي دُنْيَاهُ وَ آخِرَتِهِ وَ مَنْ حُرِمَ الْخُلُقَ وَ الرِّفْقَ كَانَ ذَلِكَ سَبِيلًا إِلَى كُلِّ شَرٍّ وَ بَلِيَّةٍ إِلَّا مَنْ عَصَمَهُ اللَّهُ}}<ref>«به هر که اخلاق و رفق و ملایمت بهره داده شود، خیر و راحت و نیک‌احوالی در دنیا و آخرت به او داده شود؛ و هرکه از اخلاق و رفق و ملایمت بی‌بهره باشد، راه به سوی هر بدی و گرفتاری بر او هموار گردد». کشف الغمة، ج۲، ص۱۳۳؛ البدایة و النهایة، ج۹، ص۳۴۱؛ بحارالانوار، ج۷۸، ص۱۸۶.</ref>. | ||
{{متن حدیث|مَنْ أُعْطِيَ الْخُلُقَ وَ الرِّفْقَ فَقَدْ أُعْطِيَ الْخَيْرَ وَ الرَّاحَةَ وَ حَسُنَ حَالُهُ فِي دُنْيَاهُ وَ آخِرَتِهِ وَ مَنْ حُرِمَ الْخُلُقَ وَ الرِّفْقَ كَانَ ذَلِكَ سَبِيلًا إِلَى كُلِّ شَرٍّ وَ بَلِيَّةٍ إِلَّا مَنْ عَصَمَهُ اللَّهُ}}<ref>«به هر که اخلاق و رفق و ملایمت بهره داده شود، خیر و راحت و نیک‌احوالی در دنیا و آخرت به او داده شود؛ و هرکه از اخلاق و رفق و ملایمت بی‌بهره باشد، راه به سوی هر بدی و گرفتاری بر او هموار گردد». کشف الغمة، ج۲، ص۱۳۳؛ البدایة و النهایة، ج۹، ص۳۴۱؛ بحارالانوار، ج۷۸، ص۱۸۶.</ref>. | |||
===آسان شدن امور سخت=== | === آسان شدن امور سخت === | ||
جلوه دیگر رفق و ملایمت در زندگی این است که سختی‌های زندگی بدان آسان و قابل | جلوه دیگر رفق و ملایمت در زندگی این است که سختی‌های زندگی بدان آسان و قابل تحمل می‌شود. به بیان علی{{ع}}: | ||
{{متن حدیث|الرِّفْقُ يُيَسِّرُ الصِّعَابَ وَ يُسَهِّلُ شَدِيدَ الْأَسْبَابِ}}<ref>«رفق و ملایمت دشواری‌ها را آسان می‌سازد و چاره‌جویی‌های سخت را ساده می‌گرداند». شرح غررالحکم، ج۲، ص۴۵؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۵.</ref>. | {{متن حدیث|الرِّفْقُ يُيَسِّرُ الصِّعَابَ وَ يُسَهِّلُ شَدِيدَ الْأَسْبَابِ}}<ref>«رفق و ملایمت دشواری‌ها را آسان می‌سازد و چاره‌جویی‌های سخت را ساده می‌گرداند». شرح غررالحکم، ج۲، ص۴۵؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۵.</ref>. | ||
[[زندگی]] خالی از [[دشواری]] نیست، و این [[انتظار]] که در روند زندگی مشترک، کسی با مشکلی روبه‌رو نشود و اختلافی پیش نیاید، انتظاری دور از واقع و دست‌نیافتنی است، ولی آنچه مهم است شیوه | [[زندگی]] خالی از [[دشواری]] نیست، و این [[انتظار]] که در روند زندگی مشترک، کسی با مشکلی روبه‌رو نشود و اختلافی پیش نیاید، انتظاری دور از واقع و دست‌نیافتنی است، ولی آنچه مهم است شیوه رویارویی با [[دشواری‌ها]] و [[مشکلات]] و [[اختلافات]] زندگی مشترک است، که [[رفق]] و [[ملایمت]] بنیانی اساسی و راه‌حلی کاری در رویارویی با این امور است. | ||
{{متن حدیث|كَمْ مِنْ صَعْبٍ تَسَهَّلَ بِالرِّفْقِ}}<ref>«بسا سختی که با رفق و ملایمت آسان شده باشد». شرح غررالحکم، ج۴، ص۵۵۱؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۸۰ [{{متن حدیث|سَهَّلَ}} آمده است].</ref>. | {{متن حدیث|كَمْ مِنْ صَعْبٍ تَسَهَّلَ بِالرِّفْقِ}}<ref>«بسا سختی که با رفق و ملایمت آسان شده باشد». شرح غررالحکم، ج۴، ص۵۵۱؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۸۰ [{{متن حدیث|سَهَّلَ}} آمده است].</ref>. | ||
واقعیت همین است که [[برترین]] تربیت‌شده مدرسه نبوی، علی{{ع}} یادآور شده است؛ و [[تجربه]] زندگی گویای آن است: {{متن حدیث|مَنِ اسْتَعْمَلَ الرِّفْقَ لَانَ لَهُ الشَّدِيدُ}}<ref>«هرکه رفق و ملایمت را به کار گیرد سختی و دشواری برای او هموار گردد». شرح غررالحکم، ج۵، ص۲۸۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۵۵ [{{متن حدیث|الشَّدَایِدُ}} آمده است].</ref>؛ {{متن حدیث|بِالرِّفْقِ تَهُونُ الصِّعَابُ}}<ref>«به رفق و ملایمت کارهای سخت و دشوار آسان می‌شود». شرح غررالحکم، ج۳، ص۲۳۱؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۸۹.</ref>. | |||
{{متن حدیث|مَنِ اسْتَعْمَلَ الرِّفْقَ لَانَ لَهُ الشَّدِيدُ}}<ref>«هرکه رفق و ملایمت را به کار گیرد سختی و دشواری برای او هموار گردد». شرح غررالحکم، ج۵، ص۲۸۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۵۵ [{{متن حدیث|الشَّدَایِدُ}} آمده است].</ref> | |||
=== کاهش [[مخالفت]] === | |||
===کاهش مخالفت=== | |||
با رفق و ملایمت تندی‌ها و تیزی‌ها، و رودررویی‌ها و مخالفت‌ها بهتر کاهش می‌یابد، چنان‌که در پندهای [[علوی]] آمده است: {{متن حدیث|الرِّفْقُ يَفُلُّ حَدَّ الْمُخَالَفَةِ}}<ref>«رفق و ملایمت تندی و تیزی مخالفت را می‌کاهد». شرح غررالحکم، ج۱، ص۱۵۰؛ شرح ابن أبی الحدید، ج۲۰، ص۳۱۷.</ref>. | با رفق و ملایمت تندی‌ها و تیزی‌ها، و رودررویی‌ها و مخالفت‌ها بهتر کاهش می‌یابد، چنان‌که در پندهای [[علوی]] آمده است: {{متن حدیث|الرِّفْقُ يَفُلُّ حَدَّ الْمُخَالَفَةِ}}<ref>«رفق و ملایمت تندی و تیزی مخالفت را می‌کاهد». شرح غررالحکم، ج۱، ص۱۵۰؛ شرح ابن أبی الحدید، ج۲۰، ص۳۱۷.</ref>. | ||
مخالفت را با مخالفت، و | مخالفت را با مخالفت، و تندی را با تندی به‌طور اساسی نمی‌توان [[اصلاح]] نمود، و آنچه راه اصلاح این امور را هموار می‌کند، رفق و ملایمت است: {{متن حدیث|الرِّفْقُ لَقَاحُ الصَّلَاحِ}}<ref>«رفق و ملایمت بارورکننده اصلاح [امور]است». شرح غررالحکم، ج۲، ص۱۶۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۶۷.</ref>. | ||
{{متن حدیث|الرِّفْقُ لَقَاحُ الصَّلَاحِ}}<ref>«رفق و ملایمت بارورکننده اصلاح [امور]است». شرح غررالحکم، ج۲، ص۱۶۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۶۷.</ref>. | |||
در رویارویی با تندی و | در رویارویی با تندی و درشتی از سوی [[همسر]]، آنچه کارساز است، رفق و ملایمت است، چنان‌که [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} در [[پند]] خویش به [[حضرت مجتبی]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|وَ لِنْ لِمَنْ غَالَظَكَ فَإِنَّهُ يُوشِكُ أَنْ يَلِينَ لَكَ}}<ref>«[[نرمی]] کن بدانکه با تو درشتی کن، باشد که به زودی نرم شود». نهج البلاغه، نامه ۳۱.</ref>. | ||
===رسیدن به مطالبات=== | === رسیدن به مطالبات === | ||
رفق و ملایمت بستر رسیدن به [[خواسته‌ها]] و مطالبات و چیزی چون آن زمینه‌ساز دستیابی به اهداف نیست. [[امام صادق]]{{ع}} فرموده است: | [[رفق]] و [[ملایمت]] بستر رسیدن به [[خواسته‌ها]] و مطالبات و چیزی چون آن زمینه‌ساز دستیابی به اهداف نیست. [[امام صادق]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|مَنْ كَانَ رَفِيقاً فِي أَمْرِهِ نَالَ مَا يُرِيدُ مِنَ النَّاسِ}}<ref>«هر که در کار خویش اهل رفق و ملایمت باشد، بدانچه از مردمان می‌خواهد می‌رسد». الکافی، ج۲، ص۱۲۰؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۵؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۶۴.</ref>. | ||
{{متن حدیث|مَنْ كَانَ رَفِيقاً فِي أَمْرِهِ نَالَ مَا يُرِيدُ مِنَ النَّاسِ}}<ref>«هر که در کار خویش اهل رفق و ملایمت باشد، بدانچه از مردمان می‌خواهد می‌رسد». الکافی، ج۲، ص۱۲۰؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۵؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۶۴.</ref>. | |||
در مناسبات [[خانوادگی]] و در | در مناسبات [[خانوادگی]] و در روابط میان [[زن]] و مرد هیچ‌چیز مانند رفق و ملایمت مددکار آنان نیست و زمینه دستیابی به خواسته‌هایشان را فراهم نمی‌کند. در آموزه‌های علوی آمده است: {{متن حدیث|عَلَيْكَ بِالرِّفْقِ فَمَنْ رَفَقَ فِي أَفْعَالِهِ تَمَّ أَمْرُهُ}}<ref>«بر تو باد به رفق و ملایمت که هرکه در کارهایش رفق و ملایمت ورزد کارش و خواسته‌اش به انجام رسد». عیون الحکم و المواعظ، ص۳۳۳.</ref>. | ||
کسی که رفق و ملایمت پیش می‌گیرد می‌تواند مقاصد خود را در [[زندگی]] به [[درستی]] دنبال کند و به آنها دست یابد. | کسی که رفق و ملایمت پیش می‌گیرد می‌تواند مقاصد خود را در [[زندگی]] به [[درستی]] دنبال کند و به آنها دست یابد. | ||
{{متن حدیث|بِالرِّفْقِ تُدْرَكُ الْمَقَاصِدُ}}<ref>«به رفق و ملایمت می‌توان به مقاصد دست یافت». شرح غررالحکم، ج۳، ص۲۱۱ و ۲۳۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۸۶.</ref> | {{متن حدیث|بِالرِّفْقِ تُدْرَكُ الْمَقَاصِدُ}}<ref>«به رفق و ملایمت می‌توان به مقاصد دست یافت». شرح غررالحکم، ج۳، ص۲۱۱ و ۲۳۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۸۶.</ref> و در پرتو این اصل است که راحت‌تر می‌توان به خواسته‌ها رسید: {{متن حدیث|الرِّفْقُ فِي الْمَطَالِبِ يُسَهِّلُ الْأَسْبَابَ}}<ref>«رفق و ملایمت در خواسته‌ها، زمینه و اسباب رسیدن به آنها را آسان می‌سازد». شرح غررالحکم، ج۶، ص۱۴۹.</ref>. | ||
و در پرتو این اصل است که راحت‌تر می‌توان به خواسته‌ها رسید: {{متن حدیث|الرِّفْقُ فِي الْمَطَالِبِ يُسَهِّلُ الْأَسْبَابَ}}<ref>«رفق و ملایمت در خواسته‌ها، زمینه و اسباب رسیدن به آنها را آسان می‌سازد». شرح غررالحکم، ج۶، ص۱۴۹.</ref>. | |||
===تداوم‌بخشی دوستی و دلبستگی و تحکیم تعلقات=== | === تداوم‌بخشی [[دوستی]] و دلبستگی و تحکیم تعلقات === | ||
روابط انسانی و دوستی و دلبستگی خانوادگی، و تعلقات مثبت جز در [[سایه]] رفق و ملایمت [[پایداری]] نمی‌یابد، بلکه این امور با رفق و ملایمت تحکیم می‌شود، و هرجا خللی در آنها پیش آید باز با رفق و ملایمت ترمیم می‌گردد. به بیان علی{{ع}}: | |||
{{متن حدیث|بِالرِّفْقِ تَدُومُ الصُّحْبَةُ}}<ref>«به رفق و ملایمت، مصاحبت تداوم می‌یابد». شرح غررالحکم، ج۳، ص۲۳۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۸۶.</ref>. | {{متن حدیث|بِالرِّفْقِ تَدُومُ الصُّحْبَةُ}}<ref>«به رفق و ملایمت، مصاحبت تداوم می‌یابد». شرح غررالحکم، ج۳، ص۲۳۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۸۶.</ref>. | ||
آنکه خواهان جلب دوستی و تحکیم دلبستگی است، باید بداند که | آنکه خواهان جلب دوستی و تحکیم دلبستگی است، باید بداند که راه آن تندی و تیزی نیست که خلاف [[فطرت آدمی]] است، بلکه [[آدمی]] به فطرتش متمایل به نرمی و [[ملایمت]] است و هیچ‌چیز چون آن [[انسان]] را جلب و جذب نمی‌کند، و همراه و همنوا نمی‌سازد. {{متن حدیث|مَا اسْتُجْلِبَتِ الْمَحَبَّةُ بِمِثْلِ السَّخَاءِ وَ الرِّفْقِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ}}<ref>«هیچ‌چیز مانند بخشندگی و رفق و ملایمت و نیک‌اخلاقی دوستی را جلب نکند». شرح غررالحکم، ج۶، ص۷۲.</ref>. | ||
با | با مخالف، او مدارایی کند در [[دل]] او، خویش را جایی کند<ref>مثنوی معنوی، دفتر دوم، بیت ۳۴۷۰.</ref> با توجه به چنین آثار و جلوه‌هایی است که [[رفق]] و ملایمت در [[زندگی]] [[خانوادگی]] نقشی اساسی دارد و بدون آن زندگی از روال [[انسانی]] و روابط لطیف خانوادگی و توفیق‌های در زندگی خارج می‌شود؛ و باید دانست: {{متن حدیث|مَنْ عَامَلَ بِالرِّفْقِ وُفِّقَ}}<ref>«هر که به رفق و ملایمت عمل کند توفیق یابد» شرح غررالحکم، ج۵، ص۱۷۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۲۹.</ref>.<ref>[[مصطفی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، مصطفی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص۹۵-۱۱۲.</ref> | ||
==اهمیت رفق و ملایمت در خانواده== | == اهمیت رفق و ملایمت در [[خانواده]] == | ||
خیر و [[برکت]] | خیر و [[برکت]] زندگی خانوادگی در گرو رفق و ملایمت است، و هیچ قاعده‌ای چون آن در تضمین روابط خانوادگی کارساز نیست. از [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] شده است که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِأَهْلِ بَيْتٍ خَيْراً رَزَقَهُمُ الرِّفْقَ فِي الْمَعِيشَةِ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ}}<ref>«هرگاه خداوند برای خانواده‌ای خیر و خوبی بخواهد، رفق و ملایمت در معیشت و اخلاق نیک را روزی آنان سازد». أبومحمد حسین بن سعید الکوفی الاهوازی، کتاب الزهد، تحقیق و اخراج و تنظیم غلامرضا عرفانیان، الطبعة الاولی، المطبعة العلمیة، قم، ۱۳۹۹ ق. ص۲۵؛ بحارالانوار، ج۷۱، ص۳۹۴. و از امام صادق{{ع}} بدون {{متن حدیث|وَ حُسْنَ الْخُلُقِ}}: الکافی، ج۵، ص۳۵؛ وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۴۲.</ref>. | ||
“رفق در معیشت” [[نرمش]] و ملایمت در حوزه‌های مختلف زندگی اعم از [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]]، و | “رفق در معیشت” [[نرمش]] و ملایمت در حوزه‌های مختلف زندگی اعم از [[اقتصادی]] و [[اجتماعی]]، و پرهیز از هرگونه تندی و تیزی و تندروی در روابط و مناسبات خانوادگی و [[اقتصاد]] خانواده است. وجود رفق و ملایمت در خانواده مایه برکت و میمنت و فقدان آن سبب نقمت و [[ذلت]] است. [[رسول خدا]]{{صل}} در آموزه‌ای والا به [[عایشه]] فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَرَادَ بِقَوْمٍ خَيْرًا رَزَقَهُمُ الرِّفْقَ فِي مَعِيشَتِهِمْ، وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهِمْ سُوءًا أَوْ غَيْرَ ذَلِكَ سَلَّطَ عَلَيْهِمُ الْخَرَقَ فِي مَعِيشَتِهِمْ}}<ref>«بی‌گمان خداوند اگر برای مردمانی نیکی بخواهد نرمی در گذران زندگی را روزی آنان سازد، و اگر برای آنان بدی یا چون آن رقم زند، تندی در گذران زندگی را بر ایشان چیره نماید». مصنف عبدالرزاق، ج۱۰، ص۴۱۴؛ قریب به همین: الجامع الصغیر، ج۱، ص۶۳؛ کنزالعمال، ج۳، ص۵۲.</ref>. | ||
زندگی خانوادگی در پرتو رفق و ملایمت سامانی درست می‌یابد و برای اعضای خانواده [[لذت‌بخش]] می‌گردد؛ و اساسا [[درک]] درست از زندگی و | [[زندگی]] [[خانوادگی]] در پرتو [[رفق]] و [[ملایمت]] سامانی درست می‌یابد و برای اعضای [[خانواده]] [[لذت‌بخش]] می‌گردد؛ و اساسا [[درک]] درست از زندگی و فهم عمیق از [[دین]] افراد را به همین سوق می‌دهد. پیام‌آور [[رفق و مدارا]]، [[محمد مصطفی]]{{صل}} فرموده است: {{متن حدیث|إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِأَهْلِ بَيْتٍ خَيْراً فَقَّهَهُمْ فِي الدِّينِ وَ رَزَقَهُمُ الرِّفْقَ فِي مَعَايِشِهِمْ وَ الْقَصْدَ فِي شَأْنِهِمْ}}<ref>«هرگاه خداوند برای خانواده‌ای خیر و خوبی بخواهد، آنان را در دین فهیم نماید، و رفق و ملایمت در معیشت را روزی‌شان سازد، و اهل اعتدالشان گرداند». دعائم الاسلام، ج۲، ص۲۵۵؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۲، ج۱۳، ص۵۰، ج۱۵، ص۲۶۳.</ref>. | ||
لطافت روابط خانوادگی تابع نرمش و ملایمت [[زن]] و مرد است و اگر این رکن رکین در زندگی نادیده گرفته شود یا تضعیف گردد، همه چیز زندگی در معرض [[تباهی]] قرار می‌گیرد. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در آموزه‌ای والا فرموده است: {{متن حدیث|إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِأَهْلِ بَيْتٍ خَيْراً أَرْشَدَهُمْ لِلرِّفْقِ وَ التَّأَنِّي وَ مَنْ حُرِمَ الرِّفْقَ فَقَدْ حُرِمَ الْخَيْرَ}}<ref>«هرگاه خداوند برای خانواده‌ای خیر و خوبی بخواهد، آنان را به رفق و ملایمت و تأنی رهنمون شود، و هرکه از رفق و ملایمت محروم شود از خیر و خوبی محروم گردد». مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۳.</ref>. | |||
نرمش و ملایمت در زندگی خانوادگی از چنان جایگاهی برخوردار است که بدون آن زندگی خانوادگی بی‌معناست. تعبیر [[امام صادق]]{{ع}} دراین‌باره کاملاً گویاست: {{متن حدیث|مَا زُوِيَ الرِّفْقُ عَنْ أَهْلِ بَيْتٍ إِلَّا زُوِيَ عَنْهُمُ الْخَيْرُ}}<ref>«رفق و ملایمت از خانواده‌ای رخت بر نبست مگر اینکه خیر و خوبی از آنان رخت بست». الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۶۰.</ref>؛ | نرمش و ملایمت در زندگی خانوادگی از چنان جایگاهی برخوردار است که بدون آن زندگی خانوادگی بی‌معناست. تعبیر [[امام صادق]]{{ع}} دراین‌باره کاملاً گویاست: {{متن حدیث|مَا زُوِيَ الرِّفْقُ عَنْ أَهْلِ بَيْتٍ إِلَّا زُوِيَ عَنْهُمُ الْخَيْرُ}}<ref>«رفق و ملایمت از خانواده‌ای رخت بر نبست مگر اینکه خیر و خوبی از آنان رخت بست». الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۶۰.</ref>؛ | ||
زندگی و [[دینداری]] بدون | [[زندگی]] و [[دینداری]] بدون [[ملایمت]] و نرمی به شدت در معرض آسیب و نابسامانی است، و از این‌روست که [[پیشوایان دین]] بر تکیه کردن به آن برای زندگی سالم تأکید بسیار کرده‌اند. [[امام صادق]]{{ع}} از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[روایت]] کرده است که فرمود: {{متن حدیث|مُدَارَاةُ النَّاسِ نِصْفُ الْإِيمَانِ وَ الرِّفْقُ بِهِمْ نِصْفُ الْعَيْشِ}}<ref>«مدارا با مردمان نیمی از ایمان، و نرمش با ایشان نیمی از زندگی است». الکافی، ج۲، ص۱۱۷؛ تحف العقول، ص۲۹؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۵۴۰؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۴۴۰؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۵، ص۵۶۰.</ref>. | ||
در زندگی خانوادگی اگر نرمش و ملایمت به دلایلی آسیب ببیند و زن و مرد به عدم [[رفق]] با یکدیگر کشیده شوند، آسیب‌های ناشی از آن تمام وجوه زندگی را متأثر می‌سازد و شرنگ تلخکامی در [[جان]] زندگی مشترک جاری می‌نماید، به طوری که عنوان | در زندگی [[خانوادگی]] اگر نرمش و ملایمت به دلایلی آسیب ببیند و [[زن]] و مرد به عدم [[رفق]] با یکدیگر کشیده شوند، آسیب‌های ناشی از آن تمام وجوه زندگی را متأثر می‌سازد و شرنگ تلخکامی در [[جان]] زندگی مشترک جاری می‌نماید، به طوری که عنوان زندگی برازنده آن نیست. به تعبیر [[امیر]] بیان، علی{{ع}}: {{متن حدیث|لا عیش لمن لا رفق له}}<ref>«زندگی ندارد آنکه رفق و ملایمت ندارد». شرح ابن أبی الحدید، ج۲۰، ص۲۶۷.</ref>. [[سلامت]] و [[برکت]] زندگی خانوادگی تابع قواعدی است که در این میان، رفق و ملایمت بسیار اساسی است، و اگر تضعیف شود و بدان پشت گردد، ناسالمی و بی‌برکتی [[خانواده]] را به [[تباهی]] می‌کشد. امام صادق{{ع}} [[حدیثی]] را از پیامبر اکرم{{صل}} روایت کرده است که این [[حقیقت]] را به خوبی و گویایی نشان می‌دهد: {{متن حدیث|الرِّفْقُ يُمْنٌ وَ الْخُرْقُ شُؤْمٌ}}<ref>«رفق و ملایمت برکت است و تندی و خشونت نکبت است». کتاب الزهد، ص۲۹؛ الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ مشکاة الانوار، ص۱۸۰؛ وسائل الشیعة، ج۲، ص۴۹۸، ج۱۱، ص۲۱۳؛ بحارالانوار، ج۱، ص۱۵۰، ج۷۵، ص۵۱، ۵۴، ۵۹؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۳.</ref>. | ||
[[خداوند]] [[اهل]] رفق و | [[خداوند]] [[اهل]] رفق و نرمش است و [[دوست]] دارد که [[انسان‌ها]] با یکدیگر به رفق و نرمش [[رفتار]] کنند. امام صادق{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفْقَ}}<ref>«خدای تبارک و تعالی ملایم است و رفیق و ملایمت را دوست می‌دارد». الکافی، ج۲، ص۱۱۸؛ مشکاة الانوار، ص۱۸۱؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۳؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۵۶.</ref>. | ||
امام صادق{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفْقَ}}<ref>«خدای تبارک و تعالی ملایم است و رفیق و ملایمت را دوست می‌دارد». الکافی، ج۲، ص۱۱۸؛ مشکاة الانوار، ص۱۸۱؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۳؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۵۶.</ref>. | |||
رفق و ملایمت در همه | [[رفق]] و [[ملایمت]] در همه کارها مفید و راهگشاست، چنان‌که [[رسول خدا]]{{صل}} در آموزه‌ای گرانقدر به [[عایشه]] فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُحِبُّ الرِّفْقَ فِي الْأَمْرِ كُلِّهِ}}<ref>«خدای متعال رفق و ملایمت را در همه کارها دوست می‌دارد». أبوالقاسم علی بن الحسین الموسوی (الشریف المرتضی)، الانتصار، الطبعة الاولی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۵ ق. ص۴۸۲؛ المحلی، ج۱۱، ص۴۱۶؛ المغنی لابن قدامة، ج۲، ص۳۲۴؛ تذکرة الفقهاء، ج۱، ص۴۴۶، ج۹، ص۳۴۸؛ منتهی المطالب، ج۲، ص۹۷۳؛ مولی محمد صالح المازندرانی، شرح اصول الکافی، مع تعلیقات المیرزا أبو الحسن الشعرانی، ضبط و تصحیح السید علی عاشور، الطبعة الاولی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۱ ق. ج۱۱، ص۱۱۸.</ref>. | ||
خانواده‌ای که نرمش و ملایمت بر آن [[حکومت]] کند، | خانواده‌ای که نرمش و ملایمت بر آن [[حکومت]] کند، محبوب خداست و دست [[یاری]] [[خداوند]] همراه آن است، چنان‌که [[امام صادق]]{{ع}} از پدران خود از علی{{ع}} نقل کرده است که رسول خدا{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الرِّفْقَ وَ يُعِينُ عَلَيْهِ}}<ref>«خداوند رفق و ملایمت را دوست می‌دارد و بر آن یاری می‌نماید». المحاسن، ج۱، ص۳۶۱؛ دعائم الاسلام، ج۱، ص۳۴۸؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۹۰؛ مکارم الاخلاق، ص۲۶۲؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۳۳۱؛ بحار الانوار، ج۶۴، ص۲۱۳؛ ج۷۶، ص۲۷۹.</ref>. | ||
در [[زندگی خانوادگی]] هیچ‌چیز چون | در [[زندگی]] [[خانوادگی]] هیچ‌چیز چون نرمش و ملایمت موجب تصحیح روابط و [[حفظ]] [[سلامت]]، و مایه [[پیشرفت]] نیست، و آموزه‌های رسول خدا{{صل}} در این‌باره نشان‌دهنده جایگاه بی‌بدیل این اصل است. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به عایشه فرمود: {{متن حدیث|یَا عَائِشَةُ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفْقَ، وَيُعْطِي عَلَى الرِّفْقِ مَا لَا يُعْطِي عَلَى الْعُنْفِ، وَمَا لَا يُعْطِي عَلَى مَا سِوَاهُ}}<ref>«ای عایشه، بی‌گمان خداوند ملایم است و رفق و ملایمت را دوست دارد، و به سبب رفق و ملایمت چیزهایی عطا می‌کند که با تندی و خشونت و چیزهای دیگر عطا نمی‌کند». صحیح مسلم، ج۱۶، ص۱۴۶؛ السنن الکبری، ج۱۰، ص۱۹۳.</ref>. | ||
[[زیبایی]] زندگی خانوادگی و [[آراستگی]] [[حقیقی]] آن به [[رفق]] و ملایمتی است که [[زن]] و مرد روا می‌دارند و هرگاه به | [[زیبایی]] [[زندگی]] [[خانوادگی]] و [[آراستگی]] [[حقیقی]] آن به [[رفق]] و ملایمتی است که [[زن]] و مرد روا می‌دارند و هرگاه به تندی و [[خشونت]] کشیده شوند، [[زشتی]] و [[تباهی]] را بر خود خریده‌اند. [[امام باقر]]{{ع}} از [[رسول خدا]]{{صل}} [[روایت]] کرده است که فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ يُوضَعْ عَلَى شَيْءٍ إِلَّا زَانَهُ وَ لَا نُزِعَ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا شَانَهُ}}<ref>«رفق و ملایمت با هیچ‌چیز همراه نشد، مگر اینکه آن را آراست و زیبا نمود، و از هیچ‌چیز برداشته نشد، مگر آنکه آن را زشت و نازیبا نمود». الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ مشکاة الانوار، ص۱۸۰؛ وسائل الشیعة، ج۲، ص۶۹۳، ج۱۱، ص۲۱۴؛ الحدائق الناضرة، ج۳، ص۴۶۲.</ref>. | ||
تعابیر گوناگون [[نبوی]] درباره رفق و | تعابیر گوناگون [[نبوی]] درباره رفق و نرمی چنان است که هیچ تردیدی باقی نمی‌گذارد که جایگاه این امر در زندگی بی‌نظیر است و هیچ‌چیز جایگزین آن نیست، چنان‌که حضرت فرموده است: {{متن حدیث|لَوْ كَانَ الرِّفْقُ خَلْقاً يُرَى مَا كَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ شَيْءٌ أَحْسَنَ مِنْهُ}}<ref>«اگر رفق و ملایمت مخلوقی بود که به چشم می‌آمد و دیده می‌شد، هیچ‌چیز از آن زیباتر و نیکوتر نبود». کتاب الزهد، ص۲۶؛ الکافی، ج۲، ص۱۲۰؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۳؛ بحار الانوار، ج۷۱، ص۳۹۴.</ref>. | ||
بنابراین باید تلاش گردد که | بنابراین باید تلاش گردد که زندگی خانوادگی بر این مبنا سامان یابد و از آسیب دیدن آن به جد پرهیز شود. بهترین [[آداب]] زندگی مشترک پاسداری همین قواعد است که کمال [[ادب]] [[آدمی]] در همین‌جا است. [[امام صادق]]{{ع}} فرموده است: | ||
{{متن حدیث|كَمَالُ الْأَدَبِ وَ الْمُرُوءَةِ سَبْعُ خِصَالٍ الْعَقْلُ وَ الْحِلْمُ وَ الصَّبْرُ وَ الرِّفْقُ وَ الصَّمْتُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ الْمُدَارَاةُ}}<ref>«کمال ادب و مروت در هفت خصلت است: عقل، بردباری، شکیبایی، ملایمت، سکوت، اخلاق نیکو و مدارا». أبوالفتح محمد بن علی بن عثمان الکراجکی، معدن الجواهر، تحقیق السید احمد الحسینی، الطبعة الثانیة، قم، ۱۳۹۴ ق. ص۵۹؛ مستدرک الوسائل، ج۹، ص۳۸.</ref>. | {{متن حدیث|كَمَالُ الْأَدَبِ وَ الْمُرُوءَةِ سَبْعُ خِصَالٍ الْعَقْلُ وَ الْحِلْمُ وَ الصَّبْرُ وَ الرِّفْقُ وَ الصَّمْتُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ الْمُدَارَاةُ}}<ref>«کمال ادب و مروت در هفت خصلت است: عقل، بردباری، شکیبایی، ملایمت، سکوت، اخلاق نیکو و مدارا». أبوالفتح محمد بن علی بن عثمان الکراجکی، معدن الجواهر، تحقیق السید احمد الحسینی، الطبعة الثانیة، قم، ۱۳۹۴ ق. ص۵۹؛ مستدرک الوسائل، ج۹، ص۳۸.</ref>. | ||
زندگی خانوادگی با چنین ویژگی‌هایی بهترین سازوکار را می‌یابد و [[توفیق]] این جهانی و آن جهانی بهره‌اش می‌شود. [[امام سجاد]]{{ع}} فرموده است از جمله آخرین وصایای [[خضر]] به [[موسی]] چنین بود: {{متن حدیث|مَا رَفَقَ أَحَدٌ بِأَحَدٍ فِي الدُّنْيَا إِلَّا رَفَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}<ref>«هیچ‌کس در زندگی این جهانی رفق نورزد و ملایمت نکند مگر آنکه خداوند در قیامت با او رفق ورزد و ملایمت کند». الخصال، ج۱، ص۱۱۱؛ وسائل الشیعة، ج۱۶، ص۱۶۳؛ بحار الانوار، ج۱۳، ص۲۹۴، ج۷۰، ص۳۸۶، ج۷۵، ص۴۵۳؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۴ [{{متن حدیث|مَا أَرْفَقَ}} آمده است].</ref>. | زندگی خانوادگی با چنین ویژگی‌هایی بهترین سازوکار را می‌یابد و [[توفیق]] این جهانی و آن جهانی بهره‌اش می‌شود. [[امام سجاد]]{{ع}} فرموده است از جمله آخرین وصایای [[خضر]] به [[موسی]] چنین بود: {{متن حدیث|مَا رَفَقَ أَحَدٌ بِأَحَدٍ فِي الدُّنْيَا إِلَّا رَفَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}<ref>«هیچ‌کس در زندگی این جهانی رفق نورزد و ملایمت نکند مگر آنکه خداوند در قیامت با او رفق ورزد و ملایمت کند». الخصال، ج۱، ص۱۱۱؛ وسائل الشیعة، ج۱۶، ص۱۶۳؛ بحار الانوار، ج۱۳، ص۲۹۴، ج۷۰، ص۳۸۶، ج۷۵، ص۴۵۳؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۴ [{{متن حدیث|مَا أَرْفَقَ}} آمده است].</ref>. | ||
با این تلقی از [[رفق]] و [[ملایمت]] می‌توان زندگی خانوادگی را رفق محور و سراسر ملایمت ساخت، و از رفق‌گریزی و | با این تلقی از [[رفق]] و [[ملایمت]] می‌توان [[زندگی]] [[خانوادگی]] را رفق محور و سراسر ملایمت ساخت، و از رفق‌گریزی و تندی به هر شکل و در هر [[لباس]] اجتناب کرد. به عنوان مثال [[پیامبر اکرم]]{{صل}} چنین هشدار داده است: {{متن حدیث|أَلَا وَ أَيُّمَا امْرَأَةٍ لَمْ تَرْفُقْ بِزَوْجِهَا وَ حَمَلَتْهُ عَلَى مَا لَا يَقْدِرُ عَلَيْهِ وَ مَا لَا يُطِيقُ لَمْ يَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهَا حَسَنَةً وَ تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ عَلَيْهَا غَضْبَانُ}}<ref>«بدانید هرگاه زنی با شوهرش رفق و ملایمت نداشته باشد و از او چیزی بخواهد که قادر بر به دست آوردن آن نباشد، خداوند از چنین زنی حسنه‌ای را قبول نمی‌کند و او خداوند را در حالی دیدار می‌کند که خداوند از او خشمگین است». کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۱۵؛ امالی الصدوق، ص۴۲۰ [{{متن حدیث|لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا}} آمده است]؛ تنبیه الخواطر، ج۲، ص۲۶۱ [{{متن حدیث|لَمْ یُقْبَلْ مِنْهَا}} آمده است]؛ مکارم الاخلاق، ص۲۱۴ [بدون {{متن حدیث|أَلَا وَ}} و به صورت {{متن حدیث|لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا}} آمده است]؛ بحار الانوار، ج۱۰۳، ص۲۴۴ [{{متن حدیث|لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا}} آمده است].</ref>.<ref>[[مصطفی دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی|دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، مصطفی]]، [[سیره نبوی ج۴ (کتاب)|سیره نبوی ج۴]]، ص۹۹-۱۰۵.</ref> | ||
==پرسش مستقیم== | == پرسش مستقیم == | ||
{{پرسش‌های وابسته}} | |||
# [[آثار رفق و ملایمت در زندگی خانوادگی چیست؟ (پرسش)]] | # [[آثار رفق و ملایمت در زندگی خانوادگی چیست؟ (پرسش)]] | ||
# [[رفق و ملایمت در خانواده چه اهمیتی دارد؟ (پرسش)]] | # [[رفق و ملایمت در خانواده چه اهمیتی دارد؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان | {{پایان پرسش‌های وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۱۱: | ||
[[رده:رفق و مدارا]] | [[رده:رفق و مدارا]] | ||
[[رده:خانواده]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۱۰
این مدخل زیرشاخهٔ بحث رفق و مدارا است. رفق و مدارا از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: رفق و مدارا در قرآن - رفق و مدارا در معارف و سیره نبوی - رفق و مدارا در معارف و سیره علوی - رفق و مدارا در معارف و سیره سجادی - رفق و مدارا در معارف دعا و زیارات - رفق و مدارا در خانواده - پرسش مرتبط نداردمقدمه
چون رفق و ملایمت بر زندگی حاکم شود، جلوه‌های زیبای آن چهره گشاید و زندگی را معنای واقعی بخشد. در آموزه‌های پیشوایان دین درباره جلوه‌های رفق و ملایمت در زندگی نکات بسیار وارد شده است که به مواردی اشاره می‌شود.
زیادت و برکت
رفق و ملایمت در زندگی، موجب زیادت و برکت در زندگی می‌شود، چنان‌که در حدیث نبوی آمده است: «إِنَّ فِي الرِّفْقِ الزِّيَادَةَ وَ الْبَرَكَةَ وَ مَنْ يُحْرَمِ الرِّفْقَ يُحْرَمِ الْخَيْرَ»[۱].
رفق و ملایمت در زندگی خانوادگی تندروی و افراطگری در عرصه‌های مختلف را مهار می‌کند و موجب زیادت و برکت در روابط لطیف خانوادگی و اقتصاد خانواده می‌گردد. امام صادق(ع) فرموده است: «أَيُّمَا أَهْلِ بَيْتٍ أُعْطُوا حَظَّهُمْ مِنَ الرِّفْقِ فَقَدْ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ فِي الرِّزْقِ وَ الرِّفْقُ فِي تَقْدِيرِ الْمَعِيشَةِ خَيْرٌ مِنَ السَّعَةِ فِي الْمَالِ وَ الرِّفْقُ لَا يَعْجِزُ عَنْهُ شَيْءٌ وَ التَّبْذِيرُ لَا يَبْقَى مَعَهُ شَيْءٌ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفْقَ»[۲].
استفاده صحیح از امکانات زندگی جز به میمنت رفق و ملایمت حاصل نمی‌شود و هرجا رفق و ملایمت نباشد، تندی و تیزی، و اسراف و تبذیر و زیاده‌روی رخ می‌نماید[۳]. از بیانات پیشوایان دین چنین استفاده می‌شود که آبادانی زندگی و گسترش روزی به رفق و ملایمت بستگی دارد، چنان‌که در حدیث امام کاظم(ع) به هشام بن حکم آمده است: «يَا هِشَامُ عَلَيْكَ بِالرِّفْقِ فَإِنَّ الرِّفْقَ خَيْرٌ وَ الْخُرْقَ شُؤْمٌ إِنَّ الرِّفْقَ وَ الْبِرَّ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ يَعْمُرُ الدِّيَارَ وَ يَزِيدُ فِي الرِّزْقِ»[۴].
خانواده‌ای که در پرتو رفق و ملایمت حرکت کند و از تندروی در هر عرصه‌ای بپرهیزد، راه زیادت و برکت را از هر طرف بر خود هموار می‌نماید؛ به تعبیر امیر مؤمنان علی(ع): «مَنِ اسْتَعْمَلَ الرِّفْقَ اسْتَدَرَّ الرِّزْقَ»[۵].
روانی و افزونی برکت در زندگی در بستر رفق و ملایمت حاصل می‌شود؛ و روابط اعضای خانواده در این بستر رو به رشد می‌گذارد: «الْيُمْنُ مَعَ الرِّفْقِ»[۶].
سلامت و عافیت
زندگی آکنده از سلامت و عافیت در پرتو رفق و ملایمت به دست می‌آید، و این امر نیاز به پاسداشت و مراقبت دارد تا سلامت خانواده برقرار بماند. در بیان امیر مؤمنان علی(ع) آمده است: «سَلَامَةُ الْعَيْشِ فِي الْمُدَارَاةِ»[۷].
اگر رفق و ملایمت به سبب عوامل درونی، همچون بدگمانی، تنگ‌نظری، خودخواهی و... یا به سبب عوامل بیرونی، همچون تنگناهای زندگی، دخالت‌های خویشاوندی، رفتارهای غیر عقلانی و... آسیب ببیند، سلامت و عافیت از زندگی رخت برمی‌بندد و زندگی معنای حقیقی خود را از دست می‌دهد. ازاین‌روست که نباید اجازه داد عوامل درونی و بیرونی رفق و ملایمت را تحت الشعاع قرار دهد و سلامت زندگی را مختل سازد. از امام جواد(ع) روایت شده است: «مَنْ هَجَرَ الْمُدَارَاةَ قَارَنَهُ الْمَكْرُوهُ»[۸].
بنابراین عقل اقتضا می‌کند که با حفظ رفق و ملایمت، سلامت و عافیت زندگی حفظ شود، و پیوسته صلح و آشتی برقرار بماند. «الرِّفْقُ يُؤَدِّي إِلَى السِّلْمِ»[۹].
آسودگی و راحت
رفق و ملایمت زندگی خانوادگی را پرخیر و مالامال از آسودگی و راحت می‌سازد، و به اعضای خانواده احساس آرامش می‌بخشد، و این‌گونه است که آنان توان لازم برای دوستی و پیوند، و کار و تلاش را می‌یابند و از خطرهای بسیار در امان می‌مانند. امام باقر(ع) دراین‌باره فرموده است: «مَنْ أُعْطِيَ الْخُلُقَ وَ الرِّفْقَ فَقَدْ أُعْطِيَ الْخَيْرَ وَ الرَّاحَةَ وَ حَسُنَ حَالُهُ فِي دُنْيَاهُ وَ آخِرَتِهِ وَ مَنْ حُرِمَ الْخُلُقَ وَ الرِّفْقَ كَانَ ذَلِكَ سَبِيلًا إِلَى كُلِّ شَرٍّ وَ بَلِيَّةٍ إِلَّا مَنْ عَصَمَهُ اللَّهُ»[۱۰].
آسان شدن امور سخت
جلوه دیگر رفق و ملایمت در زندگی این است که سختی‌های زندگی بدان آسان و قابل تحمل می‌شود. به بیان علی(ع): «الرِّفْقُ يُيَسِّرُ الصِّعَابَ وَ يُسَهِّلُ شَدِيدَ الْأَسْبَابِ»[۱۱].
زندگی خالی از دشواری نیست، و این انتظار که در روند زندگی مشترک، کسی با مشکلی روبه‌رو نشود و اختلافی پیش نیاید، انتظاری دور از واقع و دست‌نیافتنی است، ولی آنچه مهم است شیوه رویارویی با دشواری‌ها و مشکلات و اختلافات زندگی مشترک است، که رفق و ملایمت بنیانی اساسی و راه‌حلی کاری در رویارویی با این امور است. «كَمْ مِنْ صَعْبٍ تَسَهَّلَ بِالرِّفْقِ»[۱۲].
واقعیت همین است که برترین تربیت‌شده مدرسه نبوی، علی(ع) یادآور شده است؛ و تجربه زندگی گویای آن است: «مَنِ اسْتَعْمَلَ الرِّفْقَ لَانَ لَهُ الشَّدِيدُ»[۱۳]؛ «بِالرِّفْقِ تَهُونُ الصِّعَابُ»[۱۴].
کاهش مخالفت
با رفق و ملایمت تندی‌ها و تیزی‌ها، و رودررویی‌ها و مخالفت‌ها بهتر کاهش می‌یابد، چنان‌که در پندهای علوی آمده است: «الرِّفْقُ يَفُلُّ حَدَّ الْمُخَالَفَةِ»[۱۵].
مخالفت را با مخالفت، و تندی را با تندی به‌طور اساسی نمی‌توان اصلاح نمود، و آنچه راه اصلاح این امور را هموار می‌کند، رفق و ملایمت است: «الرِّفْقُ لَقَاحُ الصَّلَاحِ»[۱۶].
در رویارویی با تندی و درشتی از سوی همسر، آنچه کارساز است، رفق و ملایمت است، چنان‌که امیر مؤمنان علی(ع) در پند خویش به حضرت مجتبی(ع) فرموده است: «وَ لِنْ لِمَنْ غَالَظَكَ فَإِنَّهُ يُوشِكُ أَنْ يَلِينَ لَكَ»[۱۷].
رسیدن به مطالبات
رفق و ملایمت بستر رسیدن به خواسته‌ها و مطالبات و چیزی چون آن زمینه‌ساز دستیابی به اهداف نیست. امام صادق(ع) فرموده است: «مَنْ كَانَ رَفِيقاً فِي أَمْرِهِ نَالَ مَا يُرِيدُ مِنَ النَّاسِ»[۱۸].
در مناسبات خانوادگی و در روابط میان زن و مرد هیچ‌چیز مانند رفق و ملایمت مددکار آنان نیست و زمینه دستیابی به خواسته‌هایشان را فراهم نمی‌کند. در آموزه‌های علوی آمده است: «عَلَيْكَ بِالرِّفْقِ فَمَنْ رَفَقَ فِي أَفْعَالِهِ تَمَّ أَمْرُهُ»[۱۹].
کسی که رفق و ملایمت پیش می‌گیرد می‌تواند مقاصد خود را در زندگی به درستی دنبال کند و به آنها دست یابد. «بِالرِّفْقِ تُدْرَكُ الْمَقَاصِدُ»[۲۰] و در پرتو این اصل است که راحت‌تر می‌توان به خواسته‌ها رسید: «الرِّفْقُ فِي الْمَطَالِبِ يُسَهِّلُ الْأَسْبَابَ»[۲۱].
تداوم‌بخشی دوستی و دلبستگی و تحکیم تعلقات
روابط انسانی و دوستی و دلبستگی خانوادگی، و تعلقات مثبت جز در سایه رفق و ملایمت پایداری نمی‌یابد، بلکه این امور با رفق و ملایمت تحکیم می‌شود، و هرجا خللی در آنها پیش آید باز با رفق و ملایمت ترمیم می‌گردد. به بیان علی(ع): «بِالرِّفْقِ تَدُومُ الصُّحْبَةُ»[۲۲].
آنکه خواهان جلب دوستی و تحکیم دلبستگی است، باید بداند که راه آن تندی و تیزی نیست که خلاف فطرت آدمی است، بلکه آدمی به فطرتش متمایل به نرمی و ملایمت است و هیچ‌چیز چون آن انسان را جلب و جذب نمی‌کند، و همراه و همنوا نمی‌سازد. «مَا اسْتُجْلِبَتِ الْمَحَبَّةُ بِمِثْلِ السَّخَاءِ وَ الرِّفْقِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ»[۲۳].
با مخالف، او مدارایی کند در دل او، خویش را جایی کند[۲۴] با توجه به چنین آثار و جلوه‌هایی است که رفق و ملایمت در زندگی خانوادگی نقشی اساسی دارد و بدون آن زندگی از روال انسانی و روابط لطیف خانوادگی و توفیق‌های در زندگی خارج می‌شود؛ و باید دانست: «مَنْ عَامَلَ بِالرِّفْقِ وُفِّقَ»[۲۵].[۲۶]
اهمیت رفق و ملایمت در خانواده
خیر و برکت زندگی خانوادگی در گرو رفق و ملایمت است، و هیچ قاعده‌ای چون آن در تضمین روابط خانوادگی کارساز نیست. از امام صادق(ع) روایت شده است که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِأَهْلِ بَيْتٍ خَيْراً رَزَقَهُمُ الرِّفْقَ فِي الْمَعِيشَةِ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ»[۲۷].
“رفق در معیشت” نرمش و ملایمت در حوزه‌های مختلف زندگی اعم از اقتصادی و اجتماعی، و پرهیز از هرگونه تندی و تیزی و تندروی در روابط و مناسبات خانوادگی و اقتصاد خانواده است. وجود رفق و ملایمت در خانواده مایه برکت و میمنت و فقدان آن سبب نقمت و ذلت است. رسول خدا(ص) در آموزه‌ای والا به عایشه فرمود: «إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَرَادَ بِقَوْمٍ خَيْرًا رَزَقَهُمُ الرِّفْقَ فِي مَعِيشَتِهِمْ، وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهِمْ سُوءًا أَوْ غَيْرَ ذَلِكَ سَلَّطَ عَلَيْهِمُ الْخَرَقَ فِي مَعِيشَتِهِمْ»[۲۸].
زندگی خانوادگی در پرتو رفق و ملایمت سامانی درست می‌یابد و برای اعضای خانواده لذت‌بخش می‌گردد؛ و اساسا درک درست از زندگی و فهم عمیق از دین افراد را به همین سوق می‌دهد. پیام‌آور رفق و مدارا، محمد مصطفی(ص) فرموده است: «إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِأَهْلِ بَيْتٍ خَيْراً فَقَّهَهُمْ فِي الدِّينِ وَ رَزَقَهُمُ الرِّفْقَ فِي مَعَايِشِهِمْ وَ الْقَصْدَ فِي شَأْنِهِمْ»[۲۹].
لطافت روابط خانوادگی تابع نرمش و ملایمت زن و مرد است و اگر این رکن رکین در زندگی نادیده گرفته شود یا تضعیف گردد، همه چیز زندگی در معرض تباهی قرار می‌گیرد. پیامبر اکرم(ص) در آموزه‌ای والا فرموده است: «إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِأَهْلِ بَيْتٍ خَيْراً أَرْشَدَهُمْ لِلرِّفْقِ وَ التَّأَنِّي وَ مَنْ حُرِمَ الرِّفْقَ فَقَدْ حُرِمَ الْخَيْرَ»[۳۰].
نرمش و ملایمت در زندگی خانوادگی از چنان جایگاهی برخوردار است که بدون آن زندگی خانوادگی بی‌معناست. تعبیر امام صادق(ع) دراین‌باره کاملاً گویاست: «مَا زُوِيَ الرِّفْقُ عَنْ أَهْلِ بَيْتٍ إِلَّا زُوِيَ عَنْهُمُ الْخَيْرُ»[۳۱]؛
زندگی و دینداری بدون ملایمت و نرمی به شدت در معرض آسیب و نابسامانی است، و از این‌روست که پیشوایان دین بر تکیه کردن به آن برای زندگی سالم تأکید بسیار کرده‌اند. امام صادق(ع) از پیامبر اکرم(ص) روایت کرده است که فرمود: «مُدَارَاةُ النَّاسِ نِصْفُ الْإِيمَانِ وَ الرِّفْقُ بِهِمْ نِصْفُ الْعَيْشِ»[۳۲].
در زندگی خانوادگی اگر نرمش و ملایمت به دلایلی آسیب ببیند و زن و مرد به عدم رفق با یکدیگر کشیده شوند، آسیب‌های ناشی از آن تمام وجوه زندگی را متأثر می‌سازد و شرنگ تلخکامی در جان زندگی مشترک جاری می‌نماید، به طوری که عنوان زندگی برازنده آن نیست. به تعبیر امیر بیان، علی(ع): «لا عیش لمن لا رفق له»[۳۳]. سلامت و برکت زندگی خانوادگی تابع قواعدی است که در این میان، رفق و ملایمت بسیار اساسی است، و اگر تضعیف شود و بدان پشت گردد، ناسالمی و بی‌برکتی خانواده را به تباهی می‌کشد. امام صادق(ع) حدیثی را از پیامبر اکرم(ص) روایت کرده است که این حقیقت را به خوبی و گویایی نشان می‌دهد: «الرِّفْقُ يُمْنٌ وَ الْخُرْقُ شُؤْمٌ»[۳۴].
خداوند اهل رفق و نرمش است و دوست دارد که انسان‌ها با یکدیگر به رفق و نرمش رفتار کنند. امام صادق(ع) فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفْقَ»[۳۵].
رفق و ملایمت در همه کارها مفید و راهگشاست، چنان‌که رسول خدا(ص) در آموزه‌ای گرانقدر به عایشه فرمود: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُحِبُّ الرِّفْقَ فِي الْأَمْرِ كُلِّهِ»[۳۶].
خانواده‌ای که نرمش و ملایمت بر آن حکومت کند، محبوب خداست و دست یاری خداوند همراه آن است، چنان‌که امام صادق(ع) از پدران خود از علی(ع) نقل کرده است که رسول خدا(ص) فرمود: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الرِّفْقَ وَ يُعِينُ عَلَيْهِ»[۳۷].
در زندگی خانوادگی هیچ‌چیز چون نرمش و ملایمت موجب تصحیح روابط و حفظ سلامت، و مایه پیشرفت نیست، و آموزه‌های رسول خدا(ص) در این‌باره نشان‌دهنده جایگاه بی‌بدیل این اصل است. پیامبر اکرم(ص) به عایشه فرمود: «یَا عَائِشَةُ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى رَفِيقٌ يُحِبُّ الرِّفْقَ، وَيُعْطِي عَلَى الرِّفْقِ مَا لَا يُعْطِي عَلَى الْعُنْفِ، وَمَا لَا يُعْطِي عَلَى مَا سِوَاهُ»[۳۸].
زیبایی زندگی خانوادگی و آراستگی حقیقی آن به رفق و ملایمتی است که زن و مرد روا می‌دارند و هرگاه به تندی و خشونت کشیده شوند، زشتی و تباهی را بر خود خریده‌اند. امام باقر(ع) از رسول خدا(ص) روایت کرده است که فرمود: «إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ يُوضَعْ عَلَى شَيْءٍ إِلَّا زَانَهُ وَ لَا نُزِعَ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا شَانَهُ»[۳۹].
تعابیر گوناگون نبوی درباره رفق و نرمی چنان است که هیچ تردیدی باقی نمی‌گذارد که جایگاه این امر در زندگی بی‌نظیر است و هیچ‌چیز جایگزین آن نیست، چنان‌که حضرت فرموده است: «لَوْ كَانَ الرِّفْقُ خَلْقاً يُرَى مَا كَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ شَيْءٌ أَحْسَنَ مِنْهُ»[۴۰].
بنابراین باید تلاش گردد که زندگی خانوادگی بر این مبنا سامان یابد و از آسیب دیدن آن به جد پرهیز شود. بهترین آداب زندگی مشترک پاسداری همین قواعد است که کمال ادب آدمی در همین‌جا است. امام صادق(ع) فرموده است: «كَمَالُ الْأَدَبِ وَ الْمُرُوءَةِ سَبْعُ خِصَالٍ الْعَقْلُ وَ الْحِلْمُ وَ الصَّبْرُ وَ الرِّفْقُ وَ الصَّمْتُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ الْمُدَارَاةُ»[۴۱].
زندگی خانوادگی با چنین ویژگی‌هایی بهترین سازوکار را می‌یابد و توفیق این جهانی و آن جهانی بهره‌اش می‌شود. امام سجاد(ع) فرموده است از جمله آخرین وصایای خضر به موسی چنین بود: «مَا رَفَقَ أَحَدٌ بِأَحَدٍ فِي الدُّنْيَا إِلَّا رَفَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»[۴۲].
با این تلقی از رفق و ملایمت می‌توان زندگی خانوادگی را رفق محور و سراسر ملایمت ساخت، و از رفق‌گریزی و تندی به هر شکل و در هر لباس اجتناب کرد. به عنوان مثال پیامبر اکرم(ص) چنین هشدار داده است: «أَلَا وَ أَيُّمَا امْرَأَةٍ لَمْ تَرْفُقْ بِزَوْجِهَا وَ حَمَلَتْهُ عَلَى مَا لَا يَقْدِرُ عَلَيْهِ وَ مَا لَا يُطِيقُ لَمْ يَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهَا حَسَنَةً وَ تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ عَلَيْهَا غَضْبَانُ»[۴۳].[۴۴]
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ «بی‌گمان در رفق و ملایمت فزونی و برکت نهفته است، و هرکه از رفق و ملایمت محروم باشد از خیر و خوبی محروم باشد». الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۴؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۶۰.
- ↑ «هر خانواده‌ای که از رفق و ملایمت بهره‌مند باشند خداوند در روزی بر آنان گشادگی فراهم نماید، که رفق و ملایمت در اندازه زدن روزی از گشادگی در مال بهتر است؛ و رفق و ملایمت ناتوانایی نیاورد و با تبذیر چیزی [به سلامت]برقرار نماند که بی‌گمان خداوند اهل رفق و ملایمت است و رفق و ملایمت را دوست دارد». الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۳؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۶۰.
- ↑ نک: شرح اصول الکافی للمازندرانی، ج۸، ص۳۳۵.
- ↑ «ای هشام، بر تو باد به رفق و ملایمت، که رفق و ملایمت خیر و خوبی است، و تندی و خشونت نکبت است. بی‌گمان رفق و ملایمت و نیکی و خوش‌اخلاقی، سرزمین را آباد می‌سازد و روزی را فزون می‌نماید». تحف العقول، ص۳۹۵؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۴.
- ↑ «هرکه رفق و ملایمت را به کار گیرد، رزق و روزی را روان سازد». شرح غررالحکم، ج۵، ص۳۳۸؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۴۰.
- ↑ «میمنت و فرخندگی و برکت با رفق و ملایمت است». عبدالواحد التمیمی الآمدی، غررالحکم و دررالکلم، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۷ ق. ج۱، ص۳۹۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۲.
- ↑ «سلامت زندگی در مدارا و ملایمت است». غررالحکم، ج۱، ص۳۹۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۲.
- ↑ «هر که نرمش را وانهد، سختی همراهش شود». أبوعبدالله الحسین بن محمد بن الحسن الحلوانی، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، تحقیق و ترجمه عبدالهادی مسعودی، چاپ اول، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۳ ش. ص۲۰۸-۲۰۹؛ أعلام الدین، ص۳۰۹.
- ↑ «رفق و ملایمت به سوی آشتی می‌کشاند». شرح غررالحکم، ج۱، ص۲۲۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۱.
- ↑ «به هر که اخلاق و رفق و ملایمت بهره داده شود، خیر و راحت و نیک‌احوالی در دنیا و آخرت به او داده شود؛ و هرکه از اخلاق و رفق و ملایمت بی‌بهره باشد، راه به سوی هر بدی و گرفتاری بر او هموار گردد». کشف الغمة، ج۲، ص۱۳۳؛ البدایة و النهایة، ج۹، ص۳۴۱؛ بحارالانوار، ج۷۸، ص۱۸۶.
- ↑ «رفق و ملایمت دشواری‌ها را آسان می‌سازد و چاره‌جویی‌های سخت را ساده می‌گرداند». شرح غررالحکم، ج۲، ص۴۵؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۵.
- ↑ «بسا سختی که با رفق و ملایمت آسان شده باشد». شرح غررالحکم، ج۴، ص۵۵۱؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۸۰ [«سَهَّلَ» آمده است].
- ↑ «هرکه رفق و ملایمت را به کار گیرد سختی و دشواری برای او هموار گردد». شرح غررالحکم، ج۵، ص۲۸۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۵۵ [«الشَّدَایِدُ» آمده است].
- ↑ «به رفق و ملایمت کارهای سخت و دشوار آسان می‌شود». شرح غررالحکم، ج۳، ص۲۳۱؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۸۹.
- ↑ «رفق و ملایمت تندی و تیزی مخالفت را می‌کاهد». شرح غررالحکم، ج۱، ص۱۵۰؛ شرح ابن أبی الحدید، ج۲۰، ص۳۱۷.
- ↑ «رفق و ملایمت بارورکننده اصلاح [امور]است». شرح غررالحکم، ج۲، ص۱۶۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۶۷.
- ↑ «نرمی کن بدانکه با تو درشتی کن، باشد که به زودی نرم شود». نهج البلاغه، نامه ۳۱.
- ↑ «هر که در کار خویش اهل رفق و ملایمت باشد، بدانچه از مردمان می‌خواهد می‌رسد». الکافی، ج۲، ص۱۲۰؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۵؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۶۴.
- ↑ «بر تو باد به رفق و ملایمت که هرکه در کارهایش رفق و ملایمت ورزد کارش و خواسته‌اش به انجام رسد». عیون الحکم و المواعظ، ص۳۳۳.
- ↑ «به رفق و ملایمت می‌توان به مقاصد دست یافت». شرح غررالحکم، ج۳، ص۲۱۱ و ۲۳۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۸۶.
- ↑ «رفق و ملایمت در خواسته‌ها، زمینه و اسباب رسیدن به آنها را آسان می‌سازد». شرح غررالحکم، ج۶، ص۱۴۹.
- ↑ «به رفق و ملایمت، مصاحبت تداوم می‌یابد». شرح غررالحکم، ج۳، ص۲۳۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۸۶.
- ↑ «هیچ‌چیز مانند بخشندگی و رفق و ملایمت و نیک‌اخلاقی دوستی را جلب نکند». شرح غررالحکم، ج۶، ص۷۲.
- ↑ مثنوی معنوی، دفتر دوم، بیت ۳۴۷۰.
- ↑ «هر که به رفق و ملایمت عمل کند توفیق یابد» شرح غررالحکم، ج۵، ص۱۷۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۲۹.
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، مصطفی، سیره نبوی ج۴، ص۹۵-۱۱۲.
- ↑ «هرگاه خداوند برای خانواده‌ای خیر و خوبی بخواهد، رفق و ملایمت در معیشت و اخلاق نیک را روزی آنان سازد». أبومحمد حسین بن سعید الکوفی الاهوازی، کتاب الزهد، تحقیق و اخراج و تنظیم غلامرضا عرفانیان، الطبعة الاولی، المطبعة العلمیة، قم، ۱۳۹۹ ق. ص۲۵؛ بحارالانوار، ج۷۱، ص۳۹۴. و از امام صادق(ع) بدون «وَ حُسْنَ الْخُلُقِ»: الکافی، ج۵، ص۳۵؛ وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۴۲.
- ↑ «بی‌گمان خداوند اگر برای مردمانی نیکی بخواهد نرمی در گذران زندگی را روزی آنان سازد، و اگر برای آنان بدی یا چون آن رقم زند، تندی در گذران زندگی را بر ایشان چیره نماید». مصنف عبدالرزاق، ج۱۰، ص۴۱۴؛ قریب به همین: الجامع الصغیر، ج۱، ص۶۳؛ کنزالعمال، ج۳، ص۵۲.
- ↑ «هرگاه خداوند برای خانواده‌ای خیر و خوبی بخواهد، آنان را در دین فهیم نماید، و رفق و ملایمت در معیشت را روزی‌شان سازد، و اهل اعتدالشان گرداند». دعائم الاسلام، ج۲، ص۲۵۵؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۲، ج۱۳، ص۵۰، ج۱۵، ص۲۶۳.
- ↑ «هرگاه خداوند برای خانواده‌ای خیر و خوبی بخواهد، آنان را به رفق و ملایمت و تأنی رهنمون شود، و هرکه از رفق و ملایمت محروم شود از خیر و خوبی محروم گردد». مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۳.
- ↑ «رفق و ملایمت از خانواده‌ای رخت بر نبست مگر اینکه خیر و خوبی از آنان رخت بست». الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۶۰.
- ↑ «مدارا با مردمان نیمی از ایمان، و نرمش با ایشان نیمی از زندگی است». الکافی، ج۲، ص۱۱۷؛ تحف العقول، ص۲۹؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۵۴۰؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۴۴۰؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۵، ص۵۶۰.
- ↑ «زندگی ندارد آنکه رفق و ملایمت ندارد». شرح ابن أبی الحدید، ج۲۰، ص۲۶۷.
- ↑ «رفق و ملایمت برکت است و تندی و خشونت نکبت است». کتاب الزهد، ص۲۹؛ الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ مشکاة الانوار، ص۱۸۰؛ وسائل الشیعة، ج۲، ص۴۹۸، ج۱۱، ص۲۱۳؛ بحارالانوار، ج۱، ص۱۵۰، ج۷۵، ص۵۱، ۵۴، ۵۹؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۳.
- ↑ «خدای تبارک و تعالی ملایم است و رفیق و ملایمت را دوست می‌دارد». الکافی، ج۲، ص۱۱۸؛ مشکاة الانوار، ص۱۸۱؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۳؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۵۶.
- ↑ «خدای متعال رفق و ملایمت را در همه کارها دوست می‌دارد». أبوالقاسم علی بن الحسین الموسوی (الشریف المرتضی)، الانتصار، الطبعة الاولی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۵ ق. ص۴۸۲؛ المحلی، ج۱۱، ص۴۱۶؛ المغنی لابن قدامة، ج۲، ص۳۲۴؛ تذکرة الفقهاء، ج۱، ص۴۴۶، ج۹، ص۳۴۸؛ منتهی المطالب، ج۲، ص۹۷۳؛ مولی محمد صالح المازندرانی، شرح اصول الکافی، مع تعلیقات المیرزا أبو الحسن الشعرانی، ضبط و تصحیح السید علی عاشور، الطبعة الاولی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۲۱ ق. ج۱۱، ص۱۱۸.
- ↑ «خداوند رفق و ملایمت را دوست می‌دارد و بر آن یاری می‌نماید». المحاسن، ج۱، ص۳۶۱؛ دعائم الاسلام، ج۱، ص۳۴۸؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۹۰؛ مکارم الاخلاق، ص۲۶۲؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۳۳۱؛ بحار الانوار، ج۶۴، ص۲۱۳؛ ج۷۶، ص۲۷۹.
- ↑ «ای عایشه، بی‌گمان خداوند ملایم است و رفق و ملایمت را دوست دارد، و به سبب رفق و ملایمت چیزهایی عطا می‌کند که با تندی و خشونت و چیزهای دیگر عطا نمی‌کند». صحیح مسلم، ج۱۶، ص۱۴۶؛ السنن الکبری، ج۱۰، ص۱۹۳.
- ↑ «رفق و ملایمت با هیچ‌چیز همراه نشد، مگر اینکه آن را آراست و زیبا نمود، و از هیچ‌چیز برداشته نشد، مگر آنکه آن را زشت و نازیبا نمود». الکافی، ج۲، ص۱۱۹؛ مشکاة الانوار، ص۱۸۰؛ وسائل الشیعة، ج۲، ص۶۹۳، ج۱۱، ص۲۱۴؛ الحدائق الناضرة، ج۳، ص۴۶۲.
- ↑ «اگر رفق و ملایمت مخلوقی بود که به چشم می‌آمد و دیده می‌شد، هیچ‌چیز از آن زیباتر و نیکوتر نبود». کتاب الزهد، ص۲۶؛ الکافی، ج۲، ص۱۲۰؛ وسائل الشیعة، ج۱۱، ص۲۱۳؛ بحار الانوار، ج۷۱، ص۳۹۴.
- ↑ «کمال ادب و مروت در هفت خصلت است: عقل، بردباری، شکیبایی، ملایمت، سکوت، اخلاق نیکو و مدارا». أبوالفتح محمد بن علی بن عثمان الکراجکی، معدن الجواهر، تحقیق السید احمد الحسینی، الطبعة الثانیة، قم، ۱۳۹۴ ق. ص۵۹؛ مستدرک الوسائل، ج۹، ص۳۸.
- ↑ «هیچ‌کس در زندگی این جهانی رفق نورزد و ملایمت نکند مگر آنکه خداوند در قیامت با او رفق ورزد و ملایمت کند». الخصال، ج۱، ص۱۱۱؛ وسائل الشیعة، ج۱۶، ص۱۶۳؛ بحار الانوار، ج۱۳، ص۲۹۴، ج۷۰، ص۳۸۶، ج۷۵، ص۴۵۳؛ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۹۴ [«مَا أَرْفَقَ» آمده است].
- ↑ «بدانید هرگاه زنی با شوهرش رفق و ملایمت نداشته باشد و از او چیزی بخواهد که قادر بر به دست آوردن آن نباشد، خداوند از چنین زنی حسنه‌ای را قبول نمی‌کند و او خداوند را در حالی دیدار می‌کند که خداوند از او خشمگین است». کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۱۵؛ امالی الصدوق، ص۴۲۰ [«لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا» آمده است]؛ تنبیه الخواطر، ج۲، ص۲۶۱ [«لَمْ یُقْبَلْ مِنْهَا» آمده است]؛ مکارم الاخلاق، ص۲۱۴ [بدون «أَلَا وَ» و به صورت «لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا» آمده است]؛ بحار الانوار، ج۱۰۳، ص۲۴۴ [«لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا» آمده است].
- ↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی، مصطفی، سیره نبوی ج۴، ص۹۹-۱۰۵.