سرداب سامرا: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== جستارهای وابسته ==↵{{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}}' به '') |
|||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = امام مهدی | | موضوع مرتبط = امام مهدی | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = [[سرداب سامرا در معارف مهدویت]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = امام مهدی (پرسش) | ||
}} | }} | ||
'''سرداب سامرا''' در کنار مزار امامین عسکریین {{ع}} واقع شده که محل [[عبادت]] این دو [[امام]] بزرگوار و [[امام مهدی]] {{ع}} و همچنین محل زندگی حضرت [[حکیمه خاتون]] و [[نرجس خاتون]] [[مادر امام زمان]] {{ع}} بوده است. [[سرداب]] زیرزمین [[مسجد]] جامع شهر [[سامرا]] و چسبیده به حرم مطهر و دارای گنبدهای کوچک است. | '''سرداب سامرا''' در کنار مزار امامین عسکریین {{ع}} واقع شده که محل [[عبادت]] این دو [[امام]] بزرگوار و [[امام مهدی]] {{ع}} و همچنین محل زندگی حضرت [[حکیمه خاتون]] و [[نرجس خاتون]] [[مادر امام زمان]] {{ع}} بوده است. [[سرداب]] زیرزمین [[مسجد]] جامع شهر [[سامرا]] و چسبیده به حرم مطهر و دارای گنبدهای کوچک است. | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
در | سرداب، به معنای زیر [[زمین]] است. در گذشته نه چندان دور، به ویژه در مناطق گرمسیری طراحی ساختمان‌ها به گونه‌ای بود که با قرار گرفتن بخش تحتانی آن در زیر زمین از فضای خنک آن در گرمی تابستان استفاده می‌شد. [[خاصه]] آنکه اگر آب مصرفی [[منزل]] نیز در این بخش نگهداری و تأمین می‌شد بر خنکای آن می‌افزود<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۳۱۵؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۹۶.</ref>. | ||
== اهمیت [[سرداب مقدس]] == | == اهمیت [[سرداب مقدس]] == | ||
سرداب مقدس، زیرزمینی است در [[سامرّا]]، کنار | سرداب مقدس، زیرزمینی است در [[سامرّا]]، کنار مزار [[امام هادی]] و [[امام عسکری]] {{عم}}. این سرداب محل [[زندگی]] و [[عبادت]] [[امام هادی]] و [[امام حسن عسکری]] و [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{عم}} بوده و تمام دیدارها با حضرت مهدی{{ع}} در [[زمان]] پدرش در همین [[منزل]] و سرداب انجام می‌گرفته است. همچنین محل زندگی حضرت [[حکیمه خاتون]] و نرجس‌خاتون بوده است. [[خانه]] امام عسکری {{ع}} همانند دیگر خانه‌های عراق، شامل غرفه‌ای برای مردان، غرفه‌ای برای [[زنان]] و سرداب بوده که سرداب نیز شامل غرفه‌هایی برای مردان و زنان بوده است و در تابستان از شدّت گرما به این سرداب پناه می‌برده‌اند<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۹۶.</ref>. | ||
== موقعیت مکانی سرداب == | == موقعیت مکانی سرداب == | ||
امروزه هرکس از هرنقطه [[شهر]] [[سامرا]] به مرکز شهر نگاه کند، دو گنبد باشکوه می‌بیند که یکی از آنها با کاشی‌های طلایی [[براق]] و دیگری با کاشی‌های رنگی [[زیبائی]] پوشیده شده است. هریک از این گنبدها به ساختمان مستقلی تعلق دارند. گنبد بزرگ طلایی بر بالای [[ضریح]] [[مطهر]] که مرقدهای [[مقدس]] [[امام دهم]] {{ع}} و [[امام یازدهم]] {{ع}} در آن جای دارد، قرار گرفته است. ولی گنبدهای کوچک بر بالای ساختمان [[مسجد]] جامع شهر ساخته شده است. ساختمان [[حرم]] مطهر به شکل مستطیل و ساختمان مسجد جامع به صورت مستقل از ساختمان حرم، ولی متصل به | امروزه هرکس از هرنقطه [[شهر]] [[سامرا]] به مرکز شهر نگاه کند، دو گنبد باشکوه می‌بیند که یکی از آنها با کاشی‌های طلایی [[براق]] و دیگری با کاشی‌های رنگی [[زیبائی]] پوشیده شده است. هریک از این گنبدها به ساختمان مستقلی تعلق دارند. گنبد بزرگ طلایی بر بالای [[ضریح]] [[مطهر]] که مرقدهای [[مقدس]] [[امام دهم]] {{ع}} و [[امام یازدهم]] {{ع}} در آن جای دارد، قرار گرفته است. ولی گنبدهای کوچک بر بالای ساختمان [[مسجد]] جامع شهر ساخته شده است. ساختمان [[حرم]] مطهر به شکل مستطیل و ساختمان مسجد جامع به صورت مستقل از ساختمان حرم، ولی متصل به صحن حرم است و [[سرداب غیبت]] درست در زیر ساختمان مسجد قرار گرفته و در طول [[تاریخ]] بارها در بنا و بخش‌های مختلف آن تعمیرات و تغییراتی انجام شده است<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۹۶.</ref>. | ||
== مشخصات سرداب == | == مشخصات سرداب == | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۲: | ||
همچنین این بخش‌های سه‌گانه هریک از طریق روزنه‌ای کوچک و طولانی که از قسمت‌های فوقانی دیوار آغاز شده، تا پایین‌ترین حد دیوار بیرونی مسجد جامع امتداد می‌یابد و [[نور]] و هوا دریافت می‌کند. پلکانی که راه ورود و خروج سرداب است و به غرفه شش‌ضلعی منتهی می‌شود دارای بیست پله است. ورودی این پلکان و [[سرداب]] در داخل ساختمان [[مسجد]] و بر دیواری قرار گرفته که ورودی نمازخانه نیز در آن واقع است. | همچنین این بخش‌های سه‌گانه هریک از طریق روزنه‌ای کوچک و طولانی که از قسمت‌های فوقانی دیوار آغاز شده، تا پایین‌ترین حد دیوار بیرونی مسجد جامع امتداد می‌یابد و [[نور]] و هوا دریافت می‌کند. پلکانی که راه ورود و خروج سرداب است و به غرفه شش‌ضلعی منتهی می‌شود دارای بیست پله است. ورودی این پلکان و [[سرداب]] در داخل ساختمان [[مسجد]] و بر دیواری قرار گرفته که ورودی نمازخانه نیز در آن واقع است. | ||
طول | این سرداب در طول [[تاریخ]] به اندازه‌ای مورد توجه [[مردم]] بوده است که در آن آثار ارزشمندی از منبت‌کاری و کاشی‌کاری و سایر هنرهای معماری به کار رفته است. از جمله این اشیاء، در چوبی نفیسی است که از دوران [[خلافت]] [[عباسیان]] به جای مانده است و از ویژگی‌های هنری و [[تاریخی]] ارزشمندی برخوردار است<ref>نشریه موعود، شماره ۳۷، ص۵۱.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۹۶؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۳۵۱.</ref> | ||
== [[شبهه]] و پاسخ آن == | |||
در چگونگی ارتباط [[غیبت امام مهدی]]{{ع}} با سرداب نقل‌های مختلفی در منابع [[اهل سنت]] مشاهده می‌شود که با باورهای [[امامیه]] هم‌خوانی ندارد. [[ابن خلکان]] و ابی‌الفداء آورده‌اند: شیعیان بر این [[باور]] هستند که [[مهدی]]{{ع}} در حالی که مادرش به او می‌نگریست وارد سردابی در منزل پدرش شد و دیگر بازنگشت<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۷۶؛ ابی الفداء، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۴۵.</ref>. ابن خلکان در ادامه می‌نویسد: امامیه خروج ایشان را از سرداب [[انتظار]] می‌کشند<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۱، ص۴۲.</ref> و [[منتظر ظهور]] ایشان در [[آخرالزمان]] از این سرداب هستند<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۷۶.</ref>. در این میان [[ابن خلدون]] آورده است: [[شیعیان]] هر شب پس از اقامه نماز [[مغرب]] مرکبی را با زین و یراق بر درِ سرداب آماده می‌کنند و بانگ بر آورده و مهدی را به خروج می‌خوانند<ref>ابن خلدون، تاریخ، ج۴، ص۳۹.</ref>. | |||
انتساب این [[باورها]] به شیعیان در حالی صورت می‌گیرد که نه تنها در منابع [[امامیه]] سخنی از این آموزه‌ها در میان نیست، بلکه در مواردی سخن ضد آن وجود دارد. منابع حدیثی امامیه بر آن‌اند که [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} در [[مکّه]] و از کنار [[کعبه]] خواهد بود<ref>نعمانی، الغیبة، ص۲۳۸؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۶۷۰.</ref>. همچنین در گزارش‌های [[دیدار با امام زمان]]{{ع}} در عصر [[غیبت صغری]]، از حضور امام در [[حجاز]]، در کنار [[سامرا]] نیز سخن به میان است<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۳۳۱؛ مفید، الارشاد، ج۲، ص۳۵۲؛ طوسی، الغیبة، ص۲۶۸.</ref>. | |||
ضمن آنکه در [[روایات]] امامیه، [[غیبت]] به معنای مخفی شدن و کنج [[عزلت]] گزیدن نیست تا پنهان شدن در سرداب و امثال آن لازم آید، بلکه در این روایات آمده است: [[امام]] در میان [[مردم]] است؛ ولی آنان وی را نمی‌بینند و نمی‌شناسند<ref>نعمانی، الغیبة، ص۱۷۵.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۳۱۵؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۶۰ ـ ۲۶۱؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۹۶.</ref> | |||
== پرسش مستقیم == | == پرسش مستقیم == | ||
* [[سرداب سامرا چه ویژگی‌هایی دارد؟ (پرسش)]] | * [[سرداب سامرا چه ویژگی‌هایی دارد؟ (پرسش)]] | ||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسمان سرداب غیبت}} | {{پرسمان سرداب غیبت}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۲: | ||
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']] | # [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']] | ||
# [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']] | # [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']] | ||
# [[پرونده:IM010507.jpg|22px]] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|'''تاریخ اسلام بخش دوم ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۰۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام مهدی است. سرداب سامرا از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سرداب سامرا در معارف مهدویت - پرسش‌های مرتبطسرداب سامرا در کنار مزار امامین عسکریین (ع) واقع شده که محل عبادت این دو امام بزرگوار و امام مهدی (ع) و همچنین محل زندگی حضرت حکیمه خاتون و نرجس خاتون مادر امام زمان (ع) بوده است. سرداب زیرزمین مسجد جامع شهر سامرا و چسبیده به حرم مطهر و دارای گنبدهای کوچک است.
مقدمه
سرداب، به معنای زیر زمین است. در گذشته نه چندان دور، به ویژه در مناطق گرمسیری طراحی ساختمان‌ها به گونه‌ای بود که با قرار گرفتن بخش تحتانی آن در زیر زمین از فضای خنک آن در گرمی تابستان استفاده می‌شد. خاصه آنکه اگر آب مصرفی منزل نیز در این بخش نگهداری و تأمین می‌شد بر خنکای آن می‌افزود[۱].
اهمیت سرداب مقدس
سرداب مقدس، زیرزمینی است در سامرّا، کنار مزار امام هادی و امام عسکری (ع). این سرداب محل زندگی و عبادت امام هادی و امام حسن عسکری و حضرت مهدی (ع) بوده و تمام دیدارها با حضرت مهدی(ع) در زمان پدرش در همین منزل و سرداب انجام می‌گرفته است. همچنین محل زندگی حضرت حکیمه خاتون و نرجس‌خاتون بوده است. خانه امام عسکری (ع) همانند دیگر خانه‌های عراق، شامل غرفه‌ای برای مردان، غرفه‌ای برای زنان و سرداب بوده که سرداب نیز شامل غرفه‌هایی برای مردان و زنان بوده است و در تابستان از شدّت گرما به این سرداب پناه می‌برده‌اند[۲].
موقعیت مکانی سرداب
امروزه هرکس از هرنقطه شهر سامرا به مرکز شهر نگاه کند، دو گنبد باشکوه می‌بیند که یکی از آنها با کاشی‌های طلایی براق و دیگری با کاشی‌های رنگی زیبائی پوشیده شده است. هریک از این گنبدها به ساختمان مستقلی تعلق دارند. گنبد بزرگ طلایی بر بالای ضریح مطهر که مرقدهای مقدس امام دهم (ع) و امام یازدهم (ع) در آن جای دارد، قرار گرفته است. ولی گنبدهای کوچک بر بالای ساختمان مسجد جامع شهر ساخته شده است. ساختمان حرم مطهر به شکل مستطیل و ساختمان مسجد جامع به صورت مستقل از ساختمان حرم، ولی متصل به صحن حرم است و سرداب غیبت درست در زیر ساختمان مسجد قرار گرفته و در طول تاریخ بارها در بنا و بخش‌های مختلف آن تعمیرات و تغییراتی انجام شده است[۳].
مشخصات سرداب
سرداب غیبت از جمله سرداب‌های عمیقی است که در زیر یک لایه سنگی حفر شده و در کل دارای سه قسمت عمده است: یک غرفه شش‌ضلعی، یک غرفه مستطیل کوچک و یک غرفه به شکل مستطیل بزرگ. توضیح بیشتر آنکه غرفه مستطیل بزرگ در میان مردم به "مصلای مردان" و غرفه مستطیل‌شکل کوچک به "مصلای بانوان" معروف است. این بخش‌ها با دو راهرو بلند و طولانی به یکدیگر مربوط می‌شوند؛ یعنی یک راهرو طولانی مصلای مردان و مصلای زنان را به هم وصل می‌کند و یک راهرو طولانی دیگر بین مصلای مردان و غرفه شش ضلعی وجود دارد.
همچنین این بخش‌های سه‌گانه هریک از طریق روزنه‌ای کوچک و طولانی که از قسمت‌های فوقانی دیوار آغاز شده، تا پایین‌ترین حد دیوار بیرونی مسجد جامع امتداد می‌یابد و نور و هوا دریافت می‌کند. پلکانی که راه ورود و خروج سرداب است و به غرفه شش‌ضلعی منتهی می‌شود دارای بیست پله است. ورودی این پلکان و سرداب در داخل ساختمان مسجد و بر دیواری قرار گرفته که ورودی نمازخانه نیز در آن واقع است.
این سرداب در طول تاریخ به اندازه‌ای مورد توجه مردم بوده است که در آن آثار ارزشمندی از منبت‌کاری و کاشی‌کاری و سایر هنرهای معماری به کار رفته است. از جمله این اشیاء، در چوبی نفیسی است که از دوران خلافت عباسیان به جای مانده است و از ویژگی‌های هنری و تاریخی ارزشمندی برخوردار است[۴].[۵]
شبهه و پاسخ آن
در چگونگی ارتباط غیبت امام مهدی(ع) با سرداب نقل‌های مختلفی در منابع اهل سنت مشاهده می‌شود که با باورهای امامیه هم‌خوانی ندارد. ابن خلکان و ابی‌الفداء آورده‌اند: شیعیان بر این باور هستند که مهدی(ع) در حالی که مادرش به او می‌نگریست وارد سردابی در منزل پدرش شد و دیگر بازنگشت[۶]. ابن خلکان در ادامه می‌نویسد: امامیه خروج ایشان را از سرداب انتظار می‌کشند[۷] و منتظر ظهور ایشان در آخرالزمان از این سرداب هستند[۸]. در این میان ابن خلدون آورده است: شیعیان هر شب پس از اقامه نماز مغرب مرکبی را با زین و یراق بر درِ سرداب آماده می‌کنند و بانگ بر آورده و مهدی را به خروج می‌خوانند[۹].
انتساب این باورها به شیعیان در حالی صورت می‌گیرد که نه تنها در منابع امامیه سخنی از این آموزه‌ها در میان نیست، بلکه در مواردی سخن ضد آن وجود دارد. منابع حدیثی امامیه بر آن‌اند که ظهور حضرت مهدی(ع) در مکّه و از کنار کعبه خواهد بود[۱۰]. همچنین در گزارش‌های دیدار با امام زمان(ع) در عصر غیبت صغری، از حضور امام در حجاز، در کنار سامرا نیز سخن به میان است[۱۱].
ضمن آنکه در روایات امامیه، غیبت به معنای مخفی شدن و کنج عزلت گزیدن نیست تا پنهان شدن در سرداب و امثال آن لازم آید، بلکه در این روایات آمده است: امام در میان مردم است؛ ولی آنان وی را نمی‌بینند و نمی‌شناسند[۱۲].[۱۳]
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- سرداب سامرا چه ویژگی‌هایی دارد؟ (پرسش)
- مراد از سرداب غیبت چیست؟ (پرسش)
- آیا سرداب محل سکونت امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا سرداب محل غیبت امام مهدی است؟ (پرسش)
- آیا سرداب محل زیارت است؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی در عصر غیبت در سرداب خانه خود مخفی و غایب شده است؟ (پرسش)
- آیا امام مهدی از سرداب غیبت ظهور خواهد کرد؟ (پرسش)
- ماجرای سرداب غیبت چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه علمای اهل سنت در مورد سرداب سامرا چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه علمای شیعه در مورد سرداب سامرا چیست؟ (پرسش)
منابع
سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت
مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲
پانویس
- ↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ ص ۳۱۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۹۶.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۹۶.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۹۶.
- ↑ نشریه موعود، شماره ۳۷، ص۵۱.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۹۶؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص۳۵۱.
- ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۷۶؛ ابی الفداء، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۴۵.
- ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۱، ص۴۲.
- ↑ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۷۶.
- ↑ ابن خلدون، تاریخ، ج۴، ص۳۹.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ص۲۳۸؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۶۷۰.
- ↑ کلینی، کافی، ج۱، ص۳۳۱؛ مفید، الارشاد، ج۲، ص۳۵۲؛ طوسی، الغیبة، ص۲۶۸.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ص۱۷۵.
- ↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ ص ۳۱۵؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۶۰ ـ ۲۶۱؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۹۶.