عدالت سیاسی در قرآن کریم (کتاب)

عدالت سیاسی در قرآن کریم
زبان	فارسی
نویسنده	سید کاظم سیدباقری
موضوع	سیاست در قرآن، عدالت سیاسی
مذهب	شیعه
ناشر	انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
محل نشر	تهران، ایران
سال نشر	۱۳۹۷ ش
تعداد صفحه	۴۱۵
شابک	‏‫‭۹۷۸-۶۰۰-۱۰۸-۴۱۱-۹‬‬
شماره ملی	۶۲۱۰۶۴۲

عدالت سیاسی در قرآن کریم، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی عدالت در سیاست از منظر قرآن می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر سید کاظم سیدباقری است و انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «نویسنده در این کتاب با تکیه بر روش تفسیر اجتهادی و بر پایه آیات قرآن کریم چیستی، مؤلفه‌ها، راهبردها، اهداف و مسائل عدالت سیاسی را مورد بررسی قرار می‌دهد و بر این باور استوار است که با توجه به نگاه هنجاری قرآن، عدالت سیاسی، ارزشی بنیادین است که با وجود آن نوعی نسبت میان شهروندان برقرار می‌شود که در عرصه سیاسی هر صاحب حقی به حق خود می‌رسد».

فهرست کتاب

• پیشگفتار
• مقدمه

1. بیان موضوع، اهمیت و ضرورت آن
2. پیشینه پژوهش
3. هدف تحقیق و کاربرد آن
4. روش تحقیق
5. بیان سؤال‌های تحقیق
6. فرضیه تحقیق
7. نوآوری و نقدهای تحقیق
8. سازمان‌دهی تحقیق

• فصل اول: مفاهیم و تمهیدهای نظری
• گفتار اول: تبیین مفاهیم

1. مفاهیم اصلی
   1. سیاست
   2. عدالت
   3. عدالت فردی
   4. عدالت اجتماعی
   5. عدالت سیاسی
2. مفاهیم همسو
   1. اعتدال
   2. قسط
   3. انصاف
   4. مساوات
3. مفاهیم ناهمسو
   1. ظلم
   2. بغی
   3. اعتداء
   4. عتو
   5. جباریت
   6. استبداد

• گفتار دوم: نسبت‌سنجی عدالت با مفاهیم مرتبط

1. نسبت عدالت و حق
   1. حضور حق در معنای عدالت
   2. امور عادلانۀ حق‌مدار
   3. حق مقدم بر عدالت
   4. حقوق و تکالیف متقابل
   5. حق و داوری عادلانه
   6. عدالت و پشتیبانی از حقوق
2. نسبت عدالت و آزادی
   1. آزادی؛ ارزش و روش
   2. تعامل تکاملی و سنجیده آزادی و عدالت
   3. عدالت فراگیرتر از آزادی
   4. آزادی، بستر رهایی از استبداد
3. نسبت عدالت و قانون
   1. قانون عادلانه، جامعۀ عادلانه
   2. قانون‌گذار عالم و عادل
   3. عدالت، راهبر قانون

• گفتار سوم: روش و چارچوب نظری

1. چیستی روش تفسیر اجتهادی
2. مراحل کاربردسازی روش تفسیر اجتهادی
   1. بررسی لغت و فهم ادبیات آیه
   2. بررسی شأن نزول آیات
   3. بهره از آیات پشتیبان
   4. مراجعه به روایات تفسیری
   5. بهره‌گیری از قرائن عقلی، عقلایی و علمی
   6. استفاده و مراجعه به تفسیر مفسران در طول تاریخ

• جمع‌بندی
• فصل دوم: چیستی عدالت سیاسی
• گفتار اول: عدالت، فضیلتی ذاتی و مطلق
• گفتار دوم: عدالت، امری عقلایی
• گفتار سوم: عدالت، امر درون‌دینی یا برون‌دینی؟
• گفتار چهارم: اهداف عدالت سیاسی

1. ایجاد بسترهای رشد جامعه
2. توزیع عادلانۀ امکانات و فرصت‌ها
3. ایفای حقوق شهروندان

• جمع‌بندی
• فصل سوم: مبانی عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم
• گفتار اول: مبانی خدا – جهان‌شناختی عدالت سیاسی

1. استواری هستی بر عدل
2. نظم عادلانه
3. حاکمیت عادلانۀ الهی
4. معادباوری

• گفتار دوم: مبانی انسان‌شناختی

1. آفرینش برابر انسان‌ها
2. انسان دارای اختیار
3. انسان خردورز و برنامه‌ریز
4. مبانی جامعه‌شناختی
   1. همراهی فرد و جامعه
   2. مسئولیت سیاسی - اجتماعی

• گفتار سوم: مبانی معرفت‌شناختی

1. غایت‌گرایی عادلانه
2. امکان شناخت پیشینی - عقلی عدالت

• جمع‌بندی
• فصل چهارم: مؤلفه‌های عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم
• گفتار اول: احقاق حقوق

1. احقاق حقوق، هستۀ مرکزی عدالت سیاسی
2. برپایی حقوق، وظیفه‌ای همگانی
3. پیامبران، یادآوران حق و عدل

• گفتار دوم: قانون‌محوری

1. قانون مطلوب، تأمین‌گر حقوق شهروندان
2. قانون الهی، مانع خودکامگی

• گفتار سوم: برابری فرصت‌ها

1. قدرت مشروع، بستری برای فرصت برابر
2. نفی امتیازها، در راستای فرصت برابر
3. داوری - قانون برابر، فرصت برابر

• گفتار چهارم: امنیت فراگیر

1. امنیت روانی، گامی در جهت عدالت سیاسی
2. امنیت از تهدید و تحدید
3. امنیت و حرمت انسان

• جمع‌بندی
• فصل پنجم: راهبردهای عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم
• گفتار اول: راهبردهای فرهنگی عدالت سیاسی

1. نهادینگی عدالت در حاکمان
2. عدالت‌طلبی و ستیزه‌جویی با ستم

• گفتار دوم: راهبردهای اجتماعی عدالت سیاسی

1. مسئولیت و نظارت همگانی
   1. امر به معروف و نهی از منکر
   2. تکافل و همیاری سیاسی - اجتماعی
2. شورا و مشورت
3. شایسته‌سالاری

• جمع‌بندی
• خاتمه و نتیجه

1. گام‌های آغازین نظریه‌پردازی در عدالت سیاسی
   1. قرآن و ارائۀ مبانی و راهبردهای نظریه
   2. ماهیت کشفی نظریۀ عدالت سیاسی
   3. ترابط اجزای نظریۀ عدالت سیاسی
   4. راهبردسازی در نظریه عدالت سیاسی
2. گام‌های آغازین نظریۀ عدالت سیاسی
   1. زیرساخت نظریه عدالت سیاسی؛ توحید
      1. تدبیر عادلانه
      2. صفات عادلانه
   2. عامل نظریه عدالت سیاسی؛ انسان مسئول و محق
   3. بستر نظریه عدالت سیاسی؛ جامعه مسئول و عدالت‌جو
3. جمع‌بندی نهایی

• کتابنامه

1. فارسی
2. عربی
3. مقالات
4. لاتین

• فهرست آیات
• فهرست روایات
• نمایه
• نمایه موضوعی

دربارهٔ پدیدآورنده

سید کاظم سیدباقری

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید کاظم سیدباقری، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: ناصر مکارم شیرازی، عبد الله جوادی آملی و حسین اعتمادی پیگیری کرد. عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دبیر سرویس ادب و هنر دو ماهنامه وارش و مسئولیت انجمن در دوره هفتم انجمن مطالعات سیاسی حوزه ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «قدرت سیاسی از منظر قرآن کریم»، «اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران»، «عدالت سیاسی»، «عدالت در مردم‌سالاری دینی و دموکراسی»، «فقه سیاسی شیعه»، «عدالت و آزادی در اندیشه سیاسی اسلام»، «چیستی اسلام سیاسی»، «فهم حدیث و پویش تمدنی»، «سید موسی صدر و شکل‌بندی هویت شیعی در لبنان» و «سیاست و عدالت» برخی از این آثار است.