عقل در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = عقل | |||
| عنوان مدخل = عقل | |||
| مداخل مرتبط = [[عقل در لغت]] - [[عقل در قرآن]] - [[عقل در حدیث]] - [[عقل در نهج البلاغه]] - [[عقل در کلام اسلامی]] - [[عقل در فلسفه اسلامی]] - [[عقل در اخلاق اسلامی]] - [[عقل در معارف مهدویت]] - [[عقل در فقه سیاسی]] - [[عقل در معارف دعا و زیارات]] - [[عقل در معارف و سیره علوی]] - [[عقل در معارف و سیره سجادی]] - [[عقل در معارف و سیره حسینی]] - [[عقل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==[[خلقت]] [[عقل]]== | == [[خلقت]] [[عقل]] == | ||
در کتاب [[الخصال (کتاب)|الخصال]] به سندش، از [[امام حسین]]{{ع}}، از [[امام علی]]{{ع}} نقل | شیخ صدوق در کتاب [[الخصال (کتاب)|الخصال]] به سندش، از [[امام حسین]] {{ع}}، از [[امام علی]] {{ع}} نقل کرده است که: [[پیامبر خدا]] {{صل}} فرمود: «[[خداوند]] عز و جل، عقل را از [[نور]] اندوخته نهفته در [[علم]] پیشین خود ـ که حتّی [[پیامبران]] فرستاده شده و [[فرشتگان مقرّب]] را نیز از آن [[آگاه]] نکرده است ـ، آفرید و علم را [[جان]] او، [[فهم]] را [[روح]] او، [[زُهد]] را سرِ او، [[حیا]] را چشمان او، [[حکمت]] را زبان او، [[دلسوزی]] را [[همّت]](/[[دهان]]) او و [[رحمت]] را [[دل]] او قرار داد و سپس آن را با ده ویژگی، پُر و نیرومند ساخت: با [[یقین]]، [[ایمان]]، [[راستی]]، [[آرامش]]، [[اخلاص]]، [[مدارا]]، [[بخشش]]، [[قناعت]]، [[تسلیم]] و [[سپاس گزاری]]. سپس [[خدا]] به او فرمود: عقب بیا. پس عقب آمد. سپس به او فرمود: جلو بیا، جلو آمد؛ سپس به او فرمود: سخن بگو، پس گفت: [[ستایش]]، خدایی را که نه ضدّی دارد و نه همتایی، نه مانندی و نه همسانی، نه هم سنگی دارد و نه شبیهی؛ آنکه همه چیز در برابر عظمتش [[خاضع]] است. پس خدای ـ تبارک و تعالی ـ فرمود: به [[عزّت]] و جلالم [[سوگند]] که آفریده‌ای از تو نیکوکارتر نیافریدم؛ نه از [[فرمان]] من فرمان‌بُردارتر و نه والاتر و شریف‌تر و عزیزتر از تو. به سبب [وجود] تو، [[مؤاخذه]] و عطا می‌کنم و با تو، [[یکتا]] شمرده شده و پرستیده می‌شوم و با تو، خوانده شده، به من [[امید]] برده می‌شود و به وسیله تو، جستجو می‌شوم و با تو از من می‌ترسند و می‌هراسند و [[ثواب]] و عِقاب به دست توست. پس عقل در این هنگام، به [[سجده]] افتاد و هزار سال در سجده مانْد. [[پروردگار]] ـ تبارک و تعالی ـ فرمود: سرت را بلند کن و بخواه، که داده می‌شود و [[شفاعت]] کن که شفاعت می‌شود. عقل، سر بلند کرد و گفت: خدای من! از تو می‌خواهم شفاعتم را برای هر کس که مرا در او قرار دادی، بپذیری. [[خدای بزرگ]] بِشْکوه، به فرشتگانش فرمود: شما را [[گواه]] می‌گیرم که من، او را برای هر عاقلی [[شفیع]] کردم»<ref>{{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ الْعَقْلَ مِنْ نُورٍ مَخْزُونٍ مَكْنُونٍ فِي سَابِقِ عِلْمِهِ الَّتِي لَمْ يَطَّلِعْ عَلَيْهِ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ وَ لَا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ فَجَعَلَ الْعِلْمَ نَفْسَهُ وَ الْفَهْمَ رُوحَهُ وَ الزُّهْدَ رَأْسَهُ وَ الْحَيَاءَ عَيْنَيْهِ وَ الحِكْمَةَ لِسَانَهُ وَ الرَّأْفَةَ هَمَّهُ وَ الرَّحْمَةَ قَلْبَهُ ثُمَّ حَشَاهُ وَ قَوَّاهُ بِعَشَرَةِ أَشْيَاءَ بِالْيَقِينِ وَ الْإِيمَانِ وَ الصِّدْقِ وَ السَّكِينَةِ وَ الْإِخْلَاصِ وَ الرِّفْقِ وَ الْعَطِيَّةِ وَ الْقُنُوعِ وَ التَّسْلِيمِ وَ الشُّكْرِ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ ثُمَّ قَالَ لَهُ تَكَلَّمْ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَيْسَ لَهُ ضِدٌّ وَ لَا نِدٌّ وَ لَا شَبِيهٌ وَ لَا كُفْوٌ وَ لَا عَدِيلٌ وَ لَا مِثْلٌ الَّذِي كُلُّ شَيْءٍ لِعَظَمَتِهِ خَاضِعٌ ذَلِيلٌ فَقَالَ الرَّبُّ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي مَا خَلَقْتُ خَلْقاً أَحْسَنَ مِنْكَ وَ لَا أَطْوَعَ لِي مِنْكَ وَ لَا أَرْفَعَ مِنْكَ وَ لَا أَشْرَفَ مِنْكَ وَ لَا أَعَزَّ مِنْكَ بِكَ أُؤَاخِذُ وَ بِكَ أُعْطِي وَ بِكَ أُوَحَّدُ وَ بِكَ أُعْبَدُ وَ بِكَ أُدْعَى وَ بِكَ أُرْتَجَى وَ بِكَ أُبْتَغَى وَ بِكَ أُخَافُ وَ بِكَ أُحْذَرُ وَ بِكَ الثَّوَابُ وَ بِكَ الْعِقَابُ فَخَرَّ الْعَقْلُ عِنْدَ ذَلِكَ سَاجِداً فَكَانَ فِي سُجُودِهِ أَلْفَ عَامٍ فَقَالَ الرَّبُّ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ارْفَعْ رَأْسَكَ وَ سَلْ تُعْطَ وَ اشْفَعْ تُشَفَّعْ فَرَفَعَ الْعَقْلُ رَأْسَهُ فَقَالَ إِلَهِي أَسْأَلُكَ أَنْ تُشَفِّعَنِي فِيمَنْ خَلَقْتَنِي فِيهِ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لِمَلَائِكَتِهِ أُشْهِدُكُمْ أَنِّي قَدْ شَفَّعْتُهُ فِيمَنْ خَلَقْتُهُ فِيهِ}} (الخصال، ص۴۲۷، ح۴).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۹۱۸.</ref> | ||
==آنچه موجب [[کمال عقل]] است== | == آنچه موجب [[کمال عقل]] است == | ||
در کتاب [[نزهة الناظر (کتاب)|نزهة الناظر]] آمده است: نزد [[معاویه]]، سخن از [[عقل]] به میان آمد. امامِ [[شهید]] [[حسین بن علی]]{{ع}} فرمود: | در کتاب [[نزهة الناظر (کتاب)|نزهة الناظر]] آمده است: نزد [[معاویه]]، سخن از [[عقل]] به میان آمد. امامِ [[شهید]] [[حسین بن علی]] {{ع}} فرمود: "عقل، جز با [[پیروی از حق]]، کامل نمی‌شود". معاویه به او لبخندی زد و گفت: در سینه‌های شما، جز یک چیز نیست<ref>{{متن حدیث|تَذَاكَرُوا الْعَقْلَ عِنْدَ مُعَاوِيَةَ فَقَالَ الْإِمَامُ الشَّهِيدُ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ {{ع}}: لَا يَكْمُلُ الْعَقْلُ إِلَّا بِاتِّبَاعِ الْحَقِّ فَتَبَسَّمَ مُعَاوِيَةُ لَهُ. وَ قَالَ: مَا فِي صُدُورِكُمْ إِلَّا شَيْءٌ وَاحِدٌ}} (نزهة الناظر، ص۸۳، ح۱۲؛ أعلام الدین، ص۲۹۸).</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|گزیده دانشنامه امام حسین]] ص ۹۲۰.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[حِجْر]] | |||
* [[ذهن]] | |||
* [[فکر]] | |||
* [[تعقل]] | |||
* [[تفکر]] | |||
* [[مراتب عقل]] | |||
* [[عقل پیامبر]] | |||
* [[عقل عملی]] | |||
* [[عقل نظری]] | |||
* [[آثار عقل]] | |||
* [[ادبار عقل]] | |||
* [[آفات عقل]] | |||
* [[اقبال عقل]] | |||
* [[تمامیت عقل]] | |||
* [[خواب عقل]] | |||
* [[علم اخلاق]] | |||
* [[فضیلت عقل]] | |||
* [[کرامت عاقل]] | |||
* [[نصف العقل]] | |||
* [[ادراک عقول]] | |||
* [[علم عقلی بسیط]] | |||
* [[علم کلی محیط]] | |||
* [[عقل اجمالی]] | |||
* [[عقل تفصیلی]] | |||
* [[انواع تعقل]] | |||
* [[تصور کلی]] | |||
* [[علم جزئی]] | |||
* [[قلمرو عقل]] | |||
* [[کاوش‌های عقلی]] | |||
* [[نقل]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:13681353.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امام حسین''']] | # [[پرونده:13681353.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امام حسین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امام حسین''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:عقل]] | [[رده:عقل]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۵۱
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عقل است. عقل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عقل در لغت - عقل در قرآن - عقل در حدیث - عقل در نهج البلاغه - عقل در کلام اسلامی - عقل در فلسفه اسلامی - عقل در اخلاق اسلامی - عقل در معارف مهدویت - عقل در فقه سیاسی - عقل در معارف دعا و زیارات - عقل در معارف و سیره علوی - عقل در معارف و سیره سجادی - عقل در معارف و سیره حسینی - عقل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردخلقت عقل
شیخ صدوق در کتاب الخصال به سندش، از امام حسین (ع)، از امام علی (ع) نقل کرده است که: پیامبر خدا (ص) فرمود: «خداوند عز و جل، عقل را از نور اندوخته نهفته در علم پیشین خود ـ که حتّی پیامبران فرستاده شده و فرشتگان مقرّب را نیز از آن آگاه نکرده است ـ، آفرید و علم را جان او، فهم را روح او، زُهد را سرِ او، حیا را چشمان او، حکمت را زبان او، دلسوزی را همّت(/دهان) او و رحمت را دل او قرار داد و سپس آن را با ده ویژگی، پُر و نیرومند ساخت: با یقین، ایمان، راستی، آرامش، اخلاص، مدارا، بخشش، قناعت، تسلیم و سپاس گزاری. سپس خدا به او فرمود: عقب بیا. پس عقب آمد. سپس به او فرمود: جلو بیا، جلو آمد؛ سپس به او فرمود: سخن بگو، پس گفت: ستایش، خدایی را که نه ضدّی دارد و نه همتایی، نه مانندی و نه همسانی، نه هم سنگی دارد و نه شبیهی؛ آنکه همه چیز در برابر عظمتش خاضع است. پس خدای ـ تبارک و تعالی ـ فرمود: به عزّت و جلالم سوگند که آفریده‌ای از تو نیکوکارتر نیافریدم؛ نه از فرمان من فرمان‌بُردارتر و نه والاتر و شریف‌تر و عزیزتر از تو. به سبب [وجود] تو، مؤاخذه و عطا می‌کنم و با تو، یکتا شمرده شده و پرستیده می‌شوم و با تو، خوانده شده، به من امید برده می‌شود و به وسیله تو، جستجو می‌شوم و با تو از من می‌ترسند و می‌هراسند و ثواب و عِقاب به دست توست. پس عقل در این هنگام، به سجده افتاد و هزار سال در سجده مانْد. پروردگار ـ تبارک و تعالی ـ فرمود: سرت را بلند کن و بخواه، که داده می‌شود و شفاعت کن که شفاعت می‌شود. عقل، سر بلند کرد و گفت: خدای من! از تو می‌خواهم شفاعتم را برای هر کس که مرا در او قرار دادی، بپذیری. خدای بزرگ بِشْکوه، به فرشتگانش فرمود: شما را گواه می‌گیرم که من، او را برای هر عاقلی شفیع کردم»[۱].[۲]
آنچه موجب کمال عقل است
در کتاب نزهة الناظر آمده است: نزد معاویه، سخن از عقل به میان آمد. امامِ شهید حسین بن علی (ع) فرمود: "عقل، جز با پیروی از حق، کامل نمی‌شود". معاویه به او لبخندی زد و گفت: در سینه‌های شما، جز یک چیز نیست[۳].[۴]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ الْعَقْلَ مِنْ نُورٍ مَخْزُونٍ مَكْنُونٍ فِي سَابِقِ عِلْمِهِ الَّتِي لَمْ يَطَّلِعْ عَلَيْهِ نَبِيٌّ مُرْسَلٌ وَ لَا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ فَجَعَلَ الْعِلْمَ نَفْسَهُ وَ الْفَهْمَ رُوحَهُ وَ الزُّهْدَ رَأْسَهُ وَ الْحَيَاءَ عَيْنَيْهِ وَ الحِكْمَةَ لِسَانَهُ وَ الرَّأْفَةَ هَمَّهُ وَ الرَّحْمَةَ قَلْبَهُ ثُمَّ حَشَاهُ وَ قَوَّاهُ بِعَشَرَةِ أَشْيَاءَ بِالْيَقِينِ وَ الْإِيمَانِ وَ الصِّدْقِ وَ السَّكِينَةِ وَ الْإِخْلَاصِ وَ الرِّفْقِ وَ الْعَطِيَّةِ وَ الْقُنُوعِ وَ التَّسْلِيمِ وَ الشُّكْرِ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ أَدْبِرْ فَأَدْبَرَ ثُمَّ قَالَ لَهُ أَقْبِلْ فَأَقْبَلَ ثُمَّ قَالَ لَهُ تَكَلَّمْ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَيْسَ لَهُ ضِدٌّ وَ لَا نِدٌّ وَ لَا شَبِيهٌ وَ لَا كُفْوٌ وَ لَا عَدِيلٌ وَ لَا مِثْلٌ الَّذِي كُلُّ شَيْءٍ لِعَظَمَتِهِ خَاضِعٌ ذَلِيلٌ فَقَالَ الرَّبُّ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي مَا خَلَقْتُ خَلْقاً أَحْسَنَ مِنْكَ وَ لَا أَطْوَعَ لِي مِنْكَ وَ لَا أَرْفَعَ مِنْكَ وَ لَا أَشْرَفَ مِنْكَ وَ لَا أَعَزَّ مِنْكَ بِكَ أُؤَاخِذُ وَ بِكَ أُعْطِي وَ بِكَ أُوَحَّدُ وَ بِكَ أُعْبَدُ وَ بِكَ أُدْعَى وَ بِكَ أُرْتَجَى وَ بِكَ أُبْتَغَى وَ بِكَ أُخَافُ وَ بِكَ أُحْذَرُ وَ بِكَ الثَّوَابُ وَ بِكَ الْعِقَابُ فَخَرَّ الْعَقْلُ عِنْدَ ذَلِكَ سَاجِداً فَكَانَ فِي سُجُودِهِ أَلْفَ عَامٍ فَقَالَ الرَّبُّ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ارْفَعْ رَأْسَكَ وَ سَلْ تُعْطَ وَ اشْفَعْ تُشَفَّعْ فَرَفَعَ الْعَقْلُ رَأْسَهُ فَقَالَ إِلَهِي أَسْأَلُكَ أَنْ تُشَفِّعَنِي فِيمَنْ خَلَقْتَنِي فِيهِ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لِمَلَائِكَتِهِ أُشْهِدُكُمْ أَنِّي قَدْ شَفَّعْتُهُ فِيمَنْ خَلَقْتُهُ فِيهِ» (الخصال، ص۴۲۷، ح۴).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۹۱۸.
- ↑ «تَذَاكَرُوا الْعَقْلَ عِنْدَ مُعَاوِيَةَ فَقَالَ الْإِمَامُ الشَّهِيدُ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ (ع): لَا يَكْمُلُ الْعَقْلُ إِلَّا بِاتِّبَاعِ الْحَقِّ فَتَبَسَّمَ مُعَاوِيَةُ لَهُ. وَ قَالَ: مَا فِي صُدُورِكُمْ إِلَّا شَيْءٌ وَاحِدٌ» (نزهة الناظر، ص۸۳، ح۱۲؛ أعلام الدین، ص۲۹۸).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۹۲۰.