توحید در عبادت: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
کسانی که فقط [[خدا]] را [[معبود]] خویش می‌دانند، در برابر موجوداتی چون [[خورشید و ماه]] که با همه [[عظمت]] و حشمتشان در وجود و بقا به [[اراده خدا]] وابسته‌اند و از خود هیچ ندارند و [[مطیع]] و فرمانبر اویند [[سجده]] و اظهار [[ذلت]] و [[خضوع]] و [[کرنش]] نمی‌کنند. [[خشوع]] و خضوع ویژه خدایی است که شب و [[روز]] و خورشید و ماه را [[آفریده]] است: {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ}}<ref> و از نشانه‌های او شب و روز و خورشید و ماه است، به خورشید و ماه سجده نبرید و به خداوندی که آنها را آفریده است سجده برید اگر او را می‌پرستید؛ سوره فصلت، آیه: ۳۷.</ref> [[مشرکان]] [[گمان]] می‌کردند که با سجده برای اینها نزد خدا [[قرب]] و [[منزلت]] می‌یابند و خدا برای تنبه می‌فرماید: اگر غرض شما از این سجده [[نزدیکی به حق]] و [[عبادت]] اوست، این کار را نکنید، بلکه مرا سجده کنید که آفریننده و [[پروردگار]] آنهایم<ref>مخزن العرفان، ج ۱۱، ص۳۳۴.</ref>. جمله {{متن قرآن|إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ}} اشاره دارد که اگر می‌خواهید خدا را عبادت کنید، غیر را کنار نهید و کسی را در عبادت او [[شریک]] نسازید؛ زیرا [[عبادت خدا]] با عبادت غیر جمع نمی‌شود<ref>نمونه، ج ۲۰، ص۲۹۱.</ref>. برخی با توجه به [[تأویل]] و معنای [[باطنی]]، "[[شمس]]" و "[[قمر]]" را [[پیامبر]] {{صل}} و [[جانشین]] یا [[جانشینان]] او {{عم}} یا [[عقل]] و نفس اعم از جزئی و کلی و نیز هر معلّم و متعلّمی دانسته و سپس ناروایی سجده بر همه آنها را از [[آیه]] مزبور [[استنباط]] کرده‌اند<ref>بیان السعاده، ج ۴، ص۳۸.</ref>.<ref>[[حسن رمضانی|رمضانی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص۷۲ - ۱۱۵.</ref> | کسانی که فقط [[خدا]] را [[معبود]] خویش می‌دانند، در برابر موجوداتی چون [[خورشید و ماه]] که با همه [[عظمت]] و حشمتشان در وجود و بقا به [[اراده خدا]] وابسته‌اند و از خود هیچ ندارند و [[مطیع]] و فرمانبر اویند [[سجده]] و اظهار [[ذلت]] و [[خضوع]] و [[کرنش]] نمی‌کنند. [[خشوع]] و خضوع ویژه خدایی است که شب و [[روز]] و خورشید و ماه را [[آفریده]] است: {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ}}<ref> و از نشانه‌های او شب و روز و خورشید و ماه است، به خورشید و ماه سجده نبرید و به خداوندی که آنها را آفریده است سجده برید اگر او را می‌پرستید؛ سوره فصلت، آیه: ۳۷.</ref> [[مشرکان]] [[گمان]] می‌کردند که با سجده برای اینها نزد خدا [[قرب]] و [[منزلت]] می‌یابند و خدا برای تنبه می‌فرماید: اگر غرض شما از این سجده [[نزدیکی به حق]] و [[عبادت]] اوست، این کار را نکنید، بلکه مرا سجده کنید که آفریننده و [[پروردگار]] آنهایم<ref>مخزن العرفان، ج ۱۱، ص۳۳۴.</ref>. جمله {{متن قرآن|إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ}} اشاره دارد که اگر می‌خواهید خدا را عبادت کنید، غیر را کنار نهید و کسی را در عبادت او [[شریک]] نسازید؛ زیرا [[عبادت خدا]] با عبادت غیر جمع نمی‌شود<ref>نمونه، ج ۲۰، ص۲۹۱.</ref>. برخی با توجه به [[تأویل]] و معنای [[باطنی]]، "[[شمس]]" و "[[قمر]]" را [[پیامبر]] {{صل}} و [[جانشین]] یا [[جانشینان]] او {{عم}} یا [[عقل]] و نفس اعم از جزئی و کلی و نیز هر معلّم و متعلّمی دانسته و سپس ناروایی سجده بر همه آنها را از [[آیه]] مزبور [[استنباط]] کرده‌اند<ref>بیان السعاده، ج ۴، ص۳۸.</ref>.<ref>[[حسن رمضانی|رمضانی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۹، ص۷۲ - ۱۱۵.</ref> | ||
==توحید در عبادت== | |||
یکی از مهم‌ترین اقسام [[توحید عملی]]، توحید در عبادت است، به این معنا که تنها باید خدا را [[پرستش]] کرد و غیر او کسی [[شایسته]] پرستش نیست،؛ چراکه [[عبادت]] شایسته کسی است که [[کمال مطلق]] بوده و از همگان [[بی‌نیاز]] است، آفریننده همه موجودات و [[بخشنده]] [[نعمت‌ها]] به [[بندگان]] است<ref>مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۲، ص۱۰۳-۱۰۶؛ و نیز ر.ک: عبدالله جوادی آملی، توحید در قرآن، ص۵۱۶.</ref>. | |||
مقام معظم رهبری با توجه به معنای وسیع عبادت و [[ربوبیت]] و [[الوهیت]]، نتیجه می‌گیرد که عبادت به معنای [[تسلیم]] و [[اطاعت بی‌قید و شرط]] در برابر انسان یا هر موجود دیگر است. هنگامی که انسان بی‌هیچ قید و شرطی سر در کمند کسی می‌نهد و به میل و [[فرمان]] و [[اراده]] او حرکت می‌کند و تسلیم او می‌شود، در [[حقیقت]] او را عبادت کرده است و نیز هر عامل درونی یا بیرونی که انسان را به گونه‌ای رام و [[مطیع]] خود می‌سازد و تن و [[جان انسان]] را در ید [[قدرت]] خود بگیرد، [[انسان]] را [[عبد]] خود ساخته است<ref>روح توحید نفی عبودیت غیر خدا، ص۲۷-۲۸.</ref>. | |||
ایشان با ذکر داستان [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} و جریان [[شکستن بت‌ها]] به دست آن [[حضرت]]، این نکته را گوشزد می‌کند که تنها [[خداوند متعال]] است که [[شایستگی]] [[پرستش]] را دارد و غیر [[خدا]]، اعم از بت‌های چوبین و یا سایر [[انسان‌ها]] و قدرت‌های کوچک و بزرگ شایستگی [[عبادت]] و [[اطاعت]] را ندارند. فقط [[خداوند]] {{عربی|قادر حي بصير فعال ما يشاء و حاكم ما يريد}} است که شایستگی عبادت را دارد و سزاوار است انسان در مقابل او [[تسلیم]] شود. هر قدرتی غیر از خداوند متعال، نه می‌تواند به انسان نفعی برساند و نه می‌تواند ضرری وارد کند؛ لذا هیچ قدرتی شایستگی [[عبودیت]] را ندارد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در صحن آستان قدس رضوی در سال ۱۳۷۳.</ref>. | |||
[[مقام معظم رهبری]]، [[پیروی از هوای نفس]] را بخشی از مفهوم [[شرک]] می‌دانند<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم بیعت فقها و حقوق‌دانان شورای نگهبان در سال ۱۳۶۸.</ref>. و [[هوای نفس]] را بالاترین و خطرناک‌ترین [[بت‌ها]] معرفی می‌کند که [[مبارزه]] با آن باید رایج باشد<ref>حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام به مناسبت عید مبعث در سال ۱۳۷۳.</ref>.<ref>[[مهدی رودبندی زاده|رودبندی زاده، مهدی]]، [[خداشناسی توحیدی - رودبندی (مقاله)|مقاله «خداشناسی توحیدی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱]] ص ۱۲۴.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:000055.jpg|22px]] [[حسن رمضانی|رمضانی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹''']] [[توحید (مقاله)|توحید]] | # [[پرونده:000055.jpg|22px]] [[حسن رمضانی|رمضانی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۹''']] [[توحید (مقاله)|توحید]] | ||
# [[پرونده:1100619.jpg|22px]] [[مهدی رودبندی زاده|رودبندی زاده، مهدی]]، [[خداشناسی توحیدی - رودبندی (مقاله)|مقاله «خداشناسی توحیدی»]]، [[منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ (کتاب)|'''منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ ۱۰ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۵۱
| خداشناسی | |
|---|---|
| توحید | توحید ذاتی • توحید صفاتی • توحید افعالی • توحید عبادی • صفات ذات و صفات فعل |
| فروع | توسل • شفاعت • تبرک • استغاثه |
| عدل الهی | |
| حُسن و قُبح • بداء • امر بین الامرین | |
| نبوت | |
| عصمت پیامبران • خاتمیت • پیامبر اسلام • معجزه • عدم تحریف قرآن | |
| امامت | |
| باورها | عصمت امامان • ولایت تكوینی • علم غیب • خلیفة‌الله • غیبت • مهدویت • انتظار فرج • ظهور • رجعت |
| امامان | امام علی • امام حسن • امام حسین • امام سجاد • امام باقر • امام صادق • امام کاظم • امام رضا • امام جواد • امام هادی • امام عسکری • امام مهدی |
| معاد | |
| برزخ • معاد جسمانی • حشر • صراط • تطایر کتب • میزان | |
| مسائل برجسته | |
| اهل‌بیت • چهارده معصوم • کرامت • تقیه • مرجعیت • ولایت فقیه | |
این مدخل زیرشاخهٔ بحث توحید است. توحید در عبادت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: توحید در عبادت در کلام اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
کسانی که فقط خدا را معبود خویش می‌دانند، در برابر موجوداتی چون خورشید و ماه که با همه عظمت و حشمتشان در وجود و بقا به اراده خدا وابسته‌اند و از خود هیچ ندارند و مطیع و فرمانبر اویند سجده و اظهار ذلت و خضوع و کرنش نمی‌کنند. خشوع و خضوع ویژه خدایی است که شب و روز و خورشید و ماه را آفریده است: ﴿وَمِنْ آيَاتِهِ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾[۱] مشرکان گمان می‌کردند که با سجده برای اینها نزد خدا قرب و منزلت می‌یابند و خدا برای تنبه می‌فرماید: اگر غرض شما از این سجده نزدیکی به حق و عبادت اوست، این کار را نکنید، بلکه مرا سجده کنید که آفریننده و پروردگار آنهایم[۲]. جمله ﴿إِن كُنتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ﴾ اشاره دارد که اگر می‌خواهید خدا را عبادت کنید، غیر را کنار نهید و کسی را در عبادت او شریک نسازید؛ زیرا عبادت خدا با عبادت غیر جمع نمی‌شود[۳]. برخی با توجه به تأویل و معنای باطنی، "شمس" و "قمر" را پیامبر (ص) و جانشین یا جانشینان او (ع) یا عقل و نفس اعم از جزئی و کلی و نیز هر معلّم و متعلّمی دانسته و سپس ناروایی سجده بر همه آنها را از آیه مزبور استنباط کرده‌اند[۴].[۵]
توحید در عبادت
یکی از مهم‌ترین اقسام توحید عملی، توحید در عبادت است، به این معنا که تنها باید خدا را پرستش کرد و غیر او کسی شایسته پرستش نیست،؛ چراکه عبادت شایسته کسی است که کمال مطلق بوده و از همگان بی‌نیاز است، آفریننده همه موجودات و بخشنده نعمت‌ها به بندگان است[۶]. مقام معظم رهبری با توجه به معنای وسیع عبادت و ربوبیت و الوهیت، نتیجه می‌گیرد که عبادت به معنای تسلیم و اطاعت بی‌قید و شرط در برابر انسان یا هر موجود دیگر است. هنگامی که انسان بی‌هیچ قید و شرطی سر در کمند کسی می‌نهد و به میل و فرمان و اراده او حرکت می‌کند و تسلیم او می‌شود، در حقیقت او را عبادت کرده است و نیز هر عامل درونی یا بیرونی که انسان را به گونه‌ای رام و مطیع خود می‌سازد و تن و جان انسان را در ید قدرت خود بگیرد، انسان را عبد خود ساخته است[۷].
ایشان با ذکر داستان حضرت ابراهیم(ع) و جریان شکستن بت‌ها به دست آن حضرت، این نکته را گوشزد می‌کند که تنها خداوند متعال است که شایستگی پرستش را دارد و غیر خدا، اعم از بت‌های چوبین و یا سایر انسان‌ها و قدرت‌های کوچک و بزرگ شایستگی عبادت و اطاعت را ندارند. فقط خداوند قادر حي بصير فعال ما يشاء و حاكم ما يريد است که شایستگی عبادت را دارد و سزاوار است انسان در مقابل او تسلیم شود. هر قدرتی غیر از خداوند متعال، نه می‌تواند به انسان نفعی برساند و نه می‌تواند ضرری وارد کند؛ لذا هیچ قدرتی شایستگی عبودیت را ندارد[۸]. مقام معظم رهبری، پیروی از هوای نفس را بخشی از مفهوم شرک می‌دانند[۹]. و هوای نفس را بالاترین و خطرناک‌ترین بت‌ها معرفی می‌کند که مبارزه با آن باید رایج باشد[۱۰].[۱۱]
منابع
پانویس
- ↑ و از نشانه‌های او شب و روز و خورشید و ماه است، به خورشید و ماه سجده نبرید و به خداوندی که آنها را آفریده است سجده برید اگر او را می‌پرستید؛ سوره فصلت، آیه: ۳۷.
- ↑ مخزن العرفان، ج ۱۱، ص۳۳۴.
- ↑ نمونه، ج ۲۰، ص۲۹۱.
- ↑ بیان السعاده، ج ۴، ص۳۸.
- ↑ رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۹، ص۷۲ - ۱۱۵.
- ↑ مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۲، ص۱۰۳-۱۰۶؛ و نیز ر.ک: عبدالله جوادی آملی، توحید در قرآن، ص۵۱۶.
- ↑ روح توحید نفی عبودیت غیر خدا، ص۲۷-۲۸.
- ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در صحن آستان قدس رضوی در سال ۱۳۷۳.
- ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در مراسم بیعت فقها و حقوق‌دانان شورای نگهبان در سال ۱۳۶۸.
- ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام به مناسبت عید مبعث در سال ۱۳۷۳.
- ↑ رودبندی زاده، مهدی، مقاله «خداشناسی توحیدی»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱ ص ۱۲۴.