حق اهل بیت: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
[[امام]] و [[امّت]]، هر یک در قبال دیگری [[وظایف]] و [[حقوقی]] دارند. این [[حقوق]] و [[تکالیف]] در متون [[اسلامی]] مورد توجّه قرار گرفته است؛ البتّه روشن است که [[امام]] [[تکالیف]] و [[وظایف الهی]] خود را به خوبی انجام می‌دهد؛ چون او [[معصوم]] است و هرگز [[وظیفه]] [[واجب]] خود را ترک نخواهد کرد؛ امّا [[مردم]] همواره در طول [[تاریخ]] مع‌الاسف از [[وظایف]] و [[تکالیف]] خود در قبال [[امامت]] تخلّف کرده‌اند و همین انجام ندادن [[تکالیف]] به حرکت استکمالی [[بشر]] لطمات جبران‌ناپذیری وارد کرده است<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص:۸۶.</ref>. | [[امام]] و [[امّت]]، هر یک در قبال دیگری [[وظایف]] و [[حقوقی]] دارند. این [[حقوق]] و [[تکالیف]] در متون [[اسلامی]] مورد توجّه قرار گرفته است؛ البتّه روشن است که [[امام]] [[تکالیف]] و [[وظایف الهی]] خود را به خوبی انجام می‌دهد؛ چون او [[معصوم]] است و هرگز [[وظیفه]] [[واجب]] خود را ترک نخواهد کرد؛ امّا [[مردم]] همواره در طول [[تاریخ]] مع‌الاسف از [[وظایف]] و [[تکالیف]] خود در قبال [[امامت]] تخلّف کرده‌اند و همین انجام ندادن [[تکالیف]] به حرکت استکمالی [[بشر]] لطمات جبران‌ناپذیری وارد کرده است<ref>[[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص:۸۶.</ref>. | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
* [[امّت اسلامی]] بنا به [[آیات]] و [[روایات]]، نسبت به [[امامان]] [[معصوم]]{{عم}} و [[عترت]] [[پیامبر]]، [[تکالیف]] و وظایفی دارند. هم [[شناخت]] این [[حقوق]] ضروری است و هم ادای آنها و جز با این [[معرفت]] و ادا، [[رستگاری]] در کار نیست. [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}} فرمود: "هیچ بنده‌ای از عمل خود بهره‌ای نمی‌برد مگر با شناختش نسبت به [[حق]] ما"<ref>{{متن حدیث| لَا يَنْتَفِعُ عَبْدٌ بِعَمَلِهِ إِلَّا بِمَعْرِفَتِهِ بِحَقِّنَا}}؛ امالی، مفید، ص ۴۴ ح ۲</ref> | * [[امّت اسلامی]] بنا به [[آیات]] و [[روایات]]، نسبت به [[امامان]] [[معصوم]] {{عم}} و [[عترت]] [[پیامبر]]، [[تکالیف]] و وظایفی دارند. هم [[شناخت]] این [[حقوق]] ضروری است و هم ادای آنها و جز با این [[معرفت]] و ادا، [[رستگاری]] در کار نیست. [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] {{صل}} فرمود: "هیچ بنده‌ای از عمل خود بهره‌ای نمی‌برد مگر با شناختش نسبت به [[حق]] ما"<ref>{{متن حدیث| لَا يَنْتَفِعُ عَبْدٌ بِعَمَلِهِ إِلَّا بِمَعْرِفَتِهِ بِحَقِّنَا}}؛ امالی، مفید، ص ۴۴ ح ۲</ref> | ||
==[[هدف]] [[حقوق اهل بیت]]== | == [[هدف]] [[حقوق اهل بیت]] == | ||
* [[قرآن کریم]] بیان می‌کند که [[حق]] [[توحید]]، زیربنا و [[هدف]] همه [[حقوق]] است. چون همه هستی [[فیض]] [[پروردگار]] و یکایک پدیده‌ها از [[مُلک]] تا [[ملکوت]] آیت و نشانه اوست؛ پس [[معرفت]] [[پروردگار]] در [[معرفت]] همه [[جهان]] جریان دارد<ref>ر.ک: عبدالله جوادی آملی، فلسفه حقوق بشر، ص۱۳۱.</ref>. | * [[قرآن کریم]] بیان می‌کند که [[حق]] [[توحید]]، زیربنا و [[هدف]] همه [[حقوق]] است. چون همه هستی [[فیض]] [[پروردگار]] و یکایک پدیده‌ها از [[مُلک]] تا [[ملکوت]] آیت و نشانه اوست؛ پس [[معرفت]] [[پروردگار]] در [[معرفت]] همه [[جهان]] جریان دارد<ref>ر. ک: عبدالله جوادی آملی، فلسفه حقوق بشر، ص۱۳۱.</ref>. | ||
*بنابراین پایه و اساس همه [[حقوق]] [[ارتباط]] به ذات [[حق]] است که در درون [[انسان‌ها]] نهفته است و در [[ارتباط]] او با [[خدا]] متجلی می‌شود. "همه [[خیرات]] و [[برکات]] و [[انوار]] در [[حیات]] فردی و [[اجتماعی]] [[انسان‌ها]] از احقاق [[حقوق]] سریان پیدا می‌کند که بنیان آن [[معرفت]] و [[محبت الهی]] و کمال [[ارتباط]] به [[ذات ربوبی]] است"<ref>عبدالله جوادی آملی، حق و تکلیف در اسلام، ص۲۸.</ref>. | * بنابراین پایه و اساس همه [[حقوق]] [[ارتباط]] به ذات [[حق]] است که در درون [[انسان‌ها]] نهفته است و در [[ارتباط]] او با [[خدا]] متجلی می‌شود. "همه [[خیرات]] و [[برکات]] و [[انوار]] در [[حیات]] فردی و [[اجتماعی]] [[انسان‌ها]] از احقاق [[حقوق]] سریان پیدا می‌کند که بنیان آن [[معرفت]] و [[محبت الهی]] و کمال [[ارتباط]] به [[ذات ربوبی]] است"<ref>عبدالله جوادی آملی، حق و تکلیف در اسلام، ص۲۸.</ref>. | ||
* [[اهداف]] [[حقوق]] بر مبنای نوع نگرش فرد نسبت به [[جهان هستی]] فرق دارد و به عبارتی بر اساسِ شناخت‌شناسی و [[جهان‌شناسی]] و [[انسان‌شناسی]] افراد و مکاتب متفاوت است<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۴۲.</ref>. | * [[اهداف]] [[حقوق]] بر مبنای نوع نگرش فرد نسبت به [[جهان هستی]] فرق دارد و به عبارتی بر اساسِ شناخت‌شناسی و [[جهان‌شناسی]] و [[انسان‌شناسی]] افراد و مکاتب متفاوت است<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۴۲.</ref>. | ||
==شمارش و دسته‌بندی [[حقوق اهل بیت]]== | == شمارش و دسته‌بندی [[حقوق اهل بیت]] == | ||
* بخش '''اول: [[حقوق فردی اهل بیت]]''': | * بخش '''اول: [[حقوق فردی اهل بیت]]''': | ||
# [[حق معرفت]] | # [[حق معرفت]] | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
# [[معرفت]] این حجت‌های [[معصوم]] [[الهی]]. | # [[معرفت]] این حجت‌های [[معصوم]] [[الهی]]. | ||
# [[محبّت]] و [[مودّت]] نسبت به [[اهل بیت]]، که در [[قرآن]] نیز به عنوان [[اجر رسالت]] مطرح شده است. | # [[محبّت]] و [[مودّت]] نسبت به [[اهل بیت]]، که در [[قرآن]] نیز به عنوان [[اجر رسالت]] مطرح شده است. | ||
#تمسّک به [[عترت]] [[پیامبر]] که [[روایات]] بسیاری دربارۀ آن آمده است. | # تمسّک به [[عترت]] [[پیامبر]] که [[روایات]] بسیاری دربارۀ آن آمده است. | ||
# [[ولایت]] نسبت به [[امام علی|امیر المؤمنین]] و [[خاندان]] [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} و قبول [[سرپرستی]] و [[پیشوایی]] [[امامان]]. | # [[ولایت]] نسبت به [[امام علی|امیر المؤمنین]] و [[خاندان]] [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] {{صل}} و قبول [[سرپرستی]] و [[پیشوایی]] [[امامان]]. | ||
#مقدم داشتن آنان بر دیگران در همۀ [[امور دینی]] و [[دنیوی]] و [[عبادی]] و [[سیاسی]]. | # مقدم داشتن آنان بر دیگران در همۀ [[امور دینی]] و [[دنیوی]] و [[عبادی]] و [[سیاسی]]. | ||
#اقتداکردن به آنان و [[تأسی]] جستن به آنان و ایشان را [[اسوه]] قرار دادن. | # اقتداکردن به آنان و [[تأسی]] جستن به آنان و ایشان را [[اسوه]] قرار دادن. | ||
# [[فرمانبرداری]] و [[اطاعت]] از آنان. | # [[فرمانبرداری]] و [[اطاعت]] از آنان. | ||
#گرامی داشتن و اکرام و [[احترام]] نسبت به آنان، در حال حیاتشان و پس از وفاتشان. | # گرامی داشتن و اکرام و [[احترام]] نسبت به آنان، در حال حیاتشان و پس از وفاتشان. | ||
# [[پرداخت حقوق مالی]] ([[خمس]]) به آنان. | # [[پرداخت حقوق مالی]] ([[خمس]]) به آنان. | ||
# [[نیکی]] و [[احسان]] به آنان. | # [[نیکی]] و [[احسان]] به آنان. | ||
# [[درود]] و [[صلوات]] فرستادن بر آن [[خاندان]] [[پاک]] و افزودن "«[[آل]] [[محمّد]]" در [[صلوات]] بر "[[پیامبر|محمّد]]". | # [[درود]] و [[صلوات]] فرستادن بر آن [[خاندان]] [[پاک]] و افزودن "«[[آل]] [[محمّد]]" در [[صلوات]] بر "[[پیامبر|محمّد]]". | ||
#ذکر و یادکرد آنان و فضایلشان. | # ذکر و یادکرد آنان و فضایلشان. | ||
#ذکر [[مصیبت‌ها]] و مظلومیت‌هایشان و [[گریستن]] بر آنان. | # ذکر [[مصیبت‌ها]] و مظلومیت‌هایشان و [[گریستن]] بر آنان. | ||
# [[زیارت]] [[امامان]] در حال [[حیات]] و [[زیارت]] قبورشان پس از [[وفات]] و شهادت‌شان. | # [[زیارت]] [[امامان]] در حال [[حیات]] و [[زیارت]] قبورشان پس از [[وفات]] و شهادت‌شان. | ||
*دربارۀ هریک از این [[حقوق]]، [[روایات]] فراوان [[نقل]] شده است.<ref> ر. ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۵۵ تا ۳۹۳</ref> به دو مورد از آنها اشاره می‌شود: [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}} فرمود: "به [[اطاعت]] از امامانتان چنگ بزنید و با آنان [[مخالفت]] نکنید، چراکه [[اطاعت]] آنان [[فرمانبرداری]] از خداست و [[نافرمانی]] آنان [[نافرمانی خداوند]] است"<ref>{{متن حدیث|تمسّکوا بطاعة أئمّتکم و لا تخالفوهم، فإنّ طاعتهم طاعة اللّه و إنّ معصیتهم معصیة اللّه}}؛ ر. ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹</ref>. | * دربارۀ هریک از این [[حقوق]]، [[روایات]] فراوان [[نقل]] شده است.<ref> ر. ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۵۵ تا ۳۹۳</ref> به دو مورد از آنها اشاره می‌شود: [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] {{صل}} فرمود: "به [[اطاعت]] از امامانتان چنگ بزنید و با آنان [[مخالفت]] نکنید، چراکه [[اطاعت]] آنان [[فرمانبرداری]] از خداست و [[نافرمانی]] آنان [[نافرمانی خداوند]] است"<ref>{{متن حدیث|تمسّکوا بطاعة أئمّتکم و لا تخالفوهم، فإنّ طاعتهم طاعة اللّه و إنّ معصیتهم معصیة اللّه}}؛ ر. ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹</ref>. | ||
* [[امام علی|امیر المؤمنین]]{{ع}} در اشاره به دو [[حق]] [[طاعت]] و [[ولایت]] فرموده است: "برای ما برعهدۀ [[مردم]] [[حق اطاعت]] و [[ولایت]] است، برای آنان نیز از سوی [[خدا]] [[پاداش]] نیکوست"<ref>{{متن حدیث|لَنَا عَلَى النَّاسِ حَقُّ الطَّاعَةِ وَ الْوَلَايَةِ وَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ حُسْنُ الْجَزَاء}}؛ غرر الحکم، ج ۵ ص ۱۲۹ ح ۷۶۲۸</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۳۰.</ref> | * [[امام علی|امیر المؤمنین]] {{ع}} در اشاره به دو [[حق]] [[طاعت]] و [[ولایت]] فرموده است: "برای ما برعهدۀ [[مردم]] [[حق اطاعت]] و [[ولایت]] است، برای آنان نیز از سوی [[خدا]] [[پاداش]] نیکوست"<ref>{{متن حدیث|لَنَا عَلَى النَّاسِ حَقُّ الطَّاعَةِ وَ الْوَلَايَةِ وَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ حُسْنُ الْجَزَاء}}؛ غرر الحکم، ج ۵ ص ۱۲۹ ح ۷۶۲۸</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۳۰.</ref> | ||
==[[وظایف امت نسبت به اهل بیت]]== | == [[وظایف امت نسبت به اهل بیت]] == | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۲۴ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۴۵
حق اهل بیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حق اهل بیت در قرآن - حق اهل بیت در حدیث - حق اهل بیت در نهج البلاغه - حق اهل بیت در معارف دعا و زیارات - حق اهل بیت در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطامام و امّت، هر یک در قبال دیگری وظایف و حقوقی دارند. این حقوق و تکالیف در متون اسلامی مورد توجّه قرار گرفته است؛ البتّه روشن است که امام تکالیف و وظایف الهی خود را به خوبی انجام می‌دهد؛ چون او معصوم است و هرگز وظیفه واجب خود را ترک نخواهد کرد؛ امّا مردم همواره در طول تاریخ مع‌الاسف از وظایف و تکالیف خود در قبال امامت تخلّف کرده‌اند و همین انجام ندادن تکالیف به حرکت استکمالی بشر لطمات جبران‌ناپذیری وارد کرده است[۱].
مقدمه
- امّت اسلامی بنا به آیات و روایات، نسبت به امامان معصوم (ع) و عترت پیامبر، تکالیف و وظایفی دارند. هم شناخت این حقوق ضروری است و هم ادای آنها و جز با این معرفت و ادا، رستگاری در کار نیست. پیامبر خدا (ص) فرمود: "هیچ بنده‌ای از عمل خود بهره‌ای نمی‌برد مگر با شناختش نسبت به حق ما"[۲]
هدف حقوق اهل بیت
- قرآن کریم بیان می‌کند که حق توحید، زیربنا و هدف همه حقوق است. چون همه هستی فیض پروردگار و یکایک پدیده‌ها از مُلک تا ملکوت آیت و نشانه اوست؛ پس معرفت پروردگار در معرفت همه جهان جریان دارد[۳].
- بنابراین پایه و اساس همه حقوق ارتباط به ذات حق است که در درون انسان‌ها نهفته است و در ارتباط او با خدا متجلی می‌شود. "همه خیرات و برکات و انوار در حیات فردی و اجتماعی انسان‌ها از احقاق حقوق سریان پیدا می‌کند که بنیان آن معرفت و محبت الهی و کمال ارتباط به ذات ربوبی است"[۴].
- اهداف حقوق بر مبنای نوع نگرش فرد نسبت به جهان هستی فرق دارد و به عبارتی بر اساسِ شناخت‌شناسی و جهان‌شناسی و انسان‌شناسی افراد و مکاتب متفاوت است[۵].
شمارش و دسته‌بندی حقوق اهل بیت
- بخش اول: حقوق فردی اهل بیت:
- حق معرفت
- حق محبت
- حق ترفیع بیوت
- حق زیارت
- حق توسل
- حق سلام
- حق صلوات
- حق تکریم
- حق صله رحم
- حق دعا
- حق ذکر
- حق شکرگزاری
- بخش دوم: حقوق اجتماعی اهل بیت:
- حق وصایت
- حق امامت و ولایت
- حق مرجعیت علمی
- حق تقدیم (افضلیت)
- حق اسوه بودن
- حق اطاعت
- حق نصرت
- حق انتظار
- حقوق مالی
- بخشی از این حقوق از این قرار است:
- معرفت این حجت‌های معصوم الهی.
- محبّت و مودّت نسبت به اهل بیت، که در قرآن نیز به عنوان اجر رسالت مطرح شده است.
- تمسّک به عترت پیامبر که روایات بسیاری دربارۀ آن آمده است.
- ولایت نسبت به امیر المؤمنین و خاندان رسول خدا (ص) و قبول سرپرستی و پیشوایی امامان.
- مقدم داشتن آنان بر دیگران در همۀ امور دینی و دنیوی و عبادی و سیاسی.
- اقتداکردن به آنان و تأسی جستن به آنان و ایشان را اسوه قرار دادن.
- فرمانبرداری و اطاعت از آنان.
- گرامی داشتن و اکرام و احترام نسبت به آنان، در حال حیاتشان و پس از وفاتشان.
- پرداخت حقوق مالی (خمس) به آنان.
- نیکی و احسان به آنان.
- درود و صلوات فرستادن بر آن خاندان پاک و افزودن "«آل محمّد" در صلوات بر "محمّد".
- ذکر و یادکرد آنان و فضایلشان.
- ذکر مصیبت‌ها و مظلومیت‌هایشان و گریستن بر آنان.
- زیارت امامان در حال حیات و زیارت قبورشان پس از وفات و شهادت‌شان.
- دربارۀ هریک از این حقوق، روایات فراوان نقل شده است.[۶] به دو مورد از آنها اشاره می‌شود: پیامبر خدا (ص) فرمود: "به اطاعت از امامانتان چنگ بزنید و با آنان مخالفت نکنید، چراکه اطاعت آنان فرمانبرداری از خداست و نافرمانی آنان نافرمانی خداوند است"[۷].
- امیر المؤمنین (ع) در اشاره به دو حق طاعت و ولایت فرموده است: "برای ما برعهدۀ مردم حق اطاعت و ولایت است، برای آنان نیز از سوی خدا پاداش نیکوست"[۸].[۹]
وظایف امت نسبت به اهل بیت
منابع
پانویس
- ↑ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص:۸۶.
- ↑ « لَا يَنْتَفِعُ عَبْدٌ بِعَمَلِهِ إِلَّا بِمَعْرِفَتِهِ بِحَقِّنَا»؛ امالی، مفید، ص ۴۴ ح ۲
- ↑ ر. ک: عبدالله جوادی آملی، فلسفه حقوق بشر، ص۱۳۱.
- ↑ عبدالله جوادی آملی، حق و تکلیف در اسلام، ص۲۸.
- ↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۴۲.
- ↑ ر. ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۵۵ تا ۳۹۳
- ↑ «تمسّکوا بطاعة أئمّتکم و لا تخالفوهم، فإنّ طاعتهم طاعة اللّه و إنّ معصیتهم معصیة اللّه»؛ ر. ک: اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۳۶۹
- ↑ «لَنَا عَلَى النَّاسِ حَقُّ الطَّاعَةِ وَ الْوَلَايَةِ وَ لَهُمْ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ حُسْنُ الْجَزَاء»؛ غرر الحکم، ج ۵ ص ۱۲۹ ح ۷۶۲۸
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۳۰.