علم ذاتی معصوم

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم است. "علم ذاتی معصوم" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

علم ذاتی معصوم در قرآن | علم ذاتی معصوم در حدیث | علم ذاتی معصوم در کلام اسلامی | علم ذاتی معصوم در فلسفه اسلامی | علم ذاتی معصوم در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم ذاتی معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

دو معنا برای علم ذاتی معصوم

علم ذاتی معصوم چیست؟

(پرسمان علم معصوم)

آیا علم معصوم ذاتی است یا خداوند به او علم می‌آموزد؟

(پرسمان علم معصوم)

• علم ذاتی امامان (ع) دارای دو معنا است:
• الف) ذاتی به معنای استقلالی: این صورت بدان معناست که تصور شود امام دانش‌های خود را به طور غیر وابسته به خداوند و صرف نظر از عطای الهی در ذات خود دارد؛ به عبارت دیگر علم او هیچ ارتباطی با خداوند نداشته و ذات امام به طور مستقل دارای این علوم باشد. این معنا با توجه به معارف توحیدی و اسلامی باطل است و تنها علم خداوند ذاتی است.
• در آیات قرآن به صراحت تاکید شده است، علمی که به انسان‌ها و برگزیدگان خداوند می‌رسد، به اذن و خواست الهی است و اگر خداوند نخواهد، دانشی نخواهند داشت: ﴿﴿إِن كُلُّ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ إِلاَّ آتِي الرَّحْمَنِ عَبْدًا﴾﴾.
• روایات نیز اشاره به این مطلب دارند که علوم اهل بیت (ع) از طریق فراگیری از پیامبر(ص)، بهره‌مندی از کتاب‌های الهی و ویژه، الهام، تحدیث فرشتگان و... به ‌دست می‌آید؛ یعنی وقتی علوم آنان کسبی است، ذاتی بودن آن نفی می‌شود و علوم ایشان غیرذاتی است. در روایتی امام صادق (ع) فرمودند: «گاهی (درهای) علم به روی ما گشوده می‌شود و ما (مطالبی را) می‌دانیم و گاهی بسته می‌شود و نمی‌دانیم امام فردی مانند دیگر انسان‌هاست؛ همانند آنان به‌ دنیا می‌آید؛ (...) امتیاز او نسبت‌ به دیگران این است که علومی ویژه به او داده شده و دعای او مستجاب است.» علاوه بر اینکه ایشان برای نگه داری علوم و کمالاتی که خداوند به آنها عنایت کرده است رنج بیشتری از سایرین را تحمل می‌کنند.
• ب) ذاتی به معنای غیر استقلالی (فطری): اگر چه علم امام غیر ذاتی و وابسته به عطای خداوند متعال است، اما خداوند، هرگاه امامی را می‌آفریند، علم ویژه را همراه او در فطرتش قرار می‌دهد لذا علم امام ذاتی یعنی فطری است. البته این معنا مورد اختلاف میان علما قرار گرفته است، برخی از علما از فطری بودن علم امام طرفداری کرده‌اند؛ اما عده‌ای دیگر علم امام را تدریجی و افزایش پذیر دانسته‌اند.

نتیجه گیری

• بنابراین بی‌تردید علوم ویژه پیامبران و امامان(ع) ذاتی نبوده، بلکه موهبت و عطای خداوند متعال است و دیگر برگزیدگان خداوند نیز در این حکم با ایشان شریک‌اند و باور به آن از ضروریات دین به شمار می‌آید.

پرسش‌های وابسته

• علم ذاتی معصوم چیست؟ (پرسش)
• آیا علم معصوم ذاتی است یا خداوند به او علم می‌آموزد؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• علم ذاتی امام؛
• علم ذاتی پیامبر؛
• علم ذاتی پیامبر خاتم؛
• علم ذاتی ولی؛
• علم ذاتی وصی؛
• علم ذاتی اهل بیت(ع)؛
• علم ذاتی فاطمه زهرا(س).

منبع‌شناسی جامع علم ذاتی معصوم

• کتاب‌شناسی علم ذاتی معصوم؛
• مقاله‌شناسی علم ذاتی معصوم؛
• پایان‌نامه‌شناسی علم ذاتی معصوم.

منابع

• هاشمی، سید علی، ویژگی‌های علوم ائمه از دیدگاه علمی امامیه.
• بخارایی‌زاده، سید حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت.
• جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان.
• سلطانی، مصطفی، امامت از دیدگاه امامیه و زیدیه.
• هاشمی، سید علی، قلمرو علوم برگزیدگان خداوند در قرآن.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: